3.1158 - 1320 okres rozbicia dzielnicowego, który skończył się zjednoczeniem państwa przez Władysław Łokietka w 1320 r. który w tym że roku koronował się na króla Polski
Sztuka przedromańska związana jest z ksztaltowamem się państwa i jego cluystianizacją: o Pojawiaiue się prowizorycznych baptysteriów ( Poznali. Wiślica) służą do obrzędu chrztu przez zanurzenie;
o Rotundy zwykle powiązane z palatiaini ( siedziby władców) - Ostrów' Lednicki.
Giecz. Przemyśl. Kraków. Gniezno (przypuszczenie); o Budowle katedralne - Poznali. Kraków'. Gniezno; o Budowle zakonne - Trzemeszno;
o Dzieła aiclutektmy monumentalnej pojawiają się w' siedzibach rezydencjonalnych książąt (Gniezno. Kraków. Wiślica) a także na ziemiach anektowanych - Przemyśl; o Brak rzeźby figuralnej, lecz wyobrażenia figtualne były obecne w malarstwie książkowym i dziełach rzemiosła artystycznego, np. Psałterz Egberta < ok. 9S3 r.) -przywieziony pizez Rychezę (żona Mieszka II); o Kronika czeska Kosmasa mówi o złotych płytach ołtarzowych z Gniezna fundacji Ottona III. czy złotym krucyfiksie z nad grobu św. Wojciecha; jednym z elementów ocalonych z najazdu Brzetyslawa jest czara włocławska, zdobiona scenami z dziejów Gedeona ( czara najprawdopodobniej pochodzi ze Szwabii); dzieła te były importowane;
Istnieją też budowle pogańskie, m. in. kątyny ( Xi, XII w.) - świątynie Słowian Polabskich z przedstawieniami figuralnymi bóstw: Światowida ( na Wolinie), Tiygława;
Z kręgu wieizeń pogańskich zachowały się drobne figurki kom, koziołków, czy też przedstawienia postaci ludzkich - figury stojących jeźdźców ( być może dzieła pomnikowe); Restytucja monaiclui wiąże się z odbudowrą instytucji państwowych ( Kraków stolicą państwa), kościołów katedralnych wr tecluiice opus emplectum ( zewmętizne warstwy regularnych ciosów', wnętrze wypełnione odłamkami kamieni zalanynu zaprawą) w Gnieźnie ( 1064). Poznali ( 1058). powstawanie nowre kościoły zakonne: w Tyńcu - benedyktyni. Mogilnie ( 1065 ) - najstarsze sklepieme krzyżowe w krypcie zachodniej; powstanie kościoła kolegiackiego św. Andrzeja w Krakowie ( 1079-1098);
Wiek XII wzrost budownictwa głównie klasztornego, które nawiązywały do budownictwa niemieckiego, a niekiedy do włoskiego ( kościół Benedyktynów wr Czerwińsku przed 1155); więcej prostych kościołów' na planie podłużnym, rzadziej centralnym;
Arcliitektura romańska tmała jeszcze w XIII wieku ( kościoły cysterskie na Małopolsce. tzw. grupa małopolska;