��Marian Mazur, 1967, Informacja  dezinformacja - pseudoinformacja. Argumenty, nr 22 (468), rok XI, 28 maj, Warszawa, s. 1 i 6-7. Z cyklu  O szkole cybernetycznie . PrzepisaB
: MirosB
aw Rusek ([e-mail]), wytB
uszczenia od Autora i redakcji. Czy nauczyciele powinni mie wyksztaB
cenie cybernetyczne? Czy swoich uczni�w powinni uczy cybernetyki? Obawiam si , e bardzo wielu miaB
oby co do tego w tpliwo ci. W tpi cym proponuj , eby si przyjrzeli nast puj cej liczbie: 491625364964. Jest to liczba magiczna, odznaczaj c si du zdolno ci przekonywania niedowiark�w cybernetyki. Na razie poprzesta my na stwierdzeniu, e czynno , do kt�rej sprowadza si zaw�d nauczycielski, mo na rozpatrywa jako proces cybernetyczny, jest ona bowiem dostarczaniem informacji. Postaram si przedstawi tu pewne poj cia, kt�re mog okaza si u yteczne dla " " " realizacji zada szkoB
y"). Zacznijmy od banalnego stwierdzenia, e zjawiska i stany fizyczne daj si okre li ilo ci energii i materii, lub, jak si coraz cz ciej m�wi, energomaterii. Energia i materia mog by jednak rozmaicie rozmieszczone w przestrzeni i czasie, a to ich rozmieszczenie nosi nazw struktury. Osi gni cie jakiegokolwiek celu jest r�wnoznaczne ze spowodowaniem zmiany stanu dotychczasowego. W terminologii cybernetycznej znaczy to, e sterowanie powoduje zmian ukB
adu sterowanego. Nie mo e to by zmiana ilo ci energii i materii, s one bowiem niezniszczalne, zgodnie z prawami zachowania energii i masy. Natomiast mo na zmieni ich rozmieszczenie. A zatem sterowanie polega na zmianach struktury. Zmiana struktury ukB
adu sterowanego jest wynikiem zachowania si ukB
adu steruj cego (kt�rym mo e by r�wnie dobrze organizm, jak i maszyna), ale jego zachowanie si jest zale ne od tego, jaka jest ta struktura przed procesem sterowania. W powstaB
ym w ten spos�b obiegu sprz enia zwrotnego wyst puje wi c nie tylko oddziaB
ywanie ukB
adu steruj cego na ukB
ad sterowany, lecz tak e oddziaB
ywanie ukB
adu sterowanego na ukB
ad steruj cy. M�wi c j zykiem potocznym, ukB
ad steruj cy musi  wiedzie  , jaka jest struktura ukB
adu sterowanego. Fizycznie wyst puje tu ci g przemian, zaczynaj cy si w ukB
adzie sterowanym, a ko cz cy w ukB
adzie steruj cym. Je eli zbi�r stan�w fizycznych na pocz tku tego ci gu przemian i zbi�r stan�w fizycznych na jego ko cu maj co wsp�lnego ze sob , co jest wykorzystywane w procesie sterowania, to sterowanie mo e si odby z takim samym skutkiem bez wzgl du na to, czy ukB
ad sterowany oddziaB
uje na ukB
ad steruj cy bezpo rednio, czy te za po rednictwem wspomnianego ci gu przemian. Taka wsp�lna wB
a ciwo mo e istnie niezale nie od ilo ci i rodzaju energii i substancji, a w�wczas mo e to by jedynie wsp�lno struktury. ") Podana systematyka poj zostaB
a opracowana przez Autora w ksi ce  Jako ciowa teoria informacji , przygotowywanej do druku przez Wydawnictwa Naukowo Techniczne (przyp. red.). Strona 1 z 8 W uj ciu cybernetycznym, struktura dowolnego zbioru stan�w fizycznych, wykorzystywana w procesie sterowania, jest informacj . Stany fizyczne zbioru o takiej strukturze, s komunikatami, zawieraj cymi t informacj . Przetwarzanie jednego zbioru komunikat�w w inny jest przekazywaniem informacji, czyli komunikacj (wyraz ten nale y do rodziny wyraz�w: telekomunikacja, komunikowa , komunikat, komunikotywczy itp., tote dziwol giem j zykowym jest zakorzenione u nas u ywanie go w znaczeniu transportu). Je eli komunikaty na pocz tku drogi przekazywania informacji nazwa oryginaB
