psychopatologia ogólna
dr med. Ewa Ogłbdek
Zaburzenia czynności poznawczych:
" Zaburzenia uwagi
" Zaburzenia pamięci
" Zaburzenia spostrzegania
" Zaburzenia myślenia, języka i porozumiewania się
Zaburzenia czynności emocjonalnych i motywacyjnych
" Zaburzenia uczuciowości
" Zaburzenia czynności motywacyjnych
Zaburzenia scalania czynności psychicznych
" Zaburzenia świadomości
" Zaburzenia orientacji
" Zaburzenia sprawności intelektualnej (inteligencji)
" Zaburzenia osobowości
Zaburzenia czynności poznawczych:
" Zaburzenia uwagi
" Uwaga - czynność poznawcza odgrywająca rolę mechanizmu
ograniczającego nadmiar informacji. Na wszyskich jej etapach
od odbioru wrażeń, myślenie, kodowanie, odtwarzanie śladów
pamięci i wybór reakcji.
" Funkcje uwagi:
" selektywność (koncentracja) - wybranie jednego
fragmentu kosztem innego
" trwałość - wyczekiwanie na okeślony bodziec
" przerzutność (przeszukiwanie) - badanie pola uwagi
" podzielność -przełączanie uwagi z jednej czynności na
inną
" zakres (rozpiętość) - liczba elementów pola uwagi
" Zaburzenia uwagi:
" nieuwaga/dekoncentracja: zakłócenie jednego z
aspektów czujności (trwałość, przerzutność lub
przełączanie uwagi) lub wahania selektywności
uwagi: aprosekcja (niemożność ogniskowania
uwagi), hipoprosekcja (ograniczenie zdolności
ogniskowania uwagi), hiperprosekcja (nadmierne
ogniskowanie uwagi): w urojeniach - zmniejsza się
przerzutność i podzielność, wzmożone ogniskowanie,
mania - podzielność i przerzutność wzrasta, spada
wytrwałość
" Wahania uwagi/koncentracji
" Ograniczenie zakresu uwagi - ograniczenie zdolności
uwagi do jednoczesnego ujmowania w polu uwagi
większej liczby bodz
ców
Zaburzenia czynności poznawczych:
Zaburzenia pamięci:
" Ilościowe (dysmnezje):
" hipermnezja
" hipomnezja
" amnezja
" ekmnezja
" jakościowe:
" allomnezje
" iluzje pamięci
" kryptomnezje
" złudy pamięciowe
" pseudomnezie
" omamy pamięci
" konfabulacje
Zaburzenia czynności poznawczych:
Zaburzenia pamięci:
" Ilościowe (dysmnezje):
" Hipermnezja - zdolność odtwarzania zwiększonej liczby
wspomnień, zwieszone tempo odtwarzania, chaotyczność,
wyst: po subst. Halucynogennych, w stanach zmienionej
świadomości,  na granicy śmierci"
" Hipomnezja - zmniejszenie zdolności odtwarzania
wspomnień, deficyt zapamiętywania lub odtwarzania,
może mieć carakter czynnościowy - w depresji, stanach
reaktywnych, dysocjacyjnych lub trwały - w uszkodzeniu
mózgu.
" Amnezja - niepamięć lub luka pamięciowa, utrata
zdolności odtwarzania wspomnień z danego odcinka czasu
Charakterysstyka amnezji - Stopień: a. Całkowita(brak wspomnień w
danym okresie), a. Fragmentaryczna (zachowane wyspy pamięciowe);
zakres:pełna dotyczy tylko pewnych składników pamięci -
zapamiętywania, przechowywania lub odtwarzania; trwałość: a.trwała,
a.przemijająca; faza: deficyt pamięci krótkotrwałej lub długotrwałej;
czasowy związek z utratą przytomności - a.wsteczna - od urazu do
ostatniego wspomnienia, a. Następcza (pourazowa)- od momentu
ustąpienia zaburzeń świadomości do odzyskania zdolności ciągłego
zapamiętywania, a.śródczesna (retropsycnotyczna): okeres między
niepamięcią wsteczną a następczą.
