"Analogie"





Utworami, które z pewnoÅ“ciÂÄ… ukazywaÂÅ‚y nowe idee mÂÅ‚odego romantyzmu sÂÄ… dwie ballady: "RomantycznoÅ“ÃÅš" Adama Mickiewicza i "Król Olch" Wolfganga Goethego. FabuÂÅ‚a pierwszego z nich jest prosta - na rynku pewnego miasteczka w biaÂÅ‚y dzieÃÄ… pojawia siê

dziewczyna imieniem Karusia. Zachowuje siê co najmniej dziwnie - biega, krzyczy, pÂÅ‚acze, rozmawia ze sobÂÄ…, sprawiajÂÄ…c wraÂżenie obÂÅ‚ÂÄ…kanej. Z jej póÂÅ‚sÂłówek wynika, Âże spotkaÂÅ‚a widmo swego ukochanego JasieÃÄ…ka, zmarÂÅ‚ego przed dwoma laty. Ze szlochem skarÂży siê na obojêtnoÅ“ÃÅš otaczajÂÄ…cych jÂÄ… ludzi, nie potrafiÂÄ…cych zrozumieÃÅš rozterek i dramatu opuszczonej i innej z racji swojej nadmiernej wraÂżliwoÅ“ci:

"le mnie, w zÂÅ‚ych ludziach tÂÅ‚umie,

PÂÅ‚aczê, a oni szydzÂÄ…;

Mówiê, nikt nie rozumie:

Widzê, oni nie widzÂÄ…!"

OtaczajÂÄ…cy "szalejÂÄ…cÂÄ… Karusiê" ludzie zaczynajÂÄ… ufaÃÅš jej sÂÅ‚owom o "bytnoÅ“ci" ukochanego wierzÂÄ…c w potêgê miÂÅ‚oÅ“ci dwojga nieszczêœników, sÂÄ…dzÂÄ…, Âże nie pozwoli im ona trwaÃÅš w osamotnieniu nawet po Å“mierci, intuicyjnie próbujÂÄ… zrozumieÃÅš i uszanowaÃÅš tajemnicê dziewczyny. Scenê na rynku zakÂłóca starzec pojawiajÂÄ…cy siê nagle z atrybutami rozumowej analizy Å“wiata - "szkieÂÅ‚kiem i okiem". Stara siê w logiczny sposób wytÂÅ‚umaczyÃÅš problem Karusi, przedstawiajÂÄ…c argumenty pokolenia oÅ“wieceniowców:

"Duchy karczemnej tworem gawiedzi,



W gÂÅ‚upstwa wywarzone kuŸni.

Dziewczyna duby smalone bredzi,

a gmin rozumowi bluŸni."



ObserwujÂÄ…cy wydarzenia poeta, niewÂÄ…tpliwy przedstawiciel pokolenia "mÂÅ‚odych" romantyków, podejmuje z nim dyskusjê. OpowiadajÂÄ…c siê caÂÅ‚kowicie za prawdziwoÅ“ciÂÄ… dokonaÃÄ… "szalonej Karusi", gÂÅ‚osi potrzebê wykorzystania do obserwacji Å“wiata serca, wiary i uczuÃÅš potrafiÂÄ…cych przeÂÅ‚amaÃÅš ograniczonoÅ“ÃÅš oÅ“wieconych, racjonalnych metod i naukowy sceptycyzm. HasÂÅ‚em romantycznej sztuki poznania stajÂÄ… siê wiêc sÂÅ‚owa poety:

"Miej serce i patrzaj w serce."



Natomiast druga z ballad - "król Olch", jest uwaÂżana za najbardziej znanÂÄ… balladê Goethego, klasyczny wzór nowego gatunku. Wiersz ten cechuje niesamowitoÅ“ÃÅš i mrocznoÅ“ÃÅš scenerii - wÅ“ród Å“piewów elfów i tanecznego korowodu pojawia siê oszalaÂÅ‚y z rozpaczy ojciec wiozÂÄ…cy z wysokÂÄ… gorÂÄ…czkÂÄ… umierajÂÄ…ce dziecko, które prowadzi dialog (nie zrozumiany zresztÂÄ… przez ojca nie potrafiÂÄ…cego przeniknÂÄ…ÃÅš sfery irracjonalnego Å“wiata) z Królem Olszyn, uosabiajÂÄ…cym Å“mierÃÅš. Jest to utwór na wskroÅ“ romantyczny, przedstawia bowiem napiêcie psychiczne bohatera, objawia fantastyczny i baÅ“niowy Å“wiat elfów, siêga do ludowego wyjaÅ“nienia przyczyny Å“mierci, operuje nastrojowoÅ“ciÂÄ… poprzez ukazanie tajemniczej nocnej scenerii.



Podczas analizy i interpretacji tych dwóch wierszy zauwaÂżyÂÅ‚em wiele analogii miêdzy nimi. "Król Elfów" przekracza granice wyznaczone przez racjonalne poznanie - pojawiajÂÄ… siê elementy ze Å“wiata fantazji, elfy, Król Olch, a czytelnikowi objawiona zostaje tajemnica Å“mierci, jej przyczyny i wyjaÅ“nienie istoty. W balladzie Mickiewicza uwidoczniony zostaÂÅ‚ takÂże motyw Å“mierci. Oba utwory odrzucajÂÄ… racjonalizm na rzecz uczucia , intuicji i wiary oraz wskazujÂÄ… na nieograniczone moÂżliwoÅ“ci pozazmysÂÅ‚owych metod poznania. Dodatkowo przedstawione sceny fantastyczne staÂÅ‚y siê pretekstem do postawienia filozoficznego pytania: czy wiedze o Å“wiecie moÂżna opieraÃÅš tylko na tym, co postrzegalne?