Współczesna Onkologia (2002) vol. 6: 6; 360 365
W
s
p
ó
ł
c
z
e
s
n
a
O
n
k
o
l
o
g
i
a
(
2
0
0
2
)
v
o
l
.
6
:
6
;
3
6
0

3
6
5
Każda komórka aerobowa w trakcie
przemian metabolicznych wytwarza
Mechanizmy naprawy
okreS
lone iloS
ci reaktywnych form tle-
nu (RFT). Organizmy aerobowe wy-
oksydacyjnych uszkodzeń DNA
kształciły systemy obrony, polegające
na wytworzeniu układów enzymatycz-
Repair mechanisms of oxidative DNA damage
nych i antyoksydacyjnych osłaniają-
cych komórkę przed toksycznymi for-
mami tlenu. Do mechanizmów obron-
nych należy również zaliczyć systemy
naprawcze polegające na wycinaniu
zmodyfikowanych zasad azotowych
Krzysztof Roszkowski
i nukleozydów z DNA.
Istnieją 2 uniwersalne S
cieżki napra-
Katedra Biochemii Klinicznej, Akademia Medyczna w Bydgoszczy
wiające uszkodzenia DNA spowo-
dowane RFT: naprawa przez wyci-
nanie zasad (BER  ang. base exci-
Głównymi produktami utleniania
WSTĘP
sion repair) i naprawa przez
zasad azotowych DNA są: 8-oksy-
Uszkodzenia DNA mogą po-
wycinanie nukleotydów (NER  ang.
guanina oraz glikole tyminy. Po-
wstawać na skutek działania czyn-
nucleotide excision repair). Od-
nadto w wyniku dezaminacji cyto-
ników egzogennych i endogen-
zwierciedleniem w organizmie tych
zyny i adeniny w DNA mogą po-
nych [1]. Znaczącym x
ródłem en-
procesów są: poziom 8-oksyguani-
wstawać odpowiednio: uracyl
ny (8-oksyGua) i 8-oksy-2 -deoksy- dogennego uszkodzenia DNA są
i hipoksantyna [7].
guanozyny (8-oksydG). reaktywne formy tlenu (RFT), po-
Poziom RFT w organizmie jest
Naprawa przez wycinanie nukleoty- wstające w procesach oddychania
zmienny w czasie, dlatego organi-
dów (NER) jest procesem bardziej
komórkowego.
zmy tlenowe wykształciły mecha-
złożonym niż BER oraz wymaga
OkreS
lenie reaktywne formy tle-
nizmy adaptacyjne do takich
ATP jako x
ródła energii. NER nie jest
nu obejmuje zarówno rodniki tle-
zmiennych warunków, indukując
też tak specyficznym systemem
nowe, jak i pochodne tlenu nie
syntezę enzymów antyoksydacyj-
w porównaniu do BER. Usunięciu
będące rodnikami, takie jak: nad-
nych lub/i enzymów naprawiają-
z DNA mogą ulec zarówno fotodi-
tlenek wodoru (H2O2), tlen single-
cych oksydacyjne uszkodzenia
mery pirymidyn, addukty o różnej
towy czy ozon (O3) [2]. Natomiast
DNA [8 10].
wielkoS
ci podstawnika, jak i częS
ć
wysoce reaktywne cząsteczki lub
uszkodzeń usuwanych przez BER.
atomy, posiadające niesparowany
Mechanizmy naprawy BER i NER są Istnieją 2 uniwersalne S
cieżki
elektron na orbicie zewnętrznej
uniwersalnymi systemami naprawy,
naprawiające uszkodzenia DNA
znane są jako wolne rodniki. Każ-
funkcjonującymi zarówno w komór-
spowodowane RFT:
da komórka aerobowa wytwarza,
kach zdrowych, jak i nowotworo-
naprawa przez wycinanie zasad
w przebiegu metabolizmu, pewne
wych, poddanych działaniu czynni-
reprezentowana przez, np. po-
iloS
ci RFT [3, 4]. Przyjmuje się, że
ków toksycznych, takich jak chemio-
ziom 8-oksyguaniny (8-oksyGua),
w zdrowym organizmie dorosłego
terapia czy radioterapia. Istota
naprawa przez wycinanie nukle-
człowieka może powstać w ciągu
problemu naprawy uszkodzeń w ko-
otydów reprezentowana m.in.
roku ok. 2 kg (2 kilogramów) anio-
mórkach nowotworowych jest niewąt-
przez 8-oksy-2 -deoksyguanozy-
norodnika ponadtlenkowego [2].
pliwie złożona i stanowi wyzwanie dla
nę (8-oksydG).