ami, a komunikaty na jej ko cu obrazami, to mo na powiedzie , e zamiast na podstawie oryginaB
�w, sterowanie mo e si odbywa na podstawie obraz�w. Spos�b przej cia od oryginaB
�w do obraz�w jest kodem. Je eli informacje, zawarte w oryginaB
ach i informacje zawarte w obrazach, s jednakowe, to komunikacja jest przenoszeniem informacji. Je eli informacje te s r� ne, to komunikacja jest przetwarzaniem informacji. Streszczaj c mo emy powiedzie , e informacja jest zwi zkiem mi dzy komunikatami tego samego zbioru komunikat�w (zwi zkiem mi dzy oryginaB
ami lub zwi zkiem mi dzy obrazami), kod za jest zwi zkiem mi dzy komunikatami r� nych zbior�w komunikat�w (zwi zkiem mi dzy oryginaB
em a obrazem). Zilustrujmy to paroma przykB
adami. PrzykB
ad geograficzny. OdlegB
o ci w terenie s oryginaB
ami, a ich stosunki  informacjami zawartymi w oryginaB
ach. OdlegB
o ci na mapie s obrazami, a ich stosunki informacjami zawartymi w obrazach. PodziaB
ka jest kodem. Zmierzywszy w terenie, e odlegB
o Warszawa  Krak�w wynosi 300 km, a odlegB
o Warszawa  Radom 100 km, otrzymamy informacj , e pierwsza z tych odlegB
o ci jest trzykrotnie wi ksza od drugiej. Zmierzywszy na mapie, e odlegB
o Warszawa  Krak�w wynosi 30 cm, a odlegB
o Warszawa  Radom 10 cm, otrzymamy informacj , e pierwsza z tych odlegB
o ci jest trzykrotnie wi ksza od drugiej, a wi c tak sam , jak otrzymana z terenu. Zamiast stosunk�w odlegB
o ci mi dzy r� nymi miastami, dogodniej jest okre li stosunek ka dej z nich do dB
ugo ci uznanej za jednostk miary. Nale y zauwa y , e informacj jest tu sama liczba stosunkowa, natomiast to, e oznacza ona kilometry, wynika z podziaB
ki (kodu). PrzykB
ad fizyczny. Przy pomiarach napi cia elektrycznego mierzone napi cie jest oryginaB
em, a przesuni cie wskaz�wki woltomierza jest obrazem. Je eli zamiast 1 volta mierzone napi cie wynosi 5 volt�w, przy czym przesuni cie wskaz�wki woltomierza zamiast 20 mm wynosi 100 mm, to informacja, e mierzone napi cie jest pi ciokrotnie wy sze od jednostki napi cia, jest zawarta zar�wno w zbiorze napi (oryginaB
�w), jak i w zbiorze przesuni wskaz�wki woltomierza (obraz�w). Kodem jest odpowiednio mi dzy napi ciem a przesuni ciem wskaz�wki woltomierza. PrzykB
ad j zykowy. Chc c z tekstu polskiego (oryginaB
u) otrzyma przekB
ad francuski (obrazy), trzeba posB
u y si sB
ownikiem polsko-francuskim (kody). Je eli przekB
ad b dzie wierny, tzn. wykonany ze cisB
ym przestrzeganiem kod�w, to informacje zawarte w przekB
adzie (obrazach) b d takie same, jak informacje zawarte w tek cie pierwotnym (oryginaB
ach). Strona 2 z 8 Gdy ucze recytuje wyuczony tekst, to jest to przenoszenie informacji. Gdy opowiada go, jest to przetwarzanie informacji. DokB
adny pomiar jest przenoszeniem informacji. Pomiar obarczony bB