" Ekmnezja - przeżywanie przeszłości jako teraz
niejszości,
ograniczenie pamięci niedawnych wydarzeń przy dobrze
zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych (po subst.
Halucynogennych, w zaburzeniach świadomości, w zesp.
Amnestycznych)
" Iluzje pamięci - wspomnienia rzeczywiste, zniekształcone pod
wpływem innych przeżyć (emocji, stanu chorobowego: pamięci)
" Kryptomnezja - wspomnienie nieświadome, wspomnienie, które
zostało odtworzone bez rozpoznania jego wtórności
(nieświadomy plagiat, glossolalia)
" Złudzeniautożsamiające - błędne rozpoznanie umiejscowienia
aktualnej sytuacji w czasie: deja vu (już widziałem), deja vecu
(już przeżywałem) - poczucie że aktualna nowa sytuacja nie jest
nowa, jamas vu (nigdy nie widziałem), jamais vecu (nigdy nie
przeżywałem), poczucie, że rzeczywiście znana sytuacja jest
czymś obcym
" Konfabulacje- wspomnienia rzekome, eytwarzane fałszywe
informacje wspólwystepujące z głębszymi zaburzeniami pamięci
(wypełnieją lukę pamięciową)
" Omamy pamięci - rzekome fałszywe wspomnienia mają
charakter urojeniowy, wpływają na zachowanie
Zaburzenia spostrzegania:
" przedmiotowość (sposób rzutowania)
" poczucie realności (sąd realizujący)
" poprawność rozpoznania (sąd klasyfikujący)
Spostrzeżenia:
a. Zmienione:
" przeżycia ejdetyczne (nie mają znaczenia patologicznego,
plastyczne, żywotne, u dzieci, artystów.
" anomalie spostrzegania: spostrzeżenia rzeczywistych
przedmiotów, prawidłowo rozpoznanych,
umiejscowionych w realnej przestrzeni, wyst. zmiana
niektórych cech przedmiotów: kolor, umiejsowienie,
wielkość, liczba, ruch, barwa emocjonalna np.:
" achromatopsja - bezbarwność
" palinopsja - powtarzanie się wrażeń\
" alloestezja wzrokowa - przemieszczenie
" telopsj a-pelopsj a - oddalenie-przybliżenie
" mikropsj a-makropsj a - mniej sze, większe
" mikro-makrosomatognozja - części ciała pomniejszone-
powiększone
" kakopsja-kalopsja - przykre-przyjemne
" akinetopsja-dyskinetopsja- zwolnieni, zmiana tempa
" hiperakuzj a-hipoakuzj a - zmniej szona-zwięszona
intensywość wrażeń słuchowych
" palinestezja - niezwykłe trwanie wrażeń dotykowych
" dysosmia-dysgeusja - zmieniony węch-smak
b. Błędnie rozpoznane
" Pareidolie - nierzeczywiste spostrzeżenia wyprowadzone z
jakiegoś tła, nie dochodzi do rozpoznania zjawisk realnych
" Iluzje- nierzeczywiste spostrzeżenia wyprowadzone z
jakiegoś tła, dochodzi do rozpoznania zjawisk realnych
c. Bez adekwatnego bodz
ca
> Omamy (halucynacje) - spostrzeżenie nie istniejących
rzeczywiście przedmiotów, którym towarzyszy błędny
sąd realizujący:
" " " Wzrokowe- błyski (fotomaty), wzory, figury,
zwierzęta, osoby
" Słuchowe - akoazmaty (trzaski, szmery),
fonematy (regularne dz
więki)
" " " Czuciowe - czucie skórne (dotyk), czucie
wenętrzne (cenestetyczne - elektryzowanie,
szrpanie), kinestetyczne (unoszenie, spadanie)
" " " Węchowe
- Omamy sceniczne
- Omamy czynnościowe - kapanie wody z kurka wyzwala głos
- Hipnagogiczne (w czasie zasypiania)
- Hipnopompiczne (w czasie budzenia)
- Objaw Lipmanna - wyzwolenie omamów przez ucisnięcie gałki
ocznej
> omamy rzekome (pseudohalucynacje) - mniej żywotne,
bardziej obrazowe, rzutowane w przestrzeń wewnętrzną (w
głowie), lub subiektywną (w kosmosie), tracą charakter
doznań zmysłowych zbliżają się do spostrzeżeń
> parahalucynacje - wrażenia lub spostrzeżenia realnie
nieistniejących przedmiotów, których chory nie traktuje jako
realnych przedmiotów (brak sądu realizującego):
" automatyzmy sensoryczne - wrażenia (np.
