plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Maria Drachal Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego 313[01].O1.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Edward Habas mgr Remigiusz KutyBa Opracowanie redakcyjne: mgr Maria Drachal Konsultacja: mgr in|. Gra|yna DobrzyDska-Klepacz mgr ZdzisBaw Sawaniewicz Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 313[01].O1.02  Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego , zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu fototechnik. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstpne 6 3. Cele ksztaBcenia 7 4. MateriaB nauczania 8 4.1. ZwiatBo i jego wBa[ciwo[ci 8 4.1.1. MateriaB nauczania 8 4.1.2. Pytania sprawdzajce 10 4.1.3. wiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postpów 11 4.2. Podstawy optyki fotograficznej 12 4.2.1. MateriaB nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzajce 14 4.2.3. wiczenia 14 4.2.4. Sprawdzian postpów 15 4.3. Widzenie barw. Otrzymywanie barw 16 4.3.1. MateriaB nauczania 16 4.3.2. Pytania sprawdzajce 17 4.3.3. wiczenia 17 4.3.4. Sprawdzian postpów 18 4.4. Rejestracja informacji obrazowej 19 4.4.1. MateriaB nauczania 19 4.4.2. Pytania sprawdzajce 22 4.4.3. wiczenia 22 4.4.4. Sprawdzian postpów 23 4.5. Wielko[ci fizyczne i fotometryczne stosowane w fotometrii i metrologii fotograficznej 24 4.5.1. MateriaB nauczania 24 4.5.2. Pytania sprawdzajce 24 4.5.3. wiczenia 25 4.5.4. Sprawdzian postpów 25 4.6. Obiektywy fotograficzne 26 4.6.1. MateriaB nauczania 26 4.6.2. Pytania sprawdzajce 27 4.6.3. wiczenia 27 4.6.4. Sprawdzian postpów 28 4.7. Ostro[ obrazu fotograficznego 29 4.7.1. MateriaB nauczania 29 4.7.2. Pytania sprawdzajce 30 4.7.3. wiczenia 30 4.7.4. Sprawdzian postpów 31 4.8. yródBa [wiatBa i o[wietlenie w fotografii 32 4.8.1. MateriaB nauczania 32 4.8.2. Pytania sprawdzajce 34 4.8.3. wiczenia 34 4.8.4. Sprawdzian postpów 35  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 4.9. Ekspozycja materiaBów fotograficznych 36 4.9.1. MateriaB nauczania 36 4.9.2. Pytania sprawdzajce 37 4.9.3. wiczenia 38 4.9.4. Sprawdzian postpów 38 4.10. Rodzaje materiaBów promienioczuBych 39 4.10.1. MateriaB nauczania 39 4.10.2. Pytania sprawdzajce 39 4.10.3. wiczenia 40 4.10.4. Sprawdzian postpów 40 4.11. Zasady wykonywania zdj reprodukcyjnych kreskowych i póBtonowych 41 4.11.1. MateriaB nauczania 41 4.11.2. Pytania sprawdzajce 41 4.11.3. wiczenia 42 4.11.4. Sprawdzian postpów 42 4.12. Zasