JUDAIZM Nie jest kontynuacj� judaizmu biblijnego! Symbolem jest tzw gwiazda Dawida(Magen David)Heksagram. Po raz pierwszy u�yty w Sydonie w VII w. Przenikanie �wiata ziemskiego przez pierwiastek boski. Siedmioramienny �wiecznik (menora)-do o�wietlania �wi�tego miejsca. Judaizm wyrasta z tradycji staro�ytnego Izraela. Za za�o�yciela uchodzi Moj�esz (XIII w.p n.e.) z pokolenia Lewiego. W gorej�cym krzaku objawi� mu si� B�gi i kaza� wyzwoli� Izraleczyk�w z niewoli egipskiej. Objawienie na g�rze Synaj (Horeb)Zawar� przymierze Izraela z Bogiem, otrzyma� Dekalog. Autorstwo Pi�cioksi�gu (Tora). B�g objawia si� jako �B�g Abrahama�, potem �B�g Izraela�. B�g jako �Ja� zwracaj�ce si� do innego �ja�- osoby ludzkiej.B�g objawia si� jako jedyny mo�liwy Wyzwoliciel. Biblia hebrajska, wg �yd�w najwa�niejsza jest Tora reszta to komentarze do niej. Talmud- Tora nie pisana. Religia �ydowska ma oko�o 3000 lat, dzieli si� na dwa okresy: biblijny i pobiblijny. Dzie�a � Biblia hebrajska- 24 ksi�gi zgrupowane w trzy zbiory: Tor�- Prawo, Nebiim- Prorok�w i Ketubim- Pisma. �ydzi do kanonu nie w��czyli ksi�g deuterokanonicznych, kt�e powsta�y w diasporze �ydowskiej po grecku. � Talmud- wg �yd�w Moj�esz na Synaju otrzyma� te� pouczenie ustne. Powsta� Talmud. Sk�adaj� si� na dzie�o komentarze do Tory, kt�re powstawa�y etapami. Najstarsze z III w. p n.e. Na prze�omie II i III w. n.e. Juda ha-Naszi uporz�dkowa� te tradycje i powsta�a Miszna(stanowi trzon Talmudu) Druga cz�� Gemara (zako�czenie) jest uzupe�nieniem Miszn. Powsta�a w Palestynie i Babilonii dlatego dzi� mamy Talmud babilo�ski i Talmud jerozolimski. Kaba�a- wydarzenia biblijne stanowi� szat� literack� s�owa Bo�ego i tylko mistyczny odczyt pozwala pozna� ich prawdziw� tre��. Powstawa�y r�ne teksty teologiczne. Traktat Toledoth Yeszu atakuj�cy Jezusa. Prawdy wiary Podstawowe zasady wiary zawarto w modlitwie Szema Izrael- wyznanie wiary. Jedyny B�g, JHWH, �Jestem, kt�ry Jestem�. Nie mo�na go wymawia�. Zast�puje si� je s�owem Adonai (Pan) B�g nie pozwala czci� swoich podobizn, aby cz�owiek nie chwali� dzie�a swoich r�k. Jest Bogiem �ywym. Data stworzenia uwa�a si� 7 X 3761 p n. e. rzekomo obliczona przez rabbiego Hilallela II. �wiat stworzony z niczego. Obok Boga wy�sze moce mo�liwo�ciami przewy�szaj�ce cz�owieka. Sklepienie z gwiazd, ziemia p�ywaj�ca po wodach, w pustym wn�trzu jest �wiat podziemny. Koncepcja drabiny niebieskiej- warstwy �wiata duchowe i materialne. �ydzi oczekuj� Mesjasza, odrzucaj� bosko�� Jezusa. Przekonanie o w�dr�wce dusz. Zbawienie lub pot�pienie. Praktyki religijne i kult Dwa impulsy wg �ydowskiej etyki- jeden popycha do z�ego drugi do dobrego. Obowi�zuje Dekalog i prawa talmudyczne. Poskromienie grzech�w przez pokut�. Trzy razy dziennie