dami pomiarowymi jest przetwarzaniem informacji. Na tym r�wnie polega r� nica mi dzy zdj ciem fotograficznym (nieretuszowanym), jakiej osoby, a jej portretem malarskim, mi dzy obiektywnym a tendencyjnym przedstawianiem wydarze historycznych itp. Po tych obja nieniach mo emy przej do om�wienia rodzaj�w komunikacji. Zajmijmy si najpierw procesem informuj cym, tj. komunikacj , w kt�rej informacje zawarte w obrazach s takie same jak informacje zawarte w oryginaB
ach. Najprostszy jest proces informuj cy przez to samo . Polega on na tym, e ten sam zbi�r komunikat�w jest zarazem zbiorem oryginaB
�w i zbiorem obraz�w. Na przykB
ad, list pisany przez nadawc jest zbiorem oryginaB
�w, natomiast ten sam list dor czony odbiorcy, jest zbiorem obraz�w. Ten rodzaj proces�w informuj cych jest szczeg�lnie ceniony, poniewa to samo komunikat�w gwarantuje to samo informacji. Dlatego w wa nych sprawach urz dowych operuje si tylko dokumentami oryginalnymi (cz sto o to samo ci dodatkowo stwierdzonej podpisami i piecz ciami), historyk literatury stara si dotrze do r kopis�w interesuj cego go pisarza, kustosz muzeum dokB
adnie bada czy zaoferowane mu do nabycia dzieB
o sB
awnego malarza nie jest falsyfikatem itp. W szkolnictwie procesy informacyjne przez to samo maj znikome zastosowanie z powodu trudno ci w zapewnieniu wielkiej liczbie uczni�w dost pu do oryginalnych r�deB
informacji. Do nielicznych wyj tk�w nale szkolne wycieczki do muze�w, wycieczki krajoznawcze, eksperymenty w pracowni fizycznej itp. Nieco odmienny jest proces informuj cy przez jednakowo . W tym przypadku oryginaB
y i obrazy s oddzielnymi, cho jednakowymi zbiorami komunikat�w. Z jednakowo ci komunikat�w wynika r�wnie jednakowo zawartych w nich informacji. TytuB
em przykB
adu mo na tu przytoczy zgodno informacji wyst puj c mi dzy listem napisanym na maszynie a jego kopi przebitkow , dokumentem, a jego fotokopi , klisz a odbitk fotograficzn , matryc a wykonan na niej pB
yt gramofonow , dzieB
em malarskim a jego reprodukcj itp. Do tego rodzaju komunikacji nale y wszelkie powielanie i zwielokrotnianie, wyst puj ce np. przy drukowaniu ksi ek i czasopism, w nadawaniu audycji radiofonicznych i telewizyjnych, wy wietlaniu film�w itp. Dzi ki post pom techniki powstaB
y w ten spos�b tzw. masowe rodki przekazu. Ze wzgl du na ich masowo s one szczeg�lnie przydatne w szkolnictwie, trzeba jednak z ubolewaniem stwierdzi , e u nas korzysta si z nich w zbyt maB
ym stopniu i w spos�b niesB
ychanie nieudolny. WB
a ciwie sprowadzaj si one do podr cznik�w szkolnych, ale jest to  nowo  znana od czas�w Gutenberga. Audycje radiofoniczne nie odgrywaj praktycznie adnej roli, audycje telewizyjne s wprowadzane z zupeB
nym brakiem zrozumienia jak si to powinno robi , a takie rodki nauczania1), jak filmy, przezrocza (szczeg�lnie przydatne do projekcji barwnych reprodukcji arcydzieB
malarstwa), pB
yty gramofonowe, ta my magnetofonowe  to rzeczy w naszych szkoB
ach na og�B
nieznane. 1) We wsp�B
czesnej dydaktyce stosuje si termin rodki dydaktyczne  uwaga M. R. Strona 3 z 8 Jako nast pny nale y wymieni proces informuj cy przez analogi , w kt�rym mi dzy oryginaB
ami a obrazami nie ma wprawdzie jednakowo ci, ale jest podobie stwo. Kodem jest wsp�B
czynnik podobie stwa. Na tej wB
a nie zasadzie odbywa si wspomniane ju przenoszenie informacji mi dzy terenem a map , mi dzy napi ciem a przesuni ciami wskaz�wki woltomierza. Wa niejsze jednak jest stwierdzenie, e na tym rodzaju komunikacji opiera si w nauce rozw�j zastosowa metody analogii. Je eli mi dzy dwoma r� nymi zjawiskami wyst puje cisB
