Studia Judaica 10: 2007 nr 1(19), s. 119-126
119
S p r a w o z d a n i a
CZWARTA EDYCJA KONFERENCJI
ŻYDZI I JUDAIZM WE WSPÓA
CZESNYCH BADANIACH
KRAKÓW 6-7 LUTEGO 2007
W dniach 6 i 7 lutego 2007 roku odbyła się w Krakowie w siedzi-
bie Polskiej Akademii Umiejętności czwarta edycja konferencji Żydzi
i judaizm we współczesnych badaniach. Głównym jej organizatorem
było założone w 1996 roku Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich,
a współorganizatorami  Polska Akademia Umiejętności oraz Instytut
Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Poprzednie edycje kon-
ferencji odbyły się w latach: 1995, 1998 i 2002. Materiały z każdej z nich
zostały opublikowane w trzech oddzielnych tomach. Organizacja obecnej
konferencji zbiegła się z setną rocznicą urodzin pochodzącego z Polski
(i czasowo związanego z Krakowem) wybitnego filozofa i teologa ży-
dowskiego Abrahama Jehoszuy Heschela. Temu wielkiemu uczonemu po-
święcono inauguracyjną sesją plenarną. Po przywitaniu uczestników kon-
ferencji przez prezesa Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich prof.
dra hab. Krzysztofa Pilarczyka oraz jej oficjalnym otwarciu przez sekre-
tarza generalnego Polskiej Akademii Umiejętności prof. dra hab. Jerzego
Wyrozumskiego wygłoszone zostały w jej trakcie trzy referaty dotyczące
pisarstwa filozoficzno-teologicznego i literackiego Abrahama Jehoszuy
Heschela: Biegunowość jako klucz do rozumienia myśli A.J. Heschela 
ks. Waldemara Szczerbińskiego, Potrzeba jako wizerunek bytu w filozofii
A.J. Heschela  Jerzego Ochmanna, Szczególny rodzaj poezji jidyszowej:
Ł�ÓŁ� .��ą��  �Ł��� Ż� Ł�Ó (Niewyrażalne imię Boga: człowiek)  poe-
maty w jidysz A.J. Heschela w tłumaczeniu M.M. Leifmana  Bernarda
Vaisbrota (w jidysz). Pierwszą sesję inauguracyjną zakończyło omówie-
nie przygotowywanego do druku tłumaczenia jednej z fundamentalnych
książek A.J. Heschela God in Search Man  przez wydawcę Kazimierza
Bociana oraz tłumacza Alberta Gorzkowskiego.
Konferencja podzielona zastała na trzynaście sesji, tj. pierwszą inau-
guracyjną oraz dwanaście pozostałych, prowadzonych w czterech grupach
SPRAWOZDANIA
120
po trzy sesje równolegle (po dwie grupy każdego dnia, jedna w godzi-
nach przedpołudniowych, a jedna po południu, każda trwająca ok. dwóch
godzin). W trakcie każdej sesji wygłaszano od trzech do czterech refe-
ratów. Dzień pierwszy zakończył się uroczystym bankietem, natomiast
dzień drugi  panelem dyskusyjnym podsumowującym konferencję. Ko-
nieczność zorganizowania sesji w grupach po trzy przeprowadzane rów-
nocześnie w osobnych salach wynikła z obfitości zgłoszonych i przyję-
tych wystąpień. W sumie wygłoszono 46 referatów, tj. o ok. 1/3 więcej niż
w latach poprzednich. Przyjęte na konferencję materiały podzielone zo-
stały na siedem sekcji:
1. Starożytność  4 referaty,
2. Średniowiecze i czasy nowożytne  4 referaty,
3. XIX i XX wiek do 1939 roku  17 referatów,
4. Zagłada Żydów  3 referaty,
5. Żydzi w Polsce i w świecie po 1945 roku  4 referaty,
6. Języki i literatura  9 referatów,
7. Myśl religijna i świecka  5 referatów.1
Zwraca uwagę  podobnie jak i w latach poprzednich  dominacja
materiałów dotyczących historii Żydów w XIX i XX wieku do 1939 roku,
1
które stanowią przeszło /3 ogółu referatów. Stosując zaproponowany
przez prof. Krzysztofa Pilarczyka podział badań judaistycznych na trzy
podstawowe grupy  historyczne, językowo-literaturoznawcze oraz kul-
turowo-religioznawcze2  należy podkreślić tradycyjną przewagę tych
pierwszych, także i pośród materiałów zgłoszonych na obecną konferen-
cję; stanowiły one bowiem przeszło 60% ogółu wystąpień. Pozostałe 40%
przypadło mniej więcej w równym stopniu pozostałym dwóm obszarom
badawczym. Ponadto ok. 2/3 materiałów dotyczyło bezpośrednio lub po-
średnio tematyki  polskiej . Zdecydowana większość spośród 46 refe-
rentów reprezentowała polskie placówki badawcze, a zatem konferencja
stanowiła przede wszystkim okazję do zapoznania się z aktualnym stanem
judaistyki polskiej. Jednakże nie sposób nie odnotować rosnącej liczby
uczestników konferencji z placówek zagranicznych. W tym roku bowiem
w konferencji wzięło udział 8 uczonych z zagranicy, co z pewnością pod-
1
Program i streszczenia referatów opublikowane zostały w  Studia Judaica 9:
2006 nr 2(18). Publikacja ta dostępna jest także w formie elektronicznej na stronie www.