modlitwa, wk�adaj� szat� modlitewn� (tallit), dwa rzemyki modlitewne (tefilin) zawieszone na wysoko�ci serca i czo�a z fragmentami Tory. G��wna modlitwa na stoj�co. Zwracaj� si� w stron� Jerozolimy, w domach na �cianie wschodniej tablica (mizrach) Uroczysto�ci- obrzezanie w 8 dniu po narodzinach ch�opca, po uko�czeniu 13 lat staje si� bar micwa (syn przykazania), staje si� cz�onkiem gminy. Ma��e�stwo- monogamia. Zmar�ych grzebie si� w ziemi. Przepisy rytualne- dozwolone jest mi�so zwierz�t prze�uwaj�cych, pewne gatunki ryb i ptak�w. Zakazane jest jedzenie �wi�, wielb��d�w, zaj�cy, owad�w, atakowanych prze nie ro�lin. Krew i ��j zwierz�t niezabitych rytualnie. Nieczyste s� miesi�czkuj�ce kobiety, po�o�nice, chorzy, dotkni�cie zmar�ego. Kult- szabat zaczyna si� w pi�tek na 45 minut przed zapadni�ciem zmroku. Modlitwa w synagodze. Najwa�niejsze �wi�ta: Nowy Rok, Dzie� Pojednania (jom kippur), Pascha (pessah) , �wi�to Tygodni, �wi�to Namiot�w. Judaizm pobiblijny Kultura �ydowska z Hiszpanii da�a lini� Sefardyjczyk�w, grupy z Palestyny Askenazyjczycy. �ydzi zamieszkiwali wszystkie kontynenty, przeszli przemian� kulturow�, rozwojow�, z pasterzy stali si� rolnikami, kupcami, rzemie�lnikami. Wsp�praca z w�adzami bez lojalno�ci z czego wynika�y represje. Rozw�j ruchu syjonistycznego od XIX w. zmierzaj�cy do odbudowania Izraela. Powstanie Izraela 1948r. Nurty- Chasydyzm, Judaizm reformowany, Haskala. Chrze�cija�stwo vs Judaizm � Odrzucenie przez judaizm Jezusa i kreowanie Jego fa�szywego obrazu. Uznaje si� go za syna cudzo�o�nicy, czarnoksi�nika, blu�nierc�. � Odrzucenie trynitalnej koncepcji Boga. � Zakwestionowanie sensu mariologii i bogatej rzeczywisto�ci Ko�cio�a. Odrzucenie dziewiczego pocz�cia, nie eksponuje roli Ewy,. � Zaw�ony obraz mesjanizmu. Mesjanizm zwi�zany z narodem �ydowskim oraz jego bogactwem i rozwojem ekonomicznym. � Odmienne rozumienie przymierza i wybra�stwa Boga. �ydzi uwa�aj� si� za wybranych ze wzgl�du na swoje zas�ugi. Jako zas�u�ona nagroda. Tylko oni byli godni tego wyr�nienia. � Poczucie wy�szo�ci nad innymi narodami. �Lepiej by� �ydowskim ateist� ni� chrze�cijaninem. Perspektywa nacjonalizuj�ca. Sob�r Watyka�ski II o �ydach Posiadamy wsp�lny Stary Testament, ko�ci� odrzuca antyseminizm. Rozr�nienie prawdy historycznej od teologicznej. Pr�by dialogu. G��wne przeszkody dialogu: � Uznawanie przez �yd�w fakt�w historycznych za antyseminizm. � Unikanie przez �yd�w dysput teologicznych. � Szukanie przez �yd�w sprzymierze�c�w w�r�d katolik�w w celu demaskowania antyseminizmu. � Sprowadzanie wydarze� historycznych tylko do konflikt�w gdzie �ydzi byli zawsze poszkodowani. � Odrzucenie dialogu przez ortodoksyjnych �yd�w. � Uprawianie �propagandy dialogu�- wyolbrzymianie znaczenia pewnych spotka�.