e podobie stwo, to traktuj c jedno z tych zjawisk jako zbi�r obraz�w, mo na z niego otrzyma informacje dotycz ce r�wnie drugiego, traktowanego jako zbi�r oryginaB
�w. Korzy z tego jest podw�jna. Po pierwsze, wykonuje si tylko raz prac , kt�ra musiaB
aby by wykonana dwukrotnie (przez dw�ch nie wiedz cych o sobie r� nych specjalist�w, je eli wchodz ce w gr zjawiska nale do r� nych dziedzin). Po drugie, z bada zjawiska B
atwiej dost pnego otrzymuje si informacje o zjawisku trudniej dost pnym. Tak na przykB
ad okazaB
o si , e mi dzy wyB
adowaniem kondensatora elektrycznego a stygni ciem ciaB
nagrzanych wyst puje podobie stwo. Poniewa B
atwiej jest mierzy wielko ci elektryczne ni wielko ci cieplne, wykorzystano metod analogii do badania proces�w cieplnych za pomoc badania proces�w elektrycznych. Je eli potraktowa napi cie pocz tkowe i napi cie po okre lonym czasie jako obrazy, to ich stosunek jest informacj dotycz c r�wnie oryginaB
�w, tj. temperatury pocz tkowej stygn cego ciaB
a i jego temperatury po takim samym czasie. Skomplikowane wzory matematyczne wyprowadzone przez elektryk�w dla drga elektrycznych, zostaB
y zastosowane przez mechanik�w do spr yn, gdy dopatrzono si podobie stwa mi dzy drganiami elektrycznymi i mechanicznymi. Z czasem dostrze ono tyle przypadk�w podobie stwa r� nych zjawisk, e przyczyniB
o si to do niebywaB
ego rozwoju techniki maszyn matematycznych, przez wykorzystywanie ich do oblicze , bez wnikania w to, jakich zjawisk obliczenia dotycz . Ponadto rozw�j cybernetyki w zakresie analizy sprz e zwrotnych doprowadziB
do ujawnienia podobie stw jeszcze dalej id cych. W szkole, niestety, wykorzystywaniu metody analogii nie po wi ca si najmniejszej uwagi. Jako ostatni z tej grupy wymienimy proces informuj cy przez kompensacj . Wyst puje on w przypadkach, w kt�rych zamiast przenoszenia zachodzi przetwarzanie informacji, wskutek czego informacje zawarte w obrazach r� ni si od informacji zawartych w oryginaB
ach, ale przez dokonanie jeszcze jednego przetwarzania informacji, przeciwstawnego poprzedniemu, otrzymuje si obrazy zawieraj ce informacje nie r� ni ce si od informacji zawartych w oryginaB
ach. Wyst puj tu wi c dwa kolejne procesy przetwarzania informacji: od oryginaB
�w do interkomunikat�w, (tj. komunikat�w po rednich, odgrywaj cych rol obraz�w dla pierwszego procesu przetwarzania informacji, a rol oryginaB
�w dla drugiego procesu przetwarzania informacji), oraz od interkomunikat�w do obraz�w. Informacje zawarte w oryginaB
ach i informacje zawarte w obrazach s jednakowe, chocia r� ni si od informacji zawartych w interkomunikatach. Z dw�ch kolejnych proces�w przetwarzania informacji pierwszy znieksztaB
ca informacje, ale drugi kompensuje znieksztaB
cenia, tote wynik jest taki, jak przy przenoszeniu Strona 4 z 8 informacji. Proces informuj cy przez kompensacj wyst puje np. w pomiarach obarczonych bB
dami pomiarowymi, kompensowanymi nast pnie przez wprowadzenie poprawek. Wiadomo, e w  Ogniem i mieczem Sienkiewicz znieksztaB
ciB
pewne fakty historyczne, dokonuj c przez to przetwarzania informacji. Nauczyciel, komentuj cy i prostuj cy te znieksztaB