jewishstudies.pl oraz w postaci nadbitki.
2
K. Pi l arczyk, Wstęp, w: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach pol-
skich, t. 3, pod. red. K. Pil arczyka, Kraków 2003, s. 9.
SPRAWOZDANIA
121
niosło jej rangę. Przy tej okazji trzeba też nadmienić, że dwa referaty zo-
stały wygłoszone w języku angielskim, dwa w języku hebrajskim, a wyżej
wymieniony wykład Bernarda Vaisbrota  w języku jidysz, co stanowiło
wydarzenie o szczególnej wadze historycznej i symbolicznej.
Pełna ocena konferencji, a także zaprezentowanych w jej trakcie
materiałów, będzie możliwa dopiero po opublikowaniu pełnych tekstów
referatów, jak to miało miejsce w latach poprzednich. Specyfika organi-
zacyjna konferencji nie pozwalała na uczestnictwo we wszystkich sesjach
i wysłuchanie wszystkich prezentacji, a jedynie co najwyżej ich trzeciej
części, same zaś streszczenia nie pozwalają ocenić wygłoszonych refera-
tów i komunikatów. Ponadto kilka zaplanowanych referatów zastąpiono
z przyczyn organizacyjnych innymi. Szczególną uwagę autora niniejszego
omówienia zwróciły następujące referaty: Reforma a wykluczenie. Polskie
wizje reformy ludności żydowskiej Marcina Wodzińskiego, tekst m.in. de-
maskujący antysemickie obsesje umysłowości oświeceniowej polityków
i publicystów Królestwa Kongresowego; Rola tekstów i sztuki chrześci-
jańskiej w ukształtowaniu negatywnego stereotypu Żydów na terenach
bizantyjsko-słowiańskich Ewy Kocój, stanowiący jedyny na konferencji
przykład zastosowania badań etnograficznych w judaistyce; Pińczowskie
graffiti synagogalne Andrzeja Trzcińskiego, referat prezentujący materiał
badawczy z pogranicza archeologii i socjologii; Percepcja Pisma u śred-
niowiecznych egzegetów karaimskich i jej hermeneutyczne konsekwencje.
Na przykładzie komentarza Jefeta ben  Ali do Księgi Rodzaju Marzeny
Zawanowskiej, jeden z najciekawszych tekstów konferencji, stanowiący
owoc prekursorskich badań z
ródłowych tekstów religijnych.
Należy w tym miejscu stwierdzić pewien niedostatek religioznaw-
czych badań judaizmu (mieszczącego się przecież w tytule konferencji).
Wprawdzie niecała 1/3 referatów w jakiś sposób wiązała się tematycznie
z judaizmem, jednakże tylko pięć z nich miało ściśle religioznawczy cha-
rakter.  Wielkim nieobecnym tej konferencji była, niestety, problematy-
ka stricte judaistyczna.
Integralną część każdej sesji stanowiła dyskusja wokół wygłoszo-
nych referatów, w trakcie której słuchacze zadawali pytania prelegentom
i wyrażali własne opinie. Zarówno organizatorzy, jak i prelegenci zadbali
w wielu wypadkach o wzbogacenie środków przekazu referowanych tre-
ści poprzez udostępnienie uczestnikom konferencji materiałów pomoc-
niczych w postaci drukowanych tekstów referatów (lub ich tłumaczeń 
w przypadku referatów wygłaszanych w językach obcych), ich konspek-
tów lub wyjątków z omawianej literatury. Niektórym prezentacjom słow-
SPRAWOZDANIA
122
nym towarzyszył także materiał ilustracyjny. Uczestnikom konferencji
zapewniono także możliwość nabycia książek (m.in. opublikowanych już
materiałów z poprzednich konferencji) oraz materiałów edukacyjnych
(map, ilustracji).