W reakcji dysmutacji zachodzącej
wielu dyscyplin z zakresu biologii mo-
w komórce, może zachodzić prze-
lekularnej i kliniki onkologicznej.
NAPRAWA PRZEZ WYCINANIE
miana anionorodnika ponadtlenko-
W pracy, na podstawie bieżącego
ZASAD  BER
wego i powstawanie H2O2. W wa-
piS
miennictwa, przedstawiono ak-
(ang. base excision repair)
runkach in vivo, głównym miej-
tualny stan wiedzy na temat me-
scem powstawania H2O2 są Oksydacyjnie zmodyfikowane
chanizmów naprawy przez wycina-
mitochondria [2]. H2O2, który nie zasady azotowe mogą być wycię-
nie zasad i naprawy przez wycina-
jest wolnym rodnikiem, łatwo prze- te z DNA w wyniku hydrolizy wią-
nie nukleotydów uszkodzeń
nika przez błony komórkowe i mo- zania N-glikozydowego. Wyróżnia
oksydacyjnych DNA.
że być przekształcany wg reakcji się 2 typy N-glikozylaz:
g
l
i
k
o
z
y
l
a
z
y
m
o
n
o
f
u
n
k
c
y
j
n
e
Słowa kluczowe: BER, NER, oksy- Fentona z udziałem jonów Fe+2 glikozylazy monofunkcyjne  roz-
dacyjne uszkodzenia DNA. bądx
Cu+1 w rodnik hydroksylowy bijają wiązanie N-glikozydowe
[5, 6]. pomiędzy uszkodzoną zasadą
Współczesna Onkologia (2002) vol. 6: 6; 360 365
W
s
p
ó
ł
c
z
e
s
n
a
O
n
k
o
l
o
g
i
a
(
2
0
0
2
)
v
o
l
.
6
:
6
;
3
6
0

3
6
5
Each aerobic cell during its meta-
a cząsteczką deoksyrybozy, co zmodyfikowanych zasad azoto-
bolism produces definite amount
powoduje powstanie miejsc apu- wych [11, 14]:
of reactive oxygen species (ROS).
rynowych/apirymidynowych (AP) glikozylazy uczestniczące w na-
Aerobic organisms developed de-
w DNA, prawie 8-oksyguaniny i innych
fence system that produces antio-
g
l
i
k
o
z
y
l
a
z
y
d
w
u
f
u
n
k
c
y
j
n
e
glikozylazy dwufunkcyjne  utlenionych puryn,


xidizing enzymes defending the
oprócz usunięcia uszkodzonej glikozylazy uczestniczące w na-
cell from toxic forms of oxygen. Re-
zasady i utworzenia miejsc AP, prawie glikolu tyminy i innych
pair systems excising modified ni-
posiadają również właS
ciwoS
ci zmodyfikowanych pirymidyn.
trogen base and nucleosides from
liazowe i usuwają miejsca AP na
DNA should also be numbered
drodze �-eliminacji [7, 11].
NAPRAWA DNA
among defence systems.