błyski) lub spoistrzeżenia (słowa) wyst np. w
padaczce skroniowej
" migrena - migoczące punkty
" narkolepsja - hipnagogiczne i hipnopompiczne
doznania wzrokowe zw. z przechodzeniem
granicy snu i czuwania
" omamy pedunkularne - żywe sceny, zw. z
uszkodzeniem pnia mózgu
" uszkodzenie analizatora wzrokowego,
słuchowego - n. wzrokowego, skrzyżowania,
uszkodzenie kory wzrokowej w płacie
potylicznym
" Dysfunkcja narządu wzroku, słuchu
d. nierozpoznane
" deficyty- częściowa lub całkowita utrata wrażeń z zakresu
wzroku, słuchu, węchu, smaku, czucia (uszkodzenia OUN
lub zaburzenia dysocjacyjne, konwersyjne)
" agnozje - niemożność rozpoznania cech przedmiotu ,
uszkodzenie mózgu
Zaburzenia myślenia, języka i porozumiewania się:
" Zaburzenia treści myślenia:
" myśli nadwartościowe (prawdziwe, maja silny wpływ
na decyzje, sztywne, radykalne, fanatyczne)
" urojenia: fałszywe przekonania pochodzenia
chorobowego, towarzyszy im odczucie oczywistości,
niekorygowalności, mają indywidualistyczny i
wyobcowujący społecznie charakter
- urojeniowe: przekonania, sądy, zachowanie, nastrój, nastawienie
- Ze wzgl. emocjonalne wy sycenie urojenia dzielimy na:
syntymiczne (dostosowane, proporcjonalne), atymiczne (ubogie,
pozbawione uczuć), paratymiczne (niedostosowane,
dysproporcjonalne), katatymiczne (życzeniowo dysproporcjonalne)
- Ze wzgl. na strukturę urojenia dzielimy na:
- u. Proste- bez tendencji do systematyzacji
- u. Paranoiczne - tendencja do rozbudowy w zwarty system spójne
z osobowością przekonań urojeniowych
- u.paranoidalne -nispójne, dezintegracja kompleksów gnostyczno-
emocj onalno-dążeniowy ch
u.oniryczne urojenia dziania się aktualnego, np. koniec świata
Ze wzgl. na treść (urojenia):
- odnoszące (ksobne)
- oddziaływanie (wpływu, owładnięcia)
- prześladowcze
- zmiany osoby
- wyższościowe
- małej wartości (depresyjne)
automatyzmy psychiczne - przeżycia zatracania lub utraty
wpływu chorego na spostrzeżenia, myślenie, mowę, ruch
" Zaburzenia formy myślenia:
o Zaburzenia toku:
- spowolnienie/zahamowanie
- przyspieszenie/ gonitwa myślenia, słowotok
- otamowanie - chwilowa pauza, nast. wątek kontynuowany
- natłok (mantyzm) natłok wątków
- rozwlekłość - oddalanie się od wątku głównego
- werbigeracje - kolejne, seryjne, jakby automatyczne
powtarzanie słów
- stereotypie,perseweracje, iteracje
- mutyzm - brak reakcji słownych
o Zaburzenia struktury i funkcji:
- zubożenie myślenia (alogia) myślenie 'puste'
- myślenie paralogiczne: nadmiernie konkretne, nadmiernie
abstrakcyjne, operowanie pojęciami o znaczeniu
prywatnym, metonimia (przypisanie pojęciu innego
znaczenia), neologizmy, kontaminacje (zbitki), niezwykłe
kategoryzowanie zjawisk, niewłaściwe wnioskowanie
- myślenie nieskładne
- myślenie niekomunikatywne - dereistyczne
- rozkojarzenie
- splątanie (afazje)
Zaburzenia czynności emocjonalnych i motywacyjnych
" Zaburzenia uczuciowości
typ:
