1300739171

wymiany pomiędzy ludźmi. Ci z niższą preferencją czasową chętnie odłożą na później bieżącą konsumpcję, w zamian za spodziewaną nadwyżkę wartości uzyskanych dzięki temu dóbr przyszłych - z czego skorzystają ludzie o wysokiej preferencji, gdyż o wiele bardziej cenią teraźniejszość. Doprowadzi to do wykształcenia się rynkowej ceny dóbr teraźniejszych względem dóbr przyszłych - którą to cenę nazywamy ogólną stopą procentową (a także naturalną bądź pierwotną).

Tak więc w gospodarce kapitaliści (oraz inni oszczędzający) - jako osoby charakteryzujące się niską preferencją czasową - będą rezygnować z bieżącej konsumpcji, dostarczając dobra teraźniejsze osobom o wyższej preferencji czasowej: pracownikom najemnym, posiadaczom surowców naturalnych oraz sprzedawcom dóbr kapitałowych wyższego rzędu. Będą to robić, oczywiście, w nadziei na uzyskanie w przyszłości (po zakończeniu okresu produkcji) dóbr kapitałowych bądź konsumpcyjnych o wyższej wartości - a powstała różnica w wartości powinna wystarczyć na zaspokojenie ich indywidualnie odczuwanego dyskomfortu z powodu odroczenia konsumpcji. Owa różnica (po skorygowaniu o czysto przedsiębiorcze zyski lub straty) pokrywać się będzie ze stopą procentową

Widzimy więc, że rynek, na którym dobra teraźniejsze wymieniane są na dobra przyszłe, obejmuje całą strukturę produkcji w danym społeczeństwie - nie jest zaś zawężony do rynku pożyczek na procent, z którym najczęściej jest utożsamiany - a który stanowi jedynie jego mało istotną (choć najbardziej widoczną) część.

Na rynku można zaobserwować dwie wartości: ogólną stopę procentową oraz ogólny poziom zysków księgowych w gospodarce. Naturalna stopa procentowa to względna cena rynkowa dóbr teraźniejszych względem dóbr przyszłych, która w każdej transakcji korygowana jest o poziom ryzyka związanego z danym przedsięwzięciem oraz premię (dyskonto) za oczekiwaną inflację (deflację). Pierwotna stopa procentowa pokrywa się z ogólnym poziomem zysków księgowych w gospodarce - przy czym na poziom zysku każdego przedsiębiorstwa nakładają się również czysto przedsiębiorcze zyski lub straty (które jednak będą systematycznie zanikać z powodu konkurencji między przedsiębiorcami - którzy będą naśladować najlepsze wzorce). Jeśli więc dana firma osiągnie księgowy zysk - lecz będzie on relatywnie niższy od ogólnej stopy procentowej - oznaczać to będzie, że w rzeczywistości poniosła przedsiębiorczą stratę.

Naturalna stopa procentowa koordynuje więc w społeczeństwie teraźniejsze i przyszłe zachowania konsumentów, oszczędzających i producentów. Jeśli na rynku stopa procentowa spadnie (w wyniku zwiększenia podaży dóbr teraźniejszych), będzie to dla przedsiębiorców czytelny sygnał, że mogą inwestować w dalsze etapy produkcji - wydłużać ten proces (bądź

66