ZAWIERAJĄCEGO
There are two universal paths of re-
Enzym rozpoznaje uszkodzoną
8-OKSYGUANINĘ
pairing DNA impairments caused
zasadę i uczestniczy w jej wycią-
Enzymem wycinającym 8-oksy-
by ROS: base excision repair (BER)
gnięciu na zewnątrz helisy, a na-
guaninę, tworzącą pary zasad
and nucleotide excision repair
stępnie wbudowuje ją do centrum
z cytozyną, który został najlepiej
(NER). The reflection of those
aktywnego. Centrum aktywne po-
M
u
t
M
poznany jest białko MutM z Esche-
two processes in the organism
nad 20 znanych glikozylaz zawie-
richia coli. Białko to zostało odkryte
is 8-Oxyguanine and 8-Oxy-2 -
ra 2 fragmenty białka skręcone
jako N-glikozylaza usuwająca
Deoxyguanosine levels.
w spiralę, przedzielone fragmen-
z DNA Fapy-guaninę, dlatego też
Nitrogen bases modified by oxida-
tem o strukturze spinki do włosów
nosi ono alternatywną nazwę: białko
tion can be excised from DNA as
(ang. helix-hairpin-helix HhH) oraz
FPG (formamidopirymidyno-DNA gli-
a result of glycoside bond hydroly-
resztę kwasu asparaginowego
sis between damaged base and kozylaza) [15]. MutM nie jest w sta-
(Asp), który odgrywa rolę w me-
deoxyribose molecule that causes nie efektywnie wycinać 8-oksygu-
chanizmie katalizy [11]. O tym,
emerging of apurinic/apyrimidinic aniny sparowanej z adeniną [16].
z którą zasadą będzie reagować
(AP) sites in DNA. Bifunctional gly- ObecnoS
ć w genomie wielu nie-
glikozylaza decyduje obecnoS
ć od-
cosides apart from the removal of
naprawionych, błędnych par
powiednich aminokwasów w dwóch
damaged base and formation of AP
8oxydG�!dA prowadziłoby do
pozycjach 204- i 147- w kieszeni
sites also have lyase properties and
znacznego podwyższenia często-
enzymu, gdzie wciągana jest za-
remove AP sites by means of �-eli-
S
ci mutacji G�!T. Organizmy proka-
sada. ObecnoS
ć w pozycji 204
mination. In human cells three sup-
riotyczne posiadają jednak N-gl-
asparaginy umożliwia utworzenie
plemental ways preventing mu-
M
u
t
Y
ikozylazę nazwaną MutY, która spe-
wiązania wodorowego z O4 pier-
tagenic results of 8-Oxyguanine
cyficznie wycina adeninę sparowaną
S
cienia pirymidynowego uracylu,
were discovered.
w DNA z 8-oksyguaniną [15].
a nie tworzy wiązania z grupą
The first one is based on removing
Oksydacyjna modyfikacja guaniny
NH2, co wyklucza wejS
cie cytozy-
8-Oxy-dGTP by specific 8-Oxy-dG-
w pozycji C8 może zachodzić nie
ny [7, 11, 12]. Powstałe w wyniku
TPase, breaking down 8-Oxy-dGTP
tylko w obrębie kwasów nukleino-
działania DNA-glikozylaz typu
into 8-Oxy-dGTP that prevents in-
wych, ale dotyczy również reszt gu-
I (monofunkcyjnych) miejsca AP są
corporation of that oxygenated
aniny wchodzących w skład wol-
naprawiane przez AP-endonukleazy,
nucleoside into DNA by polymera-
nych nukleozydów i nukleotydów
które rozszczepiają wiązania fosfo-
se. 8-Oxy dGTPase of human
diestrowe po stronie 5 AP, co da- komórkowych. Udowodniono, że
cells, 18 kDa weight, is called Hu-
je wolny koniec 3 OH umożliwia- produkt modyfikacji dGTP-8-
man Mut Homolog (hMTH1). Disin-
oksydGTP jest substratem dla poli-
jąc działanie polimerazy DNA.
tegration of 8-Oxy-dGTP into 8-Oxy-
meraz DNA wbudowując 8-
dGMP precludes repeated incorpo-
oksydGMP do nowo syntezowanych
DNA-glikozylazy dwufunkcyjne,
ration of this nucleotide into DNA.
posiadając właS
ciwoS
ci liazowe nici DNA [17, 18].
