1109145472

Rachunkowość jako baza informacyjna controllingu 47

Przeprowadzona systematyka kosztów w jednostce gospodarczej jest wykorzystywana do budowy rachunku kosztów. Znaczenie rachunku kosztów dla potrzeb controllingu dobrze odzwierciedla stwierdzenie J. Webera, że „rachunek kosztów należy do najważniejszych instrumentów, z którymi controller krąży po przedsiębiorstwie - niezależnie od tego, czy rachunek kosztów należy do funkcji controllingu, czy też controller jedynie korzysta z danych”³⁴. W innym opracowaniu można przeczytać, że rachunek kosztów stanowi centralny element rachunkowości przedsiębiorstwa i jest instrumentem controllingu, którego zadaniem jest dostarczanie informacji podmiotom decydującym w przedsiębiorstwie w celu udoskonalenia procesu zarządzania³⁵.

W literaturze przedmiotu pojęcie rachunku kosztów nie jest jednoznacznie określone. Analizując pojęcia rachunku kosztów w polskiej literaturze należy zwrócić uwagę na dwie definicje. W jednej z nich rachunek kosztów jest „nazwą stosowaną w odniesieniu do dyscypliny naukowej oraz do systemów objaśniających proces powstawania kosztów w podmiotach mikroekonomicznych i tworzących określone informacje o kosztach dla procesu zarządzania”³⁶. Druga z proponowanych definicji rozwija interpretację rachunku kosztów i wskazuje, że polega on na „badaniu i transformowaniu, według przyjętego modelu i norm, informacji o kosztach i przychodach działań przeszłych, bieżących i zamierzonych w celu wspomagania zarządzania podmiotem”³⁷.

Zaprezentowane definicje wskazują wyraźnie na cel rachunku kosztów, którym jest dostarczanie informacji decydentom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich wykonania oraz jego określenie jako instrumentu controllingu.

Wśród kryteriów rozróżniających systemy rachunku kosztów w przedsiębiorstwie z punktu widzenia controllingu należy wyróżnić dwa najistotniejsze: treść kosztów i sposób rozliczania kosztów. Kryterium treści kosztów pozwala rozróżnić: rachunek kosztów rzeczywistych bądź faktycznych, rachunek kosztów normalnych oraz rachunek kosztów planowanych bądź postulowanych³⁸.

Rachunek kosztów rzeczy wistych (faktycznych) jest wariantem rachunku kosztów, w którym rozpatruje się koszty poniesione w przeszłości, czyli koszty historyczne. Z odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku rachunku kosztów

³⁴    J. Weber, Wprowadzenie do controllingu, Oficyna Controllingu Profit, Katowice 2001, s. 177.

³⁵    S. Gewald, Hotel-Controlling, Oldcnbourg Verlag, Munchen-Wien 2001, s. 44.

³⁶    I. Sobańska, Tworzenie rachunkowości zarządczej — teoria i praktyka, różne koncepcje, przykłady, schematy, wzory. Wydawnictwo INFOR, Warszawa 1996, s. 15.

³⁷    Rachunek kosztów..., red. A. Jarugowa, s. 9.

³⁸    S. Gewald, op. cit., s. 48.