cenia dokonuje dodatkowego przetwarzania informacji, co prowadzi do informacji zgodnych z faktami. W sumie powstaje proces informuj cy przez kompensacj , w kt�rym rzeczywisto historyczna stanowi zbi�r oryginaB
�w,  Ogniem i mieczem stanowi zbi�r interkomunikat�w, a komentarz stanowi zbi�r obraz�w. Proces komunikacyjny, w kt�rym nie ma zgodno ci mi dzy informacjami zawartymi w oryginaB
ach a informacjami w obrazach, jest procesem dezinformuj cym. W procesie takim informacja zawarta w obrazach jest dezinformacj . Mo liwe s trzy nast puj ce rodzaje proces�w dezinformuj cych. Gdy obrazy zawieraj informacj , kt�rej nie ma w oryginaB
ach, proces dezinformuj cy jest symulacj . Na przykB
ad, gdy przy pomiarze napi cia elektrycznego wskaz�wka woltomierza, wskutek jego uszkodzenia, powr�ci do poB
o enia zerowego, mierz cy otrzyma dezinformacj , e napi cie zmalaB
o do zera, cho w rzeczywisto ci pozostaB
o ono bez zmiany. Symulacj s tak e wszelkiego rodzaju zmy lenia i fikcje, jak np. sfaB
szowanie podpisu, wzmianka w rozkB
adzie kolejowym o poci gu nie kursuj cym w rzeczywisto ci, zeznania wiadka o niezaszB
ym fakcie, wymienienie w cenniku jakiego towaru, nie znajduj cego si w sprzeda y, zameldowanie o wykonaniu pracy w rzeczywisto ci nie wykonanej, zaalarmowanie stra y po arnej nie istniej cym po arem, przywidzenia itp. I wreszcie symulacj jest przedstawienie fikcyjnych dziaB
a fikcyjnych os�b w powie ciach, dramatach, filmach fabularnych itp. (ale nie jest symulacj przedstawienie w nich og�lnoludzkich cech zdarzaj cych si w rzeczywisto ci). Natomiast, gdy obrazy nie zawieraj informacji, kt�ra jest w oryginaB
ach, proces dezinformuj cy jest dysymulacj . Na przykB
ad, gdy pomimo wB
czenia obwodu elektrycznego pod napi cie, wskaz�wka uszkodzonego woltomierza pozostanie w poB
o eniu zerowym, mierz cy otrzyma dezinformacj , e w obwodzie nie ma napi cia, chocia w rzeczywisto ci jest on ju pod napi ciem. Dysymulacj jest te zniszczenie niewygodnego dokumentu, brak wzmianki w rozkB
adzie kolejowym o poci gu kursuj cym w rzeczywisto ci, zatajenie jakiego faktu w zeznaniu wiadka, pomini cie w cenniku jakiego towaru znajduj cego si w sprzeda y, nie opublikowanie tajnego zaB
cznika do opublikowanego traktatu, pomini cie w komunikacie wojennym wzmianki o wB
asnych stratach itp. Trzecim rodzajem proces�w dezinformuj cym jest konfuzja, wyst puj ca, gdy oryginaB
y i obrazy zawieraj informacje przeciwstawne. Konfuzja jest kombinacj symulacji (obrazy zawieraj informacje, kt�rych nie ma w oryginaB
ach) i dysymulacji (w obrazach nie ma informacji, kt�re s w oryginaB
ach). Na przykB
ad, konfuzja wyst puje, gdy z kierunku wychylenia wskaz�wki amperomierza, odwrotnie wB
czonego w obw�d pr du staB
ego, mierz cy ocenia bB
dnie kierunek pr du, pB
yn cego w rzeczywisto ci w przeciwnym kierunku. PrzykB
adem konfuzji jest tak e Strona 5 z 8 zeznanie wiadka, kt�ry twierdzi, jakoby PaweB
ukradB
zegarek GawB
owi, chocia w rzeczywisto ci byB
o wr cz przeciwnie, komunikat wojenny Alanii o zwyci stwie nad Belani , pomimo e to wB
a nie Belania zadaB
a kl sk Alanii itp. Wszelkie inne procesy dezinformuj ce nie stanowi osobnego rodzaju, lecz s kombinacjami om�wionych powy ej podstawowych proces�w komunikacyjnych. Na przykB
