3833474490

przyswojona została przez szkołę romańską i germańską, a w Europie wschodniej powstała według niego szkoła słowiańska. Rok po prezentacji wystawy Dzieduszycki opublikował monografię ikonostasu bohorodczańskiego¹⁸. To jeden z najpiękniejszych ikonostasów¹ z XVII wieku, który zachował się do dnia dzisiejszego.

Tak właśnie w wyniku dyskusji uczonych została omówiona nowa szkoła malarstwa na Rusi Czerwonej, którą wyodrębnił Marian Sokołow ski i łączył ją ze sztuką bizantyńską¹⁸. Postulował on rozwój badań nad „sztuką ruską" już na zjeździe Długoszowskim w Krakowie w 1880 roku. Dywagacje naukowe organizatorów’ wystawy Archeologoczno Polsko-Ruskiej spotkały się z krytyką innych uczonych, między innymi Władysława Łozińskiego, który uznawał nie tylko zależność sztuki na Rusi Czerwonej od nurtów zewnętrznych, lecz również wiązał ją z importem dziel z klasztorów na Górze Athos lub z Mołdaw ii¹⁸. Współpracował on z Marianem Sokołowskim, publikując szereg artykułów w Sprawozdaniach Komisji Historii Sztuki. W roku 1887 Łoziński został mianowany konserwatorem miasta Lwowa. Wkrótce przyczynił się do konsolidacji środowiska naukowego i zawiązania Kola Konserwatorskiego Galicji Wschodniej we Lwowie i Zachodniej w Krakowie¹⁸. Ten wybitny history k sztuki posiadał ogromną kolekcję dzieł sztuki¹⁸.

W latach 1880-1887 prowadzono prace archeologiczne w Haliczu i okolicach¹⁸. Pierwsze wyniki publikowano na łamach Przeglądu Archeologicznego'*. Czasopismo to pow stało z inicjaty wy Wojciecha Dzieduszyckiego ukazywało się od 1882 roku¹⁸. Prowadzono właśnie na łamach tego pisma dyskusję dotyczącą stanu zachowania świątyń z czasów Rusi Halickiej i możliwością przeprowadzenia prac konserwatorskich¹⁸. Zabiegi restauracyjne wykonywano również w wielu świątyniach Galicji: w cerkwi Wołoskiej we Lwowie¹⁸, cerkwi w Rohatyniu¹⁸ oraz św. Onufrego we Lwowie¹⁸.

W tym samym czasie organizowano kilka ekspedycji naukowych z który ch pozostał niezmiernie interesujący zbiór negaty wów Izy dora Szaraniewicza znajdujący się w kolekcji Muzeum Narodowego we Lwowie, a także dokumentacja inwentary zacyjna z Biblioteki im. Wasy la Stefanyka we Lwowie¹⁸. Katalogowano również dokumenty, w tym liczne listy pochodzące z kolekcji stauropigialnej. Zostały one opublikowane w 1886 z okazji 300 lecia powstania bractwa¹⁸. Większość z nich znajduje się obecnie w zbiorach Archiwum Historycznego we Lwowie¹⁸.

Prowadzone sukcesywnie badania naukowe przyniosły szereg kolejnych odkryć, czego efektem [str.21] była następna wystawa przygotowana w roku 1888. Dedykowana była ona cesarzowi Franciszkowi Józefowi z okazji czterdziestolecia jego rządów oraz jubileuszu dziewięćsetlecia chrztu Rusi. Autorom przedsięwzięcia zależało szczególnie na odkreśleniu bliskich więzi łączących sztukę Rusi i Mołdawii¹⁸. W krótkim przewodniku oraz w albumie wydany m rok później, zawarto dzieła prezentowane na wspomnianej wystaw ie, która cieszyła się ogromnym powodzeniem¹⁸. Świadczą o tym recenzje zamieszczone na lamach prasy¹⁸.

W czasie trwania wystawy we Lwowie rozgorzała polemika na lamach prasy ukraińskiej na temat rodzimości sztuki i poszukiwania źródeł we w spółczesnym malarstw ie sakralnym¹⁸. Przy’ okazji prowadzone były rozważania na temat przemian w średniowiecznej sztuce cerkiewnej. Na lamach ukraińskiego czasopisma Diło ukazał się cykl artykułów’ pióra Anatola Waclmianina¹⁸. Dostrzegał on związki rodzimej sztuki z Bizancjum, odw ołującej się między' innymi do dziel Manuela Panselinosa¹⁸. Chodzi tu o malarza fresków występujących w monasterach na półwyspie Athos, do którego odwoływał się Dionizy z Foumy, mnich z góry Athos, autor podręcznika dla malarzy¹⁸. Według Waclmianina Ruś Halicka zerwała w XIII w ieku więź z Bizancjum i dzięki temu pow stała nowa jakość, szczególnie na przełomie XV i XVI wieku, kiedy wprowadzono w łasne podlinniki. które mogły służyć malarzom za wzór. Według ukraińskiego krytyka ikony prezentowane na wystawie w 1888 roku to dzieła powstałe pod wpływem tradycji bizantyńskiej, na podstawie własnych wzorów. Zaś dzieła pochodzące z wieków późniejszych to zabytki powstałe w dużej mierze pod wpływem sztuki zachodniej¹⁸.

Piotr Skobelski. historyk i jednocześnie redaktor czasopisma ..Zoria” naw iązał do wypowiedzi Władysława Łozińskiego i Mariana Sokołowskiego, publikowanych na lamach „Kwartalnika Historycznego"¹⁸. Skobelski uważał, że wszakże sztuka niska to osobne zjawisko artystyczne, ale raczej nie była to jednocześnie szkoła. Dostrzegał on również przenikanie się tradycji wschodniej i zachodniej, nie widział w mej oddziaływania sztuki Rusi Północnej, polemizując jednocześnie z Władysławem Łozińskim¹⁸. Podzielił on zresztą zabytki prezentowane na wspomnianej wystawie na te. które tkwią w tradycji bizanty ńskiej i te które prezentują, według mego. nurt nowatorski¹⁸. Zauważył on jednocześnie, że pojaw ia się w malarstwie ikonowym wiele elementów’ ludowych.

W tym samym okresie do dyskusji włączył się Komelij Ustijanowycz. który swoje rozważania prowadzi od sztuki bizanty ńskiej, odw ołując się również do tradycji anty cznej¹⁸. Omówił on tak zwane ikony halickie, które według niego są przykładami [str.22] narodowego malarstw a cerkiewnego¹⁸. Rozw ój ukraińskiego środowiska naukowego przyczynił się do wzrostu zainteresowań badaczy nad historią sztuki bizantyńskiej. Sprzyjała temu aktywność naukowa Towarzystwa im. Tarasa Szewczenki¹⁸.

Szereg obiektów’ po wystawie pozostało we Lwowie i stały się one podstawą powstałego w 1889 roku Muzeum Insty tutu Stauropigialnego. Założyciele tej placówki wywodzili się z bractwa cerkiewnego: Izydor Szaraniewicz. prowadząc}' bibliotekę i archiwum Instytutu oraz ksiądz Antoni Petruszewicz, kanonik

13