Klasyczna ilustracja roli kar i nagród Warunkowanie klasyczne
uczenie się znaczenia sygnałów pierwotnie obojętnych (pies Pawłowa)
Warunkowanie instrumentalne
uczenie się znaczenia reakcji pierwotnie obojętnych (szczur Skin nera)
Problem(atyczność) teorii kar i nagród
jednoczynnikowa teoria rewolucji Daviesa - niedopuszczalna luka między oczekiwanym i
rzeczywistym poziomem zaspokojenia potrzeb:
Relatywna deprywacja (względne niezaspokojenie)
występuje gdy człowiek:
pragnie jakiegoś dobra
wierzy, że mógłby je osiągnąć
wierzy, że mu się ono należy
widzi, że inne porównywalne osoby je mają
sam go nie ma
nie z własnej winy
Zawiłości wielkości nagrody (lub kary) - czy zawsze duże kary i nagrody są skuteczniejsze od małych?
1. Dysonans poznawczy (Festinger) - wyjaśnienie motywacyjne (odwołuje się do ludzkich dążeń i emocji)
• sprzeczność między dwoma równocześnie uznawanymi przekonaniami budzi dysonans (nieprzyjemny stan emocjonalny, którego staramy się unikać, a kiedy już zaistnieje staramy się go usunąć, zredukować)
• postępowanie wbrew osobistej opinii budzi dysonans (chyba że jest ono jakoś uzasadnione, np. pozyskaniem dużej nagrody, lub uniknięciem dużej kary-wówczas dysonans nie występuje)
• dysonans usuwamy poprzez zmianę jednego ze sprzecznych elementów
• zachowania zmienić nie można, a zatem zmieniamy własną opinię - dostosowując ją do zachowania
2. Autopercepcja-spostrzeganie siebie (Bem) - wyjaśnienie poznawcze (odwołuje się do reguł rządzących spostrzeganiem i myśleniem)
o swoich opiniach i postawach wnioskujemy na podstawie obserwacji własnego zachowania i warunków w jakich ono ma miejsce
• wnioskując o przyczynach własnego zachowania zwracamy uwagę najpierw na czynniki zewnętrzne (sytuacyjne), a dopiero potem wewnętrzne (osobowościowe)
Jeżeli wnioskując o przyczynach własnego zachowania dostrzegamy jakąś silną zewnętrzną jego przyczynę (np. duża karę lub nagrodę) dochodzimy do wniosku, że to ona była uzasadnieniem naszego zachowania
Jeżeli nie dostrzegamy silnej przyczyny zewnętrznej (np. mała kara lub nagroda) to szukamy uzasadnienia w czynnikach wewnętrznych np. we własnej postawie czy opinii - wnioskujemy, że nasza opinia była powodem zachowania; a więc - następuje zmiana opinii.