4130649059

3

nieczyszczeń zawartych w produktach spalania i towarzyszących tam występującym PCDD, PCDF i HCB.

Dla kompletności obrazu trzeba dodać, że PCDD, PCDF, HCB i PCB mogą w różnych proporcjach występować w produktach chlorowania substancji wytwarzanych w sposób zamierzony. Jako zanieczyszczenia mogą występować między innymi w wymienionych wyżej a objętych Konwencją pestycydach w tym również heksachlorobenzenie (HCB) a poza pestycydami w PCBs.

W opracowaniu - zwłaszcza w odniesieniu do pestycydów, ale również do polichlorowa-nych bifenyli - operuje się dwoma podstawowymi pojęciami, dotyczącymi form występowania tych substancji w produkcji i obrocie rynkowym.

Pierwszym z nich jest pojęcie „substancji” oznaczające otrzymane w procesach technologicznych związki chemiczne. Substancje te mogą zawierać, i w zdecydowanej większości przypadków zawierają, powstałe w procesie produkcyjnym i zależne od selektywności procesu technologicznego, zanieczyszczenia. W przypadku pestycydów są to między innymi HCB,PCB, PCDD,PCDF powstające w śladowych ilościach w trakcie procesu produkcyjnego. Dotyczy to nie tylko pestycydów, ale również polichlorowanych bifenyli. W przypadku PCBs np. istnieją dość ścisłe zależności wielkości zawartych w substancji zanieczyszczeń (PCDD i PCDF) od zawartości chloru w cząsteczkach PCBs.

Pojęcie substancji w niniejszym opracowaniu w większości przypadków dotyczy określonych indywiduów chemicznych. Jest jednak, odnoszone również do mieszanin związków chemicznych. I tak np. mieszaniną związków chemicznych są poi i chlorowane bifenyle, oraz chloropochodne związków terpenowych występujące jako pestycyd pod nazwą Toksafen. Pozostałe substancje pestycydowe są na ogół indywiduami chemicznymi to znaczy substancjami o ściśle zdefiniowanej strukturze cząsteczki. Pojęcie mieszaniny związków chemicznych należy odnosić również do polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn oraz polichlorowanych dibenzo-furanów, polichlorowanych bifenyli i innych, w których zróżnicowanie chemiczne zależy od zawartości w strukturach różnych ilości podstawników, którymi najczęściej są atomy chloru. Od ilości atomów chloru i ich rozmieszczenia w cząsteczkach substancji zależy poziom toksyczności danego związku chemicznego.

W odniesieniu do pestycydów często, pojęcie „substancja” uzupełnia się określeniem „aktywna”. Określenie „aktywna” oznacza, że substancja taka pełni określone funkcje biologiczne na skutek toksycznego oddziaływania na organizmy.

Drugim jest określenie: „preparat”. Preparat oznacza w przypadku pestycydów mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub więcej substancji zawierający jedną lub więcej substancji aktywnych, które zgodnie z Konwencją mogą być indywiduami chemicznymi lub mieszaninami indywiduów chemicznych. W odniesieniu do tych preparatów (mieszanin substancji chemicznych) stosuje się często w Polsce określenie „forma gotowa” pestycydów (środków ochrony roślin). Stosowanie czystych substancji aktywnych, jako pestycydów nie jest na ogół praktykowane. Konieczne jest, praktycznie w każdym przypadku, dobranie, obok substancji aktywnych, odpowiednich kompozycji substancji pomocniczych (rozpuszczalników, nośników, emulgatorów), umożliwiających użytkownikowi bezpieczne i wygodne stosowanie określonego preparatu pestycydowego.