4130652402

40

Bogusław Czarny

Procesy te nie zostały odwrócone po 1956 roku. Ze stanowisk eliminowano przedwojennych ekonomistów, którzy objęli je powtórnie na fali październikowej „odwilży” (np. wybrany przez pracowników Uniwersytetu Wrocławskiego na rektora Wincenty Styś nie został zatwierdzony przez ministra). Nie doszło do istotnych zmian w redakcjach (np. w redakcji „Ekonomisty”). Przez chwilę złagodzona, cenzura uległa zaostrzeniu.

O sytuacji w polskiej ekonomii tuż po 1956 roku pisał świadek epoki Józef Nowicki (vel Jan Rafa)'⁷ (Rafa 1988, 12):

Stopniowo [...] bardziej śmiałe tezy zostają „wyciszone”, odważniejsze prace „poprawione”przed drukiem (najczęściejpoprzez wymuszanie na autorach potrzebnych zmian, śmielsze programy nauczania ekonomii „zmodernizowane”, a „nowe twarze” wśród pracowników naukowych [...]— „zneutralizowane ”przez „janczarów ” marksizmu, kształconych w specjalnie w tym celu powołanej do życia wyższej szkole partyjnej zwanej: Instytut Kształcenia Kadr Naukowych.

Ograniczony charakter zmian, do który ch doszło po 1956 roku, potwierdziła antysemicka kampania z marca 1968 roku, która na chwilę obnażyła mechanizm działania peerelowskiej ekonomii, w tym decydującą rolę pozapoznawczych (np. politycznych, rasowych) kryteriów oceny prac i ludzi (zob. np. Osiatyński 1984; Gazeta SGH 1998; Dwilewicz 2006).

Aspiranci z IKKN na wiele szczegółowych sposobów wsparli swoich nauczycieli i wychowawców, którzy w 1949 roku siłą przejęli wpływy na uczelniach ekonomicznych. Zostawali m.in. ich bezpośrednimi współpracownikami. Na przykład na utworzonym w 1953 roku Wydziale Ekonomii Politycznej UW w 1957 roku w dziesięcioosobowej Katedrze Ekonomii Politycznej razem z byłymi pracownikami IKKN, Brusem, Langem, Morecką i Zawadzkim, pracowali byli aspiranci Instytutu: Bartel, Fiszel i Lewandowski³⁸. W czteroosobowej Katedrze Historii Myśli Ekonomicznej jej kierownika Żurawickiego wspierał Chodkiewicz. Jeszcze u schyłku lat 80. XX wieku Katedrą Spółdzielczości WNE UW kierował Kleer z rocznika 1954 wychowanków Instytutu (zob. Informator Nauki Polskiej...).

³⁷    Pod pseudonimem Jan Rafa ukiywal się profesor ekonomii Józef Nowicki (1917-1989), absolwent przedwojennej SGH. wieloletni kierownik Katedry Ekonomii Politycznej na Wydziale Handlu Zagranicznego SGPiS i znany historyk polskiej myśli ekonomicznej (m.in. prace: Szkoła szwedzka w ekonomii politycznej, PWN. Warszawa 1984, Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej, KiW, Warszawa 1988; Luminarze polskiej teorii ekonomii XX wieku, PWE, Warszawa 1991).

³⁸    Jednocześnie Zawadzki byl dziekanem Wydziału Ekonomicznego i kierował Katedrą Ekonomii Politycznej w WSNS, w której pracowali także m.in. Lewandowski, Łaski, Mieszczankowski, Morecka. Pohorille, Temkin. Winiewska, Żurawicki. Jest to ilustracja szerszego zjawiska - praca w kilku uczelniach jednocześnie umożliwiała stosunkowo niewielkiej liczbie osób skuteczne kontrolowanie całej polskiej ekonomii.