3307664752

Rozdział I \ Psychologia

nej /od angielskiego słowa behaviour-zachowanie/. Kierunek ten rozwinął się w Stanach Zjednoczonych, gdzie odpowiadał bardzo dobrze społeczeństwu i jego filozofii pragmatycznej. Podstawę rozumowania behawiorystów stanowiło przeświadczenie, że jedynym rodzajem zjawisk, które są dostępne badaniu naukowemu i których poznanie może mieć wartość praktyczną, jest zachowanie zewnętrzne w związkach z sytuacjami zewnętrznymi. Behawioryści zaproponowali prosty program badania zachowania, wyrażający się w formule B-R /bodziec-reakcja/. Zarzucają natomiast badanie świadomości i wewnętrznego życia psychicznego. Zdaniem twórcy tego kierunku, Johna Watsona, praktycznie ważne jest to co człowiek robi, a nie to co przeżywa. Gdy program badań wg. przyjętej formuły okazał się ponieważ jest ona zawsze modyfikowana przez pominięty zespół warunków wewnętrznych czymkolwiek by one nie były, B. Sinner rozwinął badania nad czynnikami od których zależy uczenie się. Uczenie się przez behawiorystów traktowane jest jako podstawa wszelkich złożonych form zachowania człowieka i jego rozwoju. Jest to między innymi uczenie się na drodze warunkowania instrumentalnego, które wykorzystuje szeroko pojęte nagrody i kary jakimi dysponuje otoczenie. Jeśli jakieś zachowanie stanie się powodem doświadczenia nagrody będziemy mieć tendencje do jego powtarzania a w konsekwencji do uczenia się. Jeżeli natomiast zachowanie się człowieka stanie się powodem kar, wtedy takie zachowanie będzie miało tendencję do zanikania. Tak więc, by zmienić zachowanie się człowieka, należy odpowiednio manipulować środowiskiem, stosując właściwy repertuar nagród i kar.

Niewątpliwie zasługą behawiorystów jest to, że wprowadzili do psychologii zainteresowanie zachowaniem i wyjaśnili szeroki zakres zmian w zachowaniach ludzi na skutek uczenia się na drodze warunkowania instrumentalnego, jak fobie czy awersje. Jednak pominięcie procesów psychicznych nie pozwoliło na wyjaśnienie całej złożoności zachowań człowieka i jego funkcjonowania. Można bowiem bardzo dokładnie opisać zachowanie człowieka od strony zewnętrznej /obserwowalnej/, np. co i jak mówi, jakie reakcje fizjologiczne towarzyszą tym zachowaniom, jakie gesty, mimika oraz sytuację, w której do tego zachowania doszło, a mimo to nie znaleźć jego wyjaśnienia. Aby wyjaśnić zachowanie człowieka w konkretnej sytuacji należy uwzględnić te treści których źródłem jest aktywność psychiczna człowieka, np. jak spostrzega sytuację, co myśli, jakie ma wcześniejsze doświadczenia w tym zakresie itp.