Human 8-oxyguanine glycosylase
dokonują nacięcia i wycięcia miej-
gen (hOGG1) situated in 3p25 hu-
sca AP w sposób skoordynowany W komórkach ludzkich wykryto
man chromosome codes glycosy-
(przy udziale AP-endonukleazy) 3 uzupełniające się drogi zapobie-
lase-AP lyase which possesses the
na drodze �-eliminacji, pozosta- gające mutagennym skutkom wy-
ability to excise oxydizing guanine
wiając jednonukleotydową lukę stępowania 8-oksyguaniny.
derivative (8-OxyGua) from DNA.
w DNA [7, 13]. Pierwsza polega na usuwa-
Repair process lies in the recogni-
niu 8-oksy-dGTP przez specy-
tion and excision of modified base
8
-
o
k
s
y
-
d
G
T
P
a
z
ę
Funkcjonalnie można wyróżnić ficzną 8-oksy-dGTPazę rozkła-
by OGG1 protein. Some sources in-
2 grupy glikozylaz uczestniczą- dającą 8-oksy-dGTP do 8-oksy-
dicate that the gen can be a sup-
cych w naprawie oksydacyjnie dGMP, co zapobiega włączaniu
Współczesna Onkologia (2002) vol. 6: 6; 360 365
W
s
p
ó
ł
c
z
e
s
n
a
O
n
k
o
l
o
g
i
a
(
2
0
0
2
)
v
o
l
.
6
:
6
;
3
6
0

3
6
5
pressive one. In yeasts and human
tego utlenionego nukleotydu do pozbawione zasady lub nić zosta-
cells glycosylase excising 8-Oxy-
DNA przez polimerazy [18, 19]. je przerwana, gdy enzymem usu-
Gua from 8-OxyGua G and 8-Oxy-
U E. coli białko to jest kodowa- wającym uszkodzenie jest glikozy-
Gua A pair was found. The protein is
M
u
t
T
ne przez gen MutT, a przy jego laza/AP-liaza [11]. W komórkach
inactive in the presence of 8-OxyGua
mutacji częstoS
ć transwersji eukariotycznych istnieje kilka szla-
connected with pyrimidines. It is now
AT�!CG wzrasta nawet 1000- ków kończących naprawę [30 32].
called OGG2. The OGG2 removies
krotnie [18, 20].
Jednonukleotydowe luki w komór-
8-OxyGua incorporated into DNA
Analogiem białka MutT w ko- kach ssaków uzupełnia głównie
during the replication as 8-OxydGTP
mórkach ludzkich jest 8-oksydGT- polimeraza ([11], a końce łączone
opposite adenine that prevents AT
Paza o masie 18 kDa, nazwany
są przez ligazę III [33, 34]. Oko-
CG mutations.
hMTH1 (Human MutT Homolog)
h
M
T
H
1
H
M
H
ło 75 proc. obecnej w DNA ssa-
Cells have supplemental system for
[11, 21]. Rozkład 8oksy-dGTP do
ków 8-oksyguaniny, jest naprawia-
glycosylases repairing oxydizing
8-oksy-dGMP uniemożliwia po- na w mechanizmie wycięcia jed-
impairments of DNA bases  it means
nowne wbudowanie tego nukle- nego nukleotydu [11, 32].
repairing by nucleotides excision
otydu do DNA, ponieważ kinaza
(NER). NER is more complicated
guanylowa, która fosforyluje
Istnieje alternatywny szlak na-
than BER process and requires ATP
dGMP do dGDP i dGTP, jest nie-
prawy uszkodzonych zasad,
as an energy source.
aktywna w stosunku do 8-oksy-
w którym wycinane i wstawiane
DNA damaged fragment is cut from
dGMP. Natomiast wydajnie defos-
jest kilka nukleotydów [35, 36].
both ends by nuclease and then re-
foryluje 8-oksy-dGMP do nukle-
moved. In case of eukaryotic cells
ozydu, który jest wydalany poza
Komórki posiadają uzupełniają-
it is the fragment consisting of 27 to
komórkę [11, 22, 23].
cy dla glikozylaz system, napra-
29 nucleotides. Data resulting from
wiający oksydacyjne uszkodzenia
in vitro studies on human cells indi-
Drugą drogą jest wycinanie
zasad DNA  jest nim NER.
cate that NER is comprehensive re-
8-oksyGua z DNA przez gliko-
pair mechanism of DNA impair-
zylazy 8-oksyGua.
