4130653876

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA KRAJOWEGO 97

to wskazywać również dekoraqa okładzin, podobna do widocznej na powstałych w latach siedemdziesiątych oprawach chroniących Acta Tomiciana⁶ z kolekcji należącej do Andrzeja Opalińskiego, marszałka wielkiego koronnego. Superekslibrisy Zygmunta Augusta, najbardziej znane spośród królewskich, rejestrowała ostatnio Alodia Kawecka-Gryczowa w monografii biblioteki ostatniego Jagiellona⁷. Obydwie autorki różnią się jednak w numeracji (od I-VI) reprodukowanych superekslibrisów.

Z drobnych uchybień: na s. 163 (tabl. 65) omyłkowo zamieszczono reprodukcję superekslibrisu Jana Strzembosza do góry nogami. Wspomniana na s. 36 kolegiata znajdowała się w Skalbmierzu (dawn. Skarbimierzu), a nie w Skalmierzu. Coraz powszechniej przyjmuje się pisownia herbu Szreniawa (nie Śreniawa) — od Szreniawy, lewego dopływu górnej Wisły (s. 38). Sebastian Żydowski, bp naturieński, nie był sufraganem poznańskim (tabl. 13). Sufragani tamtejsi nosili w tym czasie tytuł biskupa enneńskiego. W 1549 r. (data oprawy książki) urząd ten pełnił ks. Jakub Dziaduski mianowany na to stanowisko w 1540 r.; pozostał na nim do śmierci w 1568 r.* Nowsze badania wyjaśniły niektóre zagadki w życiorysie Samuela Nakielskiego. Otóż imię Samuel otrzymał na chrzcie (nie Andrzej, jak w objaśnieniach) — pisze o tym sam w głównym swoim dziele Miechovii⁹. Studia rozpoczął w Krakowie w 1600 r., gdzie też uzyskał bakalaureat w 1602 r. Występował jeszcze wówczas pod nazwiskiem Samuel Andreae Dibkovius Leloviensis (Liber promotionum UJ). Święcenia otrzymał w 1605 r., przed wstąpieniem w 1611 r. do zakonu bożogrobców zmienił nazwisko na Nakielski. W tym samym czasie żył w diecezji krakowskiej Andrzej Nakielski, piszący się Andreas Stanislai Nakielski de Nowopole, i to do niego odnoszą się (a nie do Samuela) podane przez Autorkę daty rozpoczęcia studiów w Krakowie (1603) i promocji na bakałarza (1606). Wyświęcony na kapłana został w 1612 r.¹⁰

Przeglądając piękne dzieło M. Sipayłło po raz kolejny, dochodzę do przekonania, iż nie ma nic przyjemniejszego niż czytanie katalogu, i to nie tylko rękopisów — jak napisał Anatol France — ale także katalogu superekslibrisów polskich ze zbiorów BUW.

Ryszard Marciniak

Maszynopis wpłynął do redakcji 12 marca 1992.

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA KRAJOWEGO

Praca Barbary Bieńkowskiej i Haliny Chamerskiej [1], poświęcona dziejom książki i bibliotek polskich od lat najdawniejszych aż po nasze czasy, powstała z myślą o czytelniku interesującym się historią kultury polskiej. Nie jest to książka dla specjalistów, bibliologów czy bibliotekoznawców, ale dla szerokiego grona odbiorców — i takie właśnie opracowanie było bardzo potrzebne. Część 1 Książka polska oraz rozdział 1 części 2 omawiający Biblioteki w okresie staropolskim napisała Barbara Bieńkowska, dalsze rozdziały części 2 Biblioteki polskie opracowała Halina Chamerska. W Poslowiu Autorki zwracają uwagę, że praca została złożona w Wydawnictwie Ossolineum w 1987 r., a ukazała się dopiero w 1992 r. W czasie tych pięciu lat nastąpiły w naszym kraju olbrzymie zmiany, mające niemały wpływ na problemy wydawnicze, na obieg książki w społeczeństwie i na sytuację polskich bibliotek. ,Autorki nie miały już możliwości — czytamy w Posłowiu — odnotowania tego przełomu ani zreferowania go z niezbędnym dystansem [...] Ważnym i trudnym zadaniem współczesnych specjalistów pozostaje sprawiedliwie wyważona, głęboka analiza przeszłości oraz rejestracja zjawisk nowych, wymykających się jeszcze zobiektywizowanej ocenie”.

Tom 14 Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi nosi tytuł Wyniki i perspektywy [2] i w znacznej części poświęcony jest problematyce zbiorów bibliotecznych. Elżbieta Słodkowska opracowała Dzieje księgozbioru Klasztoru Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny (Wizytek)

¹ R. Marciniak: Acta Tomiciana w kulturze politycznej Polski okresu odrodzenia. Warszawa, Poznań 1983.

⁷ Biblioteka ostatniego Jagiellona. Wrocław 1988.

¹ J. Nowacki: Dzieje archidiecezji poznańskiej. T. 2. Poznań 1964 s. 184-185.

* Miechovia._r Cracońac 1634 [właśc. 1646].

¹⁹ W. Oblizajek: Samuel Nakielski i jego dzido. Tradycja średniowieczna w erudycji polakiego baroku. Praca doktorska. Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań 1988 a. 17-22, maszyn