28592

19. Immunologia rozrodu

Zjawiska immunologiczne w ciąży

-    płód dla matki jest organizmem semiallogenicznym

-    w trakcie ciąży dochodzi nie tak do stpresji, jak do pobudzenia odpowiedzi immunologicznej matki, a reakcja ta niezbędna do prawidłowego zagnieżdżenia zarodka w ścianie macicy i jego dalszego rozwoju

•    wydaje się. że brak rozpoznania antygenów płodowych przez układ odpornościowy matki może być przyczyną

Wczesne etapy ciąży

-    do zapłodnienia komórki jajowej najczęściej dochodzi w jajowodzie

-    początkowo komórki rozwijającej się blastocysty zaczynają różnicować się w trofektodermę. z której powstaje łożysko, oraz w węzeł zarodkowy (embrioblast). z którego rozwija się płód

•    z części trofektodermy. która będzie miała bezpośredni kontakt z błoną śluzową macicy, powstaje trofoblast

-    wyróżnia się trofoblast kosmówkowy i pozakosmówkowy

-    trofoblast kosmówkowy, pokrywający kosmki. zbudowany jest z cytotrofoblastu i syncytiotrofoblastu

•    trofoblast pozakosmówkowy wnika w doczesną, część wnika do światła tętnic spiralnych macicy, w których zastępuje komórki środbłonka i przekształca się w trofoblast wewnątrznaczyniowy

-    po około tygodniu od zapłodnienia dochodzi do implantacji. proces ten bardzo przypomina toczenie się leiicocytów po śródbłonku

-    na powierzchni trofoblastu znajdują się selektyny l. które wiążą się z mucynami na powierzchni śluzówki podczas przemieszczania się blastocysty wzdłuz jamy macicy

-    w błonie śluzowej macicy wytwarzanych jest wiele chemokin, które po związaniu z odpowiednimi receptorami na komórkach blastocysty aktywują integryny

-    zagnieżdżająca się blastocysta. podobnie jak leukocyty, całkowicie wsuwa się pod warstwę komórek nabłonkowych śluzówki macicy

•    dochodzi do rozpoczęcia reakcji zapalnej prowadzącej do przekształcenia się tej śluzówki w doczesną

-    wydzielane lokalnie cytokiny <11-1. 11-15. chemokiny) działają na komórki matczyne i płodowe, pobudzając ich wzrost i różnicowanie

-    komórki doczesnej pod wpływem kontaktu z trofoblastem wytwarzają cytokinę UF. która wydaje się niezbędna do prawidłowego rozwoju łożyska

Odpowiedź immunologiczna w doczesnej

-    trofoblast ma bezpośredni kontakt z układem odpornościowym matki - trofoblast kosmówkowy jest obmywany przez matzyną krew. trofoblast pozakosmówkowy wnika w doczesną pomiędzy naczyniami

-    na komórkach trofoblastu nie ma klasycznych cząsteczek MHC I i II. z wyjątkiem HLA-C

•    na komórkach tych obecne są natomiast nieklasyczne cząsteczki MHC klasy I - HLA-G i HLA-E (najmniej immunogenna MHC)

-    komórki syncytiotrofoblastu wytwarzają również rozpuszczalne cząsteczki MICA i MICB. cząsteczki te mogą wiązać się z aktywującymi receptorami NKG2D komórek NK blokując ich cytotoksyczność

-    wkrótce po implantacji do doczesnej dopływają maciczne komórki NK (uNK), proces regulowany przez 11-15, progesteron i chemokiny. w doczesnej komórki NK przebywają w dużej liczbie niemal przez cały pierwszy trymestr ciąży, po czym stopniowo zanikają - udział w prawidłowym rozwoju unaczynienia (wydzielają cytokiny i czynniki wzrostu biorące udział w angiogenezie)

-    komórki i*IK wydzielają również cytokiny związane z odpowiedzią typuThl

Rola limfocytów regulatorowych w ciąży

•    w trakcie ciąży dochodzi do przejściowego zahamowania systemowej odpowiedzi przeciw antygenom ojcowskim - tolerancja

