Zjawiska Immunologiczne w ciąży
- płód dla matki jest organizmem semiallogenicznym
- w trakcie ciąży dochodzi nie tak do supresji, jak do pobudzenia odpowiedzi immunologicznej matki, a reakcja ta niezbędna do prawidłowego zagnieżdżenia zarodka w ścianie macicy i jego dalszego rozwoju
- wydaje się, że brak rozpoznania antygenów płodowych przez układ odpornościowy matki może być przyczyną
Wczesne etapy ciąży
- do zapłodnienia komórki jajowej najczęściej dochodzi w jajowodzie
- początkowo komórki rozwijającej się blastocysty zaczynają różnicować się w trofektodermę, z której powstaje łożysko, oraz w węzeł zarodkowy (embrioblast), z którego rozwija się płód
- z części trofektodermy, która będzie miała bezpośredni kontakt z błoną śluzową macicy, powstaje trofoblast
- wyróżnia się trofoblast kosmówkowy i poza kosmówkowy
- trofoblast kosmówkowy, pokrywający kosmki, zbudowany jest z cytotrofbblastu i syncytiotrofoblastu
- trofoblast pozakosmówkowy wnika w doczesną, część wnika do światła tętnic spiralnych macicy, w których zastępuje komórki środbłonka i przekształca się w trofoblast wewnątrznaczyniowy
- po około tygodniu od zapłodnienia dochodzi do implantacji, proces ten bardzo przypomina toczenie się leiicocytów po śródbłonku
- na powierzchni trofoblastu znajdują się selektyny L, które wiążą się z mucynami na powierzchni śluzówki podczas przemieszczania się blastocysty wzdłuż jamy macicy
- w błonie śluzowej macicy wytwarzanych jest wiele chemokin, które po związaniu z odpowiednimi receptorami na komórkach blastocysty aktywują integryny
- zagnieżdżająca się blastocysta, podobnie jak leukocyty, całkowicie wsuwa się pod warstwę komórek nabłonkowych śluzówki macicy
- dochodzi do rozpoczęcia reakcji zapalnej prowadzącej do przekształcenia się tej śluzówki w doczesną
- wydzielane lokalnie cytokiny (ll-l, 11-15, chemokiny) działają na komórki matczyne i płodowe, pobudzając ich wzrost i różnicowanie
- komórki doczesnej pod wpływem kontaktu z trofoblastem wytwarzają cytoldnę UF, która wydaje się niezbędna do prawidłowego rozwoju łożyska
Odpowiedź Immunologiczna w doczesnej
- trofoblast ma bezpośredni kontakt z układem odpornościowym matki - trofoblast kosmówkowy jest obmywany przez matzyną krew, trofoblast pozakosmówkowy wnika w doczesną pomiędzy naczyniami
- na komórkach trofoblastu nie ma klasycznych cząsteczek MHC I i II, z wyjątkiem HLA-C
- na komórkach tych obecne są natomiast nieldasyczne cząsteczki MHC klasy I - HLA-G i HLA-E (najmniej immunogenna MHC)
- komórki syncytiotrofoblastu wytwarzają również rozpuszczalne cząsteczki MICA i MICB, cząsteczki te mogą wiązać się z aktywującymi receptorami NKG2D komórek NK blokując ich cytotoksyczność
- wkrótce po implantacji do doczesnej dopływają maciczne komórki NK (uNK), proces regulowany przez 11-15, progesteron i chemokiny, w doczesnej komórki NK przebywają w dużej liczbie niemal przez cały pierwszy trymestr ciąży, po czym stopniowo zanikają - udział w prawidłowym rozwoju unaczynienia (wydzielają cytokiny i czynniki wzrostu biorące udział w angiogenezie)
- komórki uNK wydzielają również cytokiny związane z odpowiedzią typu Thl
Rola limfocytów regulatorowych w ciąży
- w trakcie ciąży dochodzi do przejściowego zahamowania systemowej odpowiedzi przeciw antygenom ojcowskim - tolerancja