NAPRAWA PRZEZ WYCINANIE
ments generated by different car-
h
O
G
G
1
Gen hOGG1 (ang. human 8-oksy-
NUKLEOTYDÓW NER
cinogens. In eukaryotic cells DNA
guanine glycosylase), który jest zlo-
(ang. nucleotide excision
lesions caused by photon irradia-
kalizowany u człowieka w chromo-
repair)
tion are removed according to NER
somie 3p25 [24, 25], koduje gli-
system.
Naprawa przez wycinanie nukle-
kozylazo-AP liazę, posiadającą
BER and NER mechanisms are uni-
otydów jest procesem bardziej
zdolnoS
ć wycinania oksydacyjnej
versal repair systems functioning in
złożonym niż BER oraz wymaga
pochodnej guaniny (8-oksyGua)
both normal cells as well as neopla-
ATP jako x
ródła energii [28, 37].
z DNA. Proces naprawy polega
stic cells subjected to toxic factors
NER nie jest też tak specyficznym
na rozpoznaniu i wycięciu zmody-
such as chemotherapy or radiothe-
systemem w porównaniu do BER.
fikowanej zasady przez białko
rapy.
Usunięciu z DNA mogą ulec za-
OGG1 [26]. Niektóre dane litera-
równo fotodimery pirymidyn, ad-
turowe wskazują, że gen ten mo-
Key words: BER, NER, oxidative
dukty o różnej wielkoS
ci podstaw-
że być genem supresorowym [27].
DNA damage.
nika, jak i częS
ć uszkodzeń usu-
Stwierdzono utratę heterozygotycz-
wanych przez BER [7, 38].
noS
ci w rejonie tego genu w no-
Fragment DNA zawierający uszko-
wotworach nerki i płuc [27].
dzenie jest nacinany po obu jego
W komórkach drożdży i ludzkich
wykryto glikozylazę wycinającą 8-oksy- stronach przez nukleazę i usuwa-
Gua z pary 8-oksyGua�!G oraz 8-oksy- ny. W przypadku bakterii dotyczy
to oligonukleotydu o długoS
ci ok.
Gua�!A. Białko to jest nieaktywne
wobec 8-oksyGua połączonej z pi- 12 13 nukleotydów [7], natomiast
w komórkach eukariotycznych jest
rymidynami. Została ona nazwana
OGG2. Funkcją OGG2 jest usuwa- to fragment składający się
O
G
G
2
z 27 29 nukleotydów [39]. W ko-
nie 8-oksyGua włączonego do
DNA jako 8-oksy-dGTP podczas mórkach eukariotycznych szkody
replikacji naprzeciw adeniny. w DNA powstałe w wyniku działa-
OGG2 usuwa uszkodzoną zasadę nia promieniowania ultrafioletowe-
i zapobiega mutacjom AT�!CG go są usuwane w systemie napra-
[28, 29]. Po wycięciu uszkodzonej wy NER [40]. Wysoce prawdopo-
zasady z DNA, pozostaje miejsce dobnym wydaje się fakt, że częS
ć
Współczesna Onkologia
364
H. Persistent oxidative stress in can- genic substrate for DNA synthesis. Na-
8-oksyguaniny może podlegać
cer. FEBS Lett 1995; 358: 1-3. ture (London) 1992; 355: 273-5.
również naprawie przez NER [7],
6. Halliwell B, Gutteridge JMC. Free ra- 19. Białkowski K, Kasprzak K. A novel as-
chociaż w systemach in vitro nie
dicals in biology and medicine. Oxford, say of 8-oxy-2 -deoxyguanosine 5 -tri-
udało się tego wykazać. Istnieje
Second Edition, Clarendon Press
phosphate pyrophosphohydrolase (8-
jednak kilka dowodów poS
rednich.