ad, gdy wiadek m�wi, e pobitemu zadano trzy ciosy kijem (a nie dwa ciosy jak byB
o w rzeczywisto ci) to jest to kombinacja procesu informuj cego (bo o dw�ch ciosach wiadek powiedziaB
prawd ) i procesu dezinformuj cego w postaci symulacji (bo trzeci cios wiadek zmy liB
). Gdy wiadek m�wi, e pobitego uderzono r k (a nie kijem, jak byB
o w rzeczywisto ci) to jest to kombinacja symulacji ( wiadek zmy liB
uderzenie r k ) i dysymulacji ( wiadek zataiB
uderzenie kijem). Nietrudno znale przykB
ady innych kombinacji. I wreszcie istniej procesy pseudoinformuj ce, tj. takie procesy komunikacyjne, w kt�rych nie jest pewne, czy informacje zawarte w obrazach r� ni si od informacji zawartych w oryginaB
ach czy nie. W procesach takich informacja zawarta w obrazach jest pseudoinformacj . Poniewa w ka dym przypadku pseudoinformacji mo e si okaza , e jest ona dezinformacj , wi c rodzaje pseudoinformacji odpowiadaj rodzajom dezinformacji. Gdy oryginaB
y nie zawieraj informacji, a obrazy albo r�wnie nie zawieraj informacji, albo zawieraj jak informacj , to taki proces pseudoinformuj cy jest pseudosymulacj . Z pseudosymulacj mamy do czynienia w przypadkach u ywania wyraz�w r�wnoznacznych. Natomiast gdy obrazy nie zawieraj informacji, a oryginaB
y albo r�wnie nie zawieraj informacji, albo zawieraj jak informacj , to taki proces pseudoinformuj cy jest pseudodysymulacj . Na przykB
ad, gdy woltomierz wskazuje zero, to jest to pseudodysymulacja, bo nieruchomo wskaz�wki woltomierza r�wnie dobrze mo e by wynikiem braku napi cia, jak i wynikiem uszkodzenia woltomierza. Sygnalizacja na zasadzie, e wiecenie czerwonej ar�wki oznacza niebezpiecze stwo, a jej nie wiecenie oznacza bezpiecze stwo, prowadzi do pseudodysymulacji w przypadku nie wiecenia, gdy mo e ono r�wnie dobrze oznacza bezpiecze stwo jak te by spowodowane przepaleniem si ar�wki. Aby unikn takiej pseudoinformacji, wprowadzono jako sygnaB
bezpiecze stwa wiecenie ar�wki zielonej. Z pseudodysymulacj mamy te do czynienia przy u ywaniu wyraz�w wieloznacznych. Na przykB
ad w zdaniu  dwa ostatnie lata byB
y ciepB
e , nie wiadomo, czy ciepB
y byB
jeden i drugi rok, czy jedno i drugie lato. Pseudodysymulacj stosowaB
a Pytia delficka, stawiaj c wr� by w taki spos�b, eby mo na je byB
o rozmaicie interpretowa , dzi ki czemu zawsze si  sprawdzaB
y . Taka sama metoda jest stosowana z upodobaniem w komunikatach dyplomatycznych, w kt�rych zdanie  obrady przebiegaB
y w yczliwej atmosferze mo e znaczy , e uzgodniono wszystko, lub e nie uzgodniono niczego, oraz w komunikatach wojennych, ze sB
awnymi ju wyra eniami w rodzaju  skr�cenia frontu ,  oderwania si od nieprzyjaciela itp. Podobny charakter ma cytowany w szkoB
ach wojskowych meldunek, e  dwa plutony dostaB
y si do niewoli , z kt�rego nie wiadomo, czy nasze do nieprzyjacielskiej czy nieprzyjacielskie do naszej. Mo na do tego doda Strona 6 z 8 pseudoinformacj zawart w zapewnieniach dyrekcji monopolu loteryjnego, e  co drugi los wygrywa , mog c obejmowa rzeczywiste wygrane albo r�wnie zwrot wpB
aconej stawki, co przecie nie jest adn wygran . Pozostaje do om�wienia pseudokonfuzja, jako taki rodzaj procesu pseudoinformuj cego, w kt�rym informacje zawarte w obrazach s zgodne z informacjami zawartymi w oryginaB