- po porodzie reaktywność względem antygenów ojcowskich wraca do poziomu sprzed ciąży
- w mechanizmie tolerancji prawdopodobnie biorą udział matczyne komórki dendrytyczne, fagocytują one złueszczające się komórki apoptotyczne trofoblastu i przy braku dodatkowego pobudzenia ind licują anergię limfocytów rozpoznających przez nie antygeny
- ponadto niedojrzałe komórki dendrytyczne mogą indukować powstanie limfocytów regulatorowych Treg - złagodzenie niektórych chorób autoimmunizacyjnych w czasie ciąży
- limfocyty Treg regulują przebieg odpowiedzi immunologicznej, mogą wytwarzać 11-10 i pośrednio hamować aktywność limfocytów efektorowych
Inne mechanizmy Immunoregulacyjne w ciąży
- na powierzchni trofoblastu znajduje się bardzo dużo cząsteczek CD55, CD46 i CD59 (protektyna), które hamują aktywność dopełniacza, chroniąc łożysko i płód
- bardzo ważną rolę w indiśccji tolerancji płodowej odgrywa enzym rozkładający tryptofan 2,3-dioksygenaza indoloaminy (IDO), limfocyty T są wyjątkowo wrażliwe na spadek stężenia tryptofanu, zahamowaniu ulega wówczas ich proliferacja, niekiedy apoptoza
- pod wpływem INF-y wytwarzanego przez ÓMK, który indukuje syntezę IDO w komórkach trofoblastu, makrofagach i komórkach dendrytycznych doczesnej dochodzi zatem do sytuacji, że łożysko próbuje zagłodzić limT, które mogłyby je uszkadzać
- jeśli mimo to limT przeżyją, to na powierzchni komórek trofoblastu znajdują się też cząsteczki FasL, które indukiią apoptozę aktywowanych limfocytów matki mających na swej powierzchni CD95 (Fas)
Immunologiczne przyczyny niepłodności
- wydaje się, że za niepłodność z przyczyn immunologicznych mogą być odpowiedzialne:
a utoim m unizacyjne zapalenie jąd ra I ub jajnika
przeciwciała przeciwplemnikowe występujące u mężczyzn (najczęściej po urazie jądra - przerwanie bariery krew-jądro) przeciwciała przeciwplemnikowe występujące u kobiet
- przeciwciała przeciwplemnikowe prowadzą do niepłodności tylko wtedy gdy wiążą epitopy antygenów niezbędnych do zapłodnienia komórki jajowej
Szczepionki antykoncepcyjne
- szczepionki zaburzające proces tworzenia gamet - przeciwko gonadoliberynie (hartuje wytwarzanie testosteronu i nasienia, trzeba podtrzymywać drugorzędowe cechy płciowe hormonami) i hormonowi folikulotropowemu (indukuje powstawanie przeciwciał blokujących, które nieznacznie zmniejszają liczbę plemników w nasieniu)
- szczepionki zaburzające prawidłową funkcję gamet - przeciwko nasieniu i osłonce przejrzystej komórki jajowej
- szczepionki uniemożliwiające rozwój zarodka: przeciwko gonadotropinie kosmówkowej HCG - mało kobiet odpowiada na szczepionkę wytworzeniem przeciwciał
Odporność bierna przekazywana przez łożysko I z mlekiem matld
- matczyne IgG chronią płód przed wrodzonymi infekcjami i zapewniają odporność w pierwszych tygodniach po urodzeniu (z łożyska)
- transport przeznabłonkowy IgG odbywa się na zasadzie transcytozy i zachodzi z udziałem noworodkowego receptora FcRn
- hierarchia przepływu następująca: lgG4>lgGl>lgG3>lgG2
- barierę imm urologiczną noworodka wspomagają również wydzielnicze IgA (S-lgA) oraz leukocyty obecne w mleku matki
- niespecyficzne czynniki przećiwzakaźne: lizozym, laktoferyna, nukleotydy, kwasy tłuszczowe i ciJcry złożone