1989.
oxy-dGTPase) activity in cultured cells
Czeczot i wsp. (1991) [41] prze-
7. Pietrzykowska I, Krwawicz J. Mecha- and its use for evaluation of cadmium
prowadzili doS
wiadczenie, w któ-
nizmy naprawy DNA u bakterii i czło-
(II) inhibition of this activity. Nucleic
rym przeżycie E. coli z plazmida-
wieka. Kosmos 1999; 245: 315-28.
Acids Research, Vol. 1998; 26: No.
mi zawierającymi 8-oksyGua było
8. Demple B, Herman T, Chen DS. Clo-
13: 3194-201.
uwarunkowane aktywnoS
cią w ko-
ning and expression of APE, the cDNA
20. Yanowski C, Cox E, Horn V. The unu-
mórce enzymów uczestniczących encoding the major human apurinic en-
sual mutagenic specificity of an E. coli
donuclease: definition of a family of
w naprawie typu NER albo białka
mutator gene. Proc Natl Acad Sci
DNA repair enzymes. Proc Natl Acad
Fpg, charakterystycznego dla na-
USA 1966; 55: 274-81.
Sci USA 1991; 88: 11450-54.
prawy typu BER. Scott i wsp. [42] 21. Sakumi K, Furuichi M, Tsuzuki T, Ka-
9. Bessho T, Roy R, Yamamoto K, Kasai
kuma T, Kawabata S, Maki H, Seki-
wykazali, że u drożdży przeżycie
H, Nishimura S, Tano K, Mitra S. Re-
guchi M. Cloning and expression of
zależało głównie od NER.
pair of 8-hydroxyguanine in DNA by
cDNA for a human enzyme thet hydro-
Dane wynikające z badań in vi-
mammalian N-methylpurine-DNA gly-
lyzes 8-oxy-dGTP, a mutagenic sub-
tro na komórkach ludzkich wska-
cosylase. Proc Natl Acad Sci USA
strate for DNA synthesis. J Biol Chem
zują, że NER jest wszechstronnym
1993; 90: 8901-4.
1993; 268: 23524-30.
mechanizmem naprawy uszkodzeń
10. Nash M, Bruner SD, Scharer GD, Ka-
22. Hayakawa H, Taketomi A, Sakumi K,
DNA generowanych przez różne
wate T, Addona TA, Spooner B, Lane
Kuwano M, Sekiguchi M. Generation
kancerogeny [43, 44].
WS, Verdine GL. Cloning of a yeast 8-
and elimination of 8-oxy-7,8-dihydro-2-
oxyguanine DNA glycosylase reveals the
deoxyguanosine 5-triphosphate, a mu-
existence of a base-excision DNA-repair
Mechanizmy naprawy BER
tagenic substrate for DNA synthesis, in
protein superfamily. Curr Biol 1996; 6:
i NER są uniwersalnymi systema-
human cells. Biochemistry 1995; 34:
968-80.
mi naprawy, funkcjonującymi za-
89-95.
11. Tudek B. Mechanizmy naprawy utle-
równo w komórkach zdrowych,
23. Cooke MS, Evans MD, Herbert KE,
nionych zasad DNA. Kosmos 1999;
jak i nowotworowych poddanych Lunec J. Urinary 8-Oxy-2 -Deoxygu-
245: 339-52.
anosine  Source, Significance and
działaniu czynników toksycznych,
12. Savva R, McAuley-Hecht K, Brown T,
Supplements. Free Rad Res 2000;
takich jak chemioterapia czy ra-
Pearl L. The structural basis of specific
32: 381-97.
dioterapia. Istota problemu napra-
base-excision repair by uracil DNA gly-
24. Radicella JP, Dherin C, Desmaze CH,
wy uszkodzeń w komórkach no-
cosylase. Nature 1995; 373: 487-93.
