3582326003

Dr. Zbigniew Świderski

Prawo cywilne i handlowe państw obcych

Wykład 11 - Źródła prawa cywilnego

Prawo angielskie ma duże znaczenie dla wielu państw. Kształtowane jest od czasów Wilhelma Zdobywcy. Charakterystyczne dla tego prawa jest to, że aż po II połowę XVII wieku istniały w nim dwa rodzaje sądów:

*    Sądy królewskie.

*    Sądy prawa common law - rozpoznające sprawy wówczas, gdy zezwalał na to król.

Zainteresowany mógł się zwrócić do sądu królewskiego tylko za pomocą określonego wzoru pozwu. Sądy królewskie rozpoznawały jedynie ściśle oznaczone przypadki spraw m.in. zbrodnie wobec własności, nie wydanie rzeczy będącej przedmiotem sprzedaży. Jeżeli nie istniał odpowiedni formularz (wzór pozwu) otwierały się kompetencje sądu kanclerskiego. Sąd kanclerski orzekał tam gdzie nie wchodziła w rachubę właściwość sądów królewskich.

Sądy kanclerskie orzekały w oparciu o equity law - dopuszczały ingerencję innego sądu, ale nie sądu królewskiego. Przedmiotem działania sądów innych niż królewskie były sprawy, które można podzielić na dwie grupy;

*    Sprawy common law.

*    Sprawy equity law.

Drugą właściwością sądów angielskich jest to, że przepisy tamże nie wynikają jedynie z ustaw legislatywy, ale i z orzeczeń sądowych. Orzeczenia są obowiązującymi nie tylko strony rozstrzygniętego orzeczeniem sporu, ale również stanowią prawo powszechnie obowiązujące. Orzeczenie sądu angielskiego czy to królewskiego czy to kanclerskiego moc miało wobec wszystkich.

Orzeczenia sądów w prawie angielskim stały na równi z ustawami parlamentu. Jest to świadectwem siły precedensów.

Orzeczenia sądów są stosowane również przy innych rozstrzygnięciach spraw podobnych lub tożsamych z precedensami.

Sędzia angielski, w systemie precedensu, jest silniej związany niż sędzia polski. Polski kodeks cywilny jest skonstruowany abstrakcyjnie a orzeczenia sądów są zwykle bardzo konkretne. Orzeczenie sądu jest dalece bardziej precyzyjne niż przepisy aktu prawnego. Stąd sędzia orzekający w oparciu o precedens jest silniej związany prawem niż orzekający w oparciu jedynie o ustawy i przepisy. Odejście przez sędziego od precedensu wymaga od niego geniuszu prawniczego - zmiana postanowienia precedensowego obarczona jest, bowiem koniecznością jego uzasadnienia.

W systemie angielskim sądy niższej instancji kierują się orzeczeniami sądów wyższej instancji. W Anglii przez długi czas powstawały precedensy equity law i common law, do 1872, kiedy zreformowano sądownictwo poprzez likwidację odrębności sądów kanclerskich. Dziś sądy kierują się zasadą słuszności wynikającą z wcześniejszych precedensów i w oparciu o precedensy common law i equity law.

Obok reguł prawnych występują reguły etyczne moralne i obyczajowe. Są one w jednakowym zakresie obowiązujące. Postanowienia zgodne z prawem to zachowanie zgodne z prawem, ale i normami etycznymi, moralnymi i obyczajowymi.

Naruszenie norm etycznych nie musi oznaczać naruszenia norm prawnych. Czy umowa jest ważna, jeśli uchybia normom etycznym?