ach, albo s im przeciwstawne. Tak na przykB
ad, przyzwyczaili my si do tego, ze pracodawca to instytucja zatrudniaj ca, za pracobiorca to zatrudniony pracownik. Tymczasem cudzoziemiec, ucz cy si dopiero j zyka polskiego, m�gB
by nie bez sB
uszno ci s dzi , e to pracownik jest pracodawc , bo daje swoj prac , a zatrudniaj ca go instytucja jest pracobiorc , gdy bierze prac pracownika, a w zamian daje pieni dze. Innym przykB
adem pseudokonfuzji jest wyra enie  dane wyj ciowe , o kt�rym nie wiadomo, czy oznacza dane, od kt�rych si rozwi zywanie jakiego zadania zaczyna, czy na kt�rych si ko czy. Z tego punktu widzenia mo na twierdzi , e caB
a sztuka nowoczesna jest pseudoinformacj . Autorzy dawnych dzieB
literackich, malarskich itp. uwa ali za ideaB
, eby odbiorca otrzymywaB
takie informacje, jakie autor zamierzaB
mu przekaza (proces informuj cy). Obecnie daje si odbiorcy informacje zbyt sk pe (dysymulacja) po to, eby odbiorca  do piewaB
 sobie reszt wedB
ug swoich upodoba i skB
onno ci. Dzi ki temu odbiorca staje si wsp�B
tw�rc w odczuwaniu dzieB
a sztuki. Badania naukowe s w swej istocie walk z pseudoinformacjami (np. w badaniach nad rakiem zaobserwowano mn�stwo objaw�w, ale nie zdoB
ano jeszcze ustali , o czym one wiadcz ). By mo e dla niejednego Czytelnika nie jest jeszcze dostatecznie jasne, do czego to wszystko mo e si przyda . Czytelnikom tym proponuj , eby teraz zamkn li oczy i postarali si przypomnie sobie, z jakich cyfr skB
ada si magiczna liczba przytoczona na pocz tku tego artykuB
u. Bez wi kszego ryzyka mog wyrazi przypuszczenie, e aden Czytelnik nie zdoB
aB
sobie jej przypomnie . A tymczasem sprawa jest bardzo prosta. Kolejne cyfry tej liczby powstaB
y z podnoszenia do kwadratu kolejnych liczb naturalnych: 22 = 4, 32 = 9, 42 = 16, 52 = 25 itd. Teraz ka dy zapami ta j bez trudno ci. UB
atwienie wzi B
o si st d, e obecnie Czytelnik, zamiast pami tania kilkunastu cyfr z niczym mu si nie kojarz cych, zna zasad budowy wspomnianej liczby. MoraB
wynika st d taki, e nauczanie, zamiast polega na podawaniu mn�stwa nie powi zanych ze sob szczeg�B
�w, powinno by oparte na ujawnianiu zasad i praw og�lnych, rz dz cych wszelkimi zjawiskami. Niew tpliwie i w dotychczasowym systemie nauczania mo na znale , cho rzadkie, przypadki powoB
ywania si na og�lne zasady (np. w odniesieniu do praw fizycznych), ale gdzie im do og�lno ci, jak wprowadza cybernetyka. Czy bez cybernetyki przyszB
oby komu na my l, e takie zjawiska, jak spalanie, toni cie statku, inflacja i kB
�tnia przekupek odbywaj si wedB
ug jednego i tego samego przebiegu? Strona 7 z 8 R�wnie najdalej posuni t og�lno maj rodzaje komunikacji, om�wione w tym artykule. Wskazanie zasad, wedB
ug kt�rych odbywaj si wszelkie procesy komunikacyjne, pozwala stwierdzi , e w istocie jest tych proces�w znacznie mniej, ni by si zdawaB
o oraz znale prosty i jasny j zyk porozumienia na ten temat mi dzy lud mi r� nych zawod�w. Oby r�wnie pomogB
o nauczycielom w zrozumieniu, ile w r�d informacji, jakie przekazuj oni swoim uczniom, zwB
aszcza na lekcjach historii, jest dysymulacji i innych r�deB
dezinformacji. Strona 8 z 8