Fox MS, Boiteux S. Cloning and cha-
wotworowych jest niewątpliwie
13. Zastawny TH. Prokaryotical mechanisms
racterization of hOGG1, a human ho-
złożona i stanowi wyzwanie dla
of DNA oxidative damage repair. Po-
molog of the OGG1 gene of Sacharo-
wielu dyscyplin z zakresu biologii stępy Biochemii 1996; 42 (1): 31-41.
myces cerevisiae. Proc Natl Acad Sci
molekularnej i kliniki onkologicz- 14. LE Page F, Gentil A, Sarasin A. Re-
USA 1997; 94: 8010-15.
pair and mutagenesis survey of 8-hy-
nej.
25. Lu R, Nash HM, Verdine GL. A mam-
droxyguanine in bacteria and human
malian DNA repair enzyme that excises
cells. Biochemie 1999; 81: 147-53.
oxida-tively damaged guanines maps to
PIR
MIENNICTWO 15. Michaels ML, Cruz C, Groilman AP,
a locus frequently lost in lung cancer.
1. Friedberg EC, Walker GC, Siede W. Miller JH. Evidence that MutY and
Curr Biol 1997; 7: 397-407.
DNA repair and mutagenesis. ASM MutM combine to prevent mutations by
26. Rosenquist TA, Zharkov DO, Grollman
PRESS Washington DC, 1995. an oxidatively damaged form of guani-
AP. Cloning and characterization of
2. Oliński R, Jurgowiak M. Oksydacyjne ne in DNA. Proc Natl Acad Sci USA
a mammalian 8-oxyguanine DNA gly-
uszkodzenia DNA (8-oxydG)  biomar- 1992; 89: 7022-25.
cosylase. Proc Natl Acad Sci USA
kerem niektórych chorób człowieka. 16. Tchou J, Kasai H, Shibutani S,
1997; 94: 7429-34.
Kosmos 1999; Tom 48, Nr 3: 329-38. Chung MH, Laval J, Grollman AP, Ni-
27. Audebert M, Chevillard S, Levalois C.
3. Bartosz G. Druga twarz tlenu. Wydaw- shimura S. 8-oxyguanine (8-hydroxy-
Alterations of the DNA Repair Gene
nictwo Naukowe PWN, Warszawa guanine) DNA glycosylase and its sub-
OGG1 in Human Clear Cell Carcino-
1995. strate specificity. Proc Natl Acad Sci
mas of the Kidney. Advances in Brief
4. Oliński R, Jurgowiak M. Reaktywne USA 1991; 88: 4690-94.
formy tlenu  uniwersalny czynnik pato- 17. Cheng KC, Cahill DS, Kasai H, Nishi- 2000; 60: 4740-44.
28. Sancar A. DNA excision repair. Ann
genny? Nowe tendencje w biologii mura S, Loeb LA. 8-Hydroxyguanine,
molekularnej i inżynierii genetycznej, an abundant form of oxidative DNA da- Rev Biochem 1996; 65: 43-81.
edited by Barciszewski J, Łastowski mage, causes G---T and A---C substitu- 29. Hazra TK, Izumi T, Maidt L, Floyd
K and Twardowski T. Sorus, Poznań tions. J Biol Chem 1992; 267: 166-72. RA, Mitar S. The presence of two di-
1996. 18. Maki H, Sekiguchi M. MutT protein stinct 8-oxyguanine repair enzymes in
5. Toyokuni S, Okamoto K, Yodoi J, Hiai specifically hydrolyses a potent muta- human cells: their potential comple-
Mechanizmy naprawy oksydacyjnych uszkodzeń DNA
365
mentary roles in preventing mutations. nucleotide excision repair in the yeast
Nucleic Acid Res 1998; 26: 5116-22. Sachromyces cerevisiae. Yeast 1999;
