3582325619

HISTORIA GOSPODARCZA, Procesy monopolizacji, (sem. T)

Wy. G. Procesy monopolizacji

Postęp techniczny wymusza coraz większe nakłady kapitałowe, natomiast konkurencja mobilizuje do wprowadzania najnowszych technik. Ta sytuacja sprzyja koncentracji kapitału i produkcji. Koncentracja produkcji przebiega poziomo bądź pionowo.

•    Koncentracja pionowa to łączenie przedsiębiorstw należących do różnych gałęzi, stanowiących kolejne stopnie obróbki surowca.

•    Koncentracja pozioma to podporządkowanie przedsiębiorstw tej samej branży wspólnemu kierownictwu.

Konsekwencją tych procesów było zastąpienie wolnej konkurencji monopolami. Celem monopoli było zapewnienie sobie jak najwyższych zysków w wyniku ustalania wysokich cen, które nie zawsze były kształtowane w relacji podaży i popytu. Do najbardziej znanych form monopoli zaliczamy: kartel, syndykat, trust i koncern.

Kartele skupiały przedsiębiorstwa tej samej branży, które ustalają: podział rynków zbytu, ilość produkowanych produktów i ich ceny. Kartele to syndykaty, które dodatkowo powoływały wspólne biuro sprzedaży. Syndykaty najszybciej rozwijały się w Niemczech. Trusty łączą przedsiębiorstwa tej samej lub podobnej branży pod stałym zarządem. Przedsiębiorstwa całkowicie rezygnują z samodzielności. W tej formule trusty były najbardziej charakterystyczne dla USA i Anglii. Koncerny łączyły przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej, należące do tego samego właściciela. Odbywało się to przez wykupywanie mniejszych przedsiębiorstw przez większe, silniejsze, lub zakładów produkcyjnych przez banki. Najczęściej koncerny starały się wykupywać przedsiębiorstwa powiązane ze sobą w jakiś sposób ekonomicznie. Rywalizacja monopolowa odbywała się także w skali światowej. Zawierano międzynarodowe porozumienia, formy i zakres ich działania był taki sam jak krajowych. Międzynarodowe monopole umacniały pozycję państw silniejszych kosztem słabszych. Do końca XIX w. powstaje ok. 40 takich porozumień międzynarodowych, dotyczących zarówno rynku zbytu jak i cen. Coraz słabsze państwa bronią się