-    po porodzie reaktywność względem antygenów ojcowskich wraca do poziomu sprzed ciąży

-    w mechanizmie tolerancji prawdopodobnie biorą udział matczyne komórki dendrytyczne. fagocytują one złuszczające się komórki apoptotyczne trofoblastu i przy braku dodatkowego pobudzenia ind licują anergię limfocytów rozpoznających przez me antygeny

-    ponadto niedojrzałe komórki dendrytyczne mogą indukować powstanie limfocytów regulatorowych Treg - złagodzenie niektórych chorób autoimmunizacyjnych w czasie ciąży

-    limfocyty Treg regdują przebieg odpowiedzi immunologicznej, mogą wytwarzać 11-10 i pośrednio hamować aktywność limfocytów efektorowych

Inne mechanizmy immunoregulacyjne w ciąży

-    na powierzchni trofoblastu znajduje się bardzo dużo cząsteczek CD55. CD46 i CD59 (protektyna). które hamują aktywność dopełniacza, chroniąc łożysko i płód

-    bardzo ważną rolę w indukcji tolerancji płodowej odgrywa enzym rozkładający tryptofan 2.3-dioksygenaza indoloaminy (IOO). limfocyty T są wyjątkowo wrażliwe na spadek stężenia tryptofanu. zahamowaniu ulega wówczas ich proliferacja, niekiedy apoptoza

-    pod wpływem INF-y wytwarzanego przez i/łK, który indukuje syntezę IDO w komórkach trofoblastu. makrofagach i komórkach dendrytycznych doczesnej dochodzi zatem do sytuacji, ze łożysko próbuje zagłodzić limT. które mogłyby je uszkadzać

-    jeśli mimo to limT przeżyją, to na powierzchni komórek trofoblastu znajdi^ą się też cząsteczki FasL które indukiąą apoptozę aktywowanych limfocytów matki mających na swej powierzchni CD95 (Fas)

Immunologiczne przyczyny niepłodności

-    wydaje się. ze za niepłodność z przyczyn imm teologicznych mogą być odpowiedzialne:

autoimmunizacyjne zapalenie jądra lub jajnika

przeciwciała przeciwplemmkowe występujące umęzczyzn (najczęściej po urazie jądra - przerwanie bariery krew-jądro) przeciwciała przeciwplemmkowe występujące u kobiet

-    przeciwciała przeciwplemmkowe prowadzą do niepłodności tylko wtedy gdy wiążą epitopy antygenów niezbędnych do zapłodnienia komórki jajowej

Szczepionki antykoncepcyjne

-    szczepionki zaburzające proces tworzenia gamet - przeciwko gonadoliberynie (hamiąe wytwarzanie testosteronu i nasienia, trzeba podtrzymywać drugorzędowe cechy płciowe hormonami) i hormonowi folikulotropowemu (indukuje powstawanie przeciwciał blokujących, które nieznacznie zmniejszają liczbę plemników w nasieniu)

-    szczepionki zaburzające prawidłową funkcję gamet - przeciwko nasieniu i osłonce przejrzystej komórki jajowej

-    szczepionki uniemożliwiające rozwój zarodka: przeciwko gonadotropinie kosmówkowej HCG - mało kobiet odpowiada na szczepionkę wytworzeniem przeciwciał

Odporność bierna przekazywana przez łożysko i z mlekiem matki

-    matczyne IgG chronią płód przed wrodzonymi infekcjami i zapewniają odporność w pierwszych tygodniach po uodzeniu (z łożyska)

•    transport przeznabłonkowy IgG odbywa się na zasadzie transcytozy i zachodzi z udziałem noworodkowego receptora FcRn

-    hierarchia przepływu następująca: lgG4>lgGl>lgG3>lgG2

-    banerę immunologiczną noworodka wspomagają również wydzielnicze IgA (S-lgA) oraz leukocyty obecne w mleku matki

-    niespecyficzne czynniki przeciwzakaźne: lizozym. laktoferyna. mideotydy. kwasy tłuszczowe i ciicry złozone