Na zakończenie konferencji odbył się panel dyskusyjny, poprowa-
dzony z ramienia organizatorów przez prof. Krzysztofa Pilarczyka. Wzięli
w nim udział zaproszeni goście: dr Zdzisław Jan Kapera (UJ), prof. dr hab.
Gideon Kouts (Uniwersytet Paryż VIII) i prof. dr hab. Jerzy Tomaszewski
(UW). Temat panelu sformułowano jako Żydzi i judaizm we współczes-
nych badaniach w Polsce a humanistyka i judaistyka światowa: postulaty
badawcze. W trakcie dyskusji poruszono m.in. następujące zagadnienia:
integracja instytucji naukowych zajmujących się badaniami judaistyczny-
mi w Polsce, rozwój polskiej qumranistyki, znajomość języków oryginal-
nych jako podstawy badań judaistycznych oraz zagadnienie intensyfikacji
badań nad judaizmem.
Konferencja była z pewnością  jak planowali jej organizatorzy 
okazją do zacieśnienia instytucjonalnych i osobistych kontaktów pomię-
dzy polskimi uczonymi i gośćmi z zagranicy oraz stanowiła forum wy-
miany myśli i dyskusji. To jedno z najważniejszych i najbardziej presti-
żowych wydarzeń z dziedziny judaistyki polskiej ostatnich lat, a sama
instytucja konferencji Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach na
stałe weszła już do kalendarza wydarzeń naukowych w Polsce. Trudno
o lepszą okazję do oceny stanu judaistyki polskiej w kontekście badań
prowadzonych za granicą, a także integrację badaczy  Żydów i judaizmu
rozsianych po placówkach naukowych całego kraju. Pozostaje oczekiwać
z niecierpliwością na kolejny tom prac z zakresu studiów żydowskich,
który ów obraz polskich osiągnięć dopełni.
Piotr Majdanik

SPRAWOZDANIA
123
TRZECIE WALNE ZGROMADZENIE
POLSKIEGO TOWARZYSTWA STUDIÓW ŻYDOWSKICH
KRAKÓW 7 II 2007
SPRAWOZDANIE ZARZ
DU PTSŻ ZA TRZECI
KADENCJ

(LATA 2002-2007)
Minęło już dwanaście lat od powstania Polskiego Towarzystwa Stu-
diów Żydowskich, które za cel postawiło sobie prowadzenie, promocję
i popularyzację badań naukowych nad historią i kulturą Żydów, ze szcze-
gólnym uwzględnieniem dziejów Żydów w Polsce. Walne Zgromadzenie
to szczególna okazja do odpowiedzenia na pytanie, czy i jak wypełniamy
to zadanie?
Okres sprawozdawczy mijającej trzeciej kadencji obejmuje okres od
26 listopada 2002 do 7 lutego 2007 roku, czyli od trzeciego do czwartego
Walnego Zgromadzenia członków PTSŻ. Przypomnijmy, że na III Wal-
nym Zgromadzeniu dokonano wyboru statutowych organów Towarzy-
stwa. I tak w skład Zarządu weszło dziewięć osób: dr Eleonora Bergman
(sekretarz), dr Alina Cała, dr hab. Ewa Geller, prof. dr hab. Daniel Grin-
berg (wiceprezes), prof. dr hab. Jan Lewandowski (wiceprezes), dr hab.
Roman Marcinkowski, prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk (prezes), prof.
dr hab. Wacław Wierzbieniec (skarbnik), prof. dr hab. Marcin Wodziński,
a w skład Komisji Kontrolującej: prof. dr hab. Jerzy Ochmann, dr Zdzi-
sław Kapera, dr hab. Eugenia Prokop-Janiec, dr hab. Konrad Zieliński,
dr Rafał Żebrowski.
W minionych czterech latach odeszło z naszego grona kilku uczo-
nych: i tak pożegnaliśmy dr Bogusławę Czajecką, dra Adama Penkallę
oraz dwóch profesorów  Andrzeja Wiercińskiego i Andrzeja Gierow-
skiego.