- obniżenie nastroju (nastrój depresyjny, depresyjno-
dysforyczny, dystymiczny)
- podwyższenie nastroju (nastrój maniakalny, euforyczny,
moriatyczny, ekstatyczny)
- lęk (uogólniony, napadowy, w postaci fobi)
- złość (dysforia), wybuchy złości, złość uogólniona
Dynamika:
- zobojętnienie uczuciowe (apatia)
- spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość)
- zubożenie uczuciowe (prymitywizacja)
- zaleganie uczuć
- lepkość uczuciowa
- chwiejność uczuciowa
- nietrzymanie uczuć
wy sycenie:
- syntymia - sojność przeżyć i uczuć
- hipertymia -nadmierna intensywność uczuć
- hipotymia, atymia - ograniczenia, brak uczuć
- paratymia - niedostosowanie uczuć do sytuacji
- katatymia - życzeniowe przekształcenie przeżyć pod
wpływem emocji (skazaniec słyszy kroki)
" Zaburzenia czynności motywacyjnych
" Zaburzenia aktywności złożonej:
- spowolnienie/ zahamowanie ruchowe
- przyspieszenie/ pobudzenie ruchowe
- ruchy mimowolne (drżenia, ruchy pląsawicze, dyskinezy,
mioklonie (skurcze mięśni), tiki
- Stereotypie, perseweracje, iteracje
- Natrętne czynności (kompulsje)
- Parakinezy (katalepsja - wzmożenie napięcia
mięśniowego, zastyganie, giętkość woskowa, objaw echa,
automatyczna uległość, negatywizm)
" Zaburzenia impulsywności:
- zaburzenia łaknienia, pragnienia, snu, popędu płciowego
- nawykowe działania (kradzieże, podpalanie,
włóczęgostwo, hazard)
- nawykowe unikanie (fobie); agorafobia, fobie społeczne,
fobie specyficzne
- natrętne impulsy
" Zaburzenia aktywności złożonej:
- zmniejszenie/ zwiększenie zainteresowań
- natręctwa
- stereotypie (słowne, ruchowe, zachowań)
- perseweracje (wtrącanie tych samych wątków mimo, że
temat się zmienił)
- iteracje - wielokrotne, seryjne, powtarzanie głosek
- manieryzmy
- trudny kontakt
niedostosowanie
ambiwalencja - dwuwartościowość nastawień uczuciowych
ambisentencja, ambitendencja
Autyzm
Dyssocjalność, egocentryzm, lękliwość, histrioniczność
Zaburzenie scalania czynności psychicznych:
" Zaburzenia świadomości
- Ilościowe:
- senność, półśpiączka, śpiączka
- Jakościowe: przymglenie, zmącenie, zwężenie
" Zaburzenie poczucia otoczenia - derealizacja:
- czasu (zmiana tempa przeżywania czasu, wzmożenie,
spowolnienie, zatrzymanie czasu, niezdolność osadzenia
wydarzeń w czasie, dezorientacja w czasie)
- przestrzeni (zaburzenie wzrokowego umiejscowienia
przedmiotów w przestrzeni, zniekształcenie
przestrzenności spostrzeżeń, dezorientacja w miejscu
" Zaburzenie poczucia siebie: depersonalizacja, dezorientacja
- zaburzenie poczucia schematu ciała
- brak wglądu chorobowego
- objawy nieuzasadnione wynikami badań: dysocjacyjne,
konwersyjne
- udawanie choroby
" Zaburzenia orientacji - dezorientacja, wahania orientacji
" Zaburzenia inteligencji
- upośledzenie (lekkie, umiarkowene, znaczne, głębokie)
- otępienie (graniczne, niewielkie, umiarkowane, średnie,
znaczne, głębokie)
" Zaburzenia osobowości: rozszczepienie osobowości