30. Wiseman H, Kaur H, Halliwell B. 15: 205-18.
DNA damage and cancer: measure- 43. Wood ML, Dizdaroglu M, Gajewski E,
ment and mechanism. Cancer Lett Essigmann JM. Mechanistic studies of
1995; 93: 113-20. ionizing radiation and oxidative muta-
31. Demple B, Harrison L. Repair of oxi- genesis: genetic effects of a single 8-
dative damage to DNA: enzymology hydroxyguanine (7-hydro-8-oxyguani-
and biology. Annu Rev Biochem ne) residue inserted at a unique site in
1994; 63: 915-48. a viral genome. Biochemistry 1990;
32. Dianov G, Bischoff C, Piotrowski J, 29: 7024-32.
Bohr VA. Repair pathways for proces- 44. Wood RD, Coverley D. DNA excision
sing of 8-oxyguanine in DNA by mam- repair in mammalian cell extracts. Bio-
malian cell extract. J Biol Chem 1998;
essays 1991; 13: 447-53.
273: 33811-16.
33. Singhal RK, Prasad R, Wilson SH.
ADRES DO KORESPONDENCJI
DNA polymerase beta conducts the
K
r
z
y
s
z
t
o
f
R
o
s
z
k
o
w
s
k
i
dr med. Krzysztof Roszkowski
gap-filling step in uracil-initiated base
Katedra i Zakład Biochemii Klinicznej
excision repair in bovine testis nucle-
Akademia Medyczna
ar extract. J Biol Chem 1995; 270:
ul. Karłowicza 24
949-57.
Wydawca: TERMEDIA
85-092 Bydgoszcz
34. Piersen CE, Prasad R, Wilson SH,
Wydawnictwa Medyczne
tel. [phone]
Lloyd RS. Evidence for an imino inter-
e-mail: [e-mail]
mediate in the DNA polymerase beta
W 2002 roku ukaże się
deoxyribose phosphate excision reac-
10 wydań
tion. J Biol Chem 1996; 271: 17811-
Przewodnika Lekarza.
15.
35. Frosina G, Fortini P, Rossi O, Carroz-
Cena jednego egz.: 10,00 zł
zino F, Raspaglio G, Cox LS, Lane
DP, Abbondandolo A, Dogliotti E.
Cena jednego egz.
Two pathways for base excision repair
w prenumeracie: 8,00 zł
in mammalian cells. J Biol Chem
1996; 271: 9573-78.
Cena prenumeraty
36. Klungland A, Lindahl T. Second path-
na 2002 r.: 80,00 zł
way for completion of human DNA ba-
se excision repair: reconstitution with
purified proteins and requirement for
Dnase IV (FEN 1). EMBO J 1997; 16:
3341-48.
Ilustrowane czasopismo medyczne, skie-
37. Wood RD. DNA repair in Eukaryotes.
rowane przede wszystkim do lekarzy opie-
Ann Rev Biochem 1996; 65: 135-67.
ki podstawowej, lekarzy rodzinnych i rejo-
38. Sancar A. Mechanisms of DNA exci-
sion repair. Science 1994; 266: 1994-
nowych, lekarzy prowadzących prywatną
96.
praktykę oraz samodzielnych placówek
39. Ma L, Hoeijmakers JHJ, van der Eb
opieki zdrowotnej.
AJ. Mammalian nucleotide excision re-
pair. Biochem Bioph Acta 1995;
1242: 137-64.
Wpłaty można dokonać na konto:
40. Mitchell DL, Naim RS. The biology of
Termedia sp. z o.o. ul. Kleeberga 8,
the (6-4) photoproduct. Photochem
Photo-biol 1989; 49: 805-19. 61-615 Poznań
41. Czeczot H, Tudek B, Lambert B, La-
BZWBK SA III Oddział Poznań,
val J, Boiteux S. Escherichia coli Fpg
61 1090 1359 0000 0000 3505 2645
protein and UvrABC endonuclease re-
lub
pair DNA damage induced by methyle-
ne blue plus visible light in vivo and in
wypełnić i wysłać formularz
vitro. J Bacteriol 1991; 173: 3419-24.
zamieszczony na stronach
42. Scott AD, Neishabury M, Jones DH,
internetowych:
Reed SH, Boiteux S, Waters R.
www.termedia.pl
Spontaneous mutation, oxidative DNA
damage, and the roles of base and