W zakresie spraw organizacyjnych należy odnotować zmianę sie-
dziby Zarządu; wraz z przeniesieniem Instytutu Religioznawstwa UJ
z Rynku Głównego do Collegium Broscianum przy ul. Grodzkiej 52
w Krakowie. Od stycznia 2006 roku tu znajduje się rzeczywista siedzi-
ba Zarządu (formalna zmiana w rejestrze sądowym nastąpi dopiero po
IV Walnym Zgromadzeniu) i Redakcji  Studia Judaica . Za zgodę na
bezpłatne urzeczenie adresu jeszcze raz dziękujemy dyrektorowi Instytu-
tu Religioznawstwa UJ, prof. Janowi Drabinie i Radzie Naukowej tegoż
Instytutu, która z przychylnością odniosła się do prośby PTSŻ.
Realizując cele statutowe, zwłaszcza  prowadzenie, promocję i popu-
laryzację badań naukowych nad historią i kulturą Żydów, ze szczególnym
SPRAWOZDANIA
124
uwzględnieniem dziejów Żydów w Polsce , podjęliśmy wysiłek wydania
materiałów z konferencji  Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach
polskich z 2002 roku. Ukazały się one drukiem jako suplement nr 1 do
 Studia Judaica w 2003 roku (30 ark. druk.) dzięki pomocy Polskiej Aka-
demii Umiejętności. Wyrażamy podziękowanie 31 autorom artykułów,
które znalazły się w trzecim tomie pokonferencyjnym, i jego redaktorowi
prof. Krzysztofowi Pilarczykowi za współpracę.
W 2004 roku ukazał się drukiem 2. numer suplementu. Była nią mo-
nografia z
ródłowa dra Romana Marcinkowskiego pt. Paradygmaty reli-
gijności w judaizmie rabinicznym: Miszna i inne teksty talmudyczne o sza-
bacie, święcie, półświęcie i powszedniości wydana wspólnie przez PTSŻ
i Wydział Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Nie mniej ważną inicjatywą wydawniczą było redagowanie i wy-
dawanie półrocznika  Studia Judaica . W okresie sprawozdawczym
wydaliśmy dziewięć jego numerów (od 10. do 18.) w nakładach po 300
egz., w tym dwa numery obcojęzyczne (14. i 18.), dysponując na ten cel
tylko niewielką dotacją najpierw KBN, a następnie Ministerstwa Nauki
i Szkolnictwa Wyższego. Wspomagaliśmy się też jednorazową dotacją
z Kancelarii Prezydenta RP i funduszem ze składek członkowskich Towa-
rzystwa oraz dotacją przekazaną przez rozwiązującą się fundację ds. wy-
dania Leksykonu. Żydzi w Polsce. Pragniemy jednocześnie przypomnieć,
że łączonym numerem 15.-16. uczciliśmy w 2005 roku, wraz z Instytutem
Religioznawstwa UJ, siedemdziesięciolecie prof. dra hab. Jerzego Och-
manna, organizując również z tej okazji sesję naukową, która odbyła się
na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.
W okresie sprawozdawczym redakcja  Studia Judaica , po odejściu
z niej doktorów Stefana Gąsiorowskiego i Piotra Trojańskiego, pracowała
w składzie: prof. Krzysztof Pilarczyk (redaktor naczelny), prof. Daniel
Grinberg (zastępca red. naczelnego), dr hab. Roman Marcinkowski (se-
kretarz redakcji) oraz profesorowie Wacław Wierzbieniec i Marcin Wo-
dziński, członkowie redakcji.
Pragniemy poinformować, że w okresie sprawozdawczym na ła-
mach  Studia Judaica ponad 90 autorów opublikowało artykuły, sprawo-
zdania, recenzje, materiały z
ródłowe i wspomnienia. Możemy nieśmiało
powiedzieć, że po blisko dziesięciu latach istnienia czasopismo stało się
forum ogłaszania najnowszych wyników badań, wymiany myśli, oce-
ny osiągnięć polskich i  od czasu do czasu  zagranicznych judaistów.
Wszystkie artykuły nadal są recenzowane przez samodzielnych pracow-
ników naukowych, za co wyrażamy im podziękowanie. Również co roku
SPRAWOZDANIA
125
periodyk nasz jest poddawany całościowej merytorycznej ocenie nauko-
wej, która jest podstawą przyznawanej dotacji ministerialnej. Jednocześ-
nie, tak redaktorzy oraz autorzy, jak i recenzenci nie otrzymują za swą
pracę żadnych honorariów. Podejmowaliśmy zatem wspólny wysiłek, aby
upowszechniać nasze prace badawcze z zakresu historii i kultury Żydów,
zawiązując między sobą nowe znajomości i zacieśniając istniejące więzy.
Z zadowoleniem witaliśmy również autorów z zagranicy, którzy chcieli
u nas publikować, i użyczaliśmy im łam pisma, widząc w tym szansę na
większą współpracę z ośrodkami badawczymi spoza Polski. Z naciskiem
deklarujemy jednocześnie, że członkowie PTSŻ mają pierwszeństwo pub-
likacji swych prac na łamach  Studia Judaica , o ile spełniają one wyma-
gania stawiane rozprawom naukowym.
Do 2003 roku wydawcą naszego półrocznika było wydawnictwo
 Societas Vistulana . Od 2004 roku zawarliśmy stosowną umowę z Wy-
dawnictwem Antykwa w Krakowie, które do tej pory zajmuje się redakcją
wydawniczą, drukiem i dystrybucją. Liczymy również, że jeszcze więk-
sza liczba członków PTSŻ zechce regularnie nabywać  Studia Judaica
i propagować je w swych środowiskach naukowych, a przede wszystkim
pisywać na jego łamach. Dodajmy jeszcze, że oprócz wersji drukowanej
istnieje też w Internecie wersja elektroniczna naszego periodyku, co przy-
czynia się do popularyzacji badań. W niejednej bibliotece zagranicznej
w katalogu odnajdujemy  Studia Judaica z dostępem on-line.
Zmienił się stan liczebny PTSŻ. Poważny problem niepłacenia skła-
dek członkowskich usiłowaliśmy rozwiązać przez przypominanie i wzy-
wanie do wypełnienia tego obowiązku, a gdy to nie skutkowało, stosowa-
liśmy przepis naszego statutu, który stanowi, że  członkiem Towarzystwa
przestaje być: (...) kto dłużej niż dwa lata zalega ze składkami . Ta boles-
na decyzja uczyniła sytuację klarowną. I tak z 83 członków w 2002 roku
liczba spadła do 52 (plus wczoraj przyjęci członkowie w liczbie 13  lista
z deklaracjami członków w załączeniu). Sądzimy, że kwota 35 zł ustalo-
na jako roczna składka nie jest wysoka. Nadal ją utrzymujemy na takim
poziomie. Dodatkowo uregulowanie składki członkowskiej w pierwszym
kwartale kolejnego roku skutkuje uzyskiwaniem bez dodatkowych opłat
periodyku  Studia Judaica . Apelujemy jednocześnie o propagowanie idei
PTSŻ i pozyskiwanie nowych członków do naszego Stowarzyszenia.
Sprawozdanie finansowe za okres trzeciej kadencji przedłożył Zarzą-
dowi skarbnik prof. Wacław Wierzbieniec. Jest ono załączone do niniej-
szego sprawozdania całościowego. Z nim też, jak i z całą dokumentacją
finansową została zapoznana Komisja Kontrolująca, w imieniu której jej
SPRAWOZDANIA
126
przewodniczący, prof. Jerzy Ochmann, zapewne przedstawi Walnemu
Zgromadzeniu wnioski pokontrolne.
Ustępujący Zarząd dziękuje wszystkim za współpracę i wnosi, po
zapoznaniu się z opinią Komisji Kontrolującej, o zatwierdzenie sprawo-
zdania za mijającą kadencję w formie uchwały.
Kraków, dnia 6 lutego 2007 roku
PS. Sprawozdanie zostało przyjęte przez Walne Zgromadzenie
7 lutego 2007 roku, a ustępujący Zarząd uzyskał absolutorium.
Walne Zgromadzenie PTSŻ wybrało władze statutowe na czwartą
kadencję (lata 2007-2010) w składzie:
Zarząd PTSŻ
prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk  prezes
prof. dr hab. Daniel Grinberg  wiceprezes
prof. dr hab. Wacław Wierzbieniec  skarbnik
dr Magdalena Ruta  sekretarz
dr Michał Galas  członek Zarządu
prof. dr hab. Jan Lewandowski  członek Zarządu
dr hab. Krzysztof Makowski  członek Zarządu
dr Andrzej Trzciński  członek Zarządu
prof. dr hab. Marcin Wodziński  członek Zarządu
Komisja Kontrolująca
dr Zdzisław Kapera  przewodniczący
dr Adam Kopciowski
prof. dr hab. Jerzy Ochmann
mgr Marzena Zawanowska
dr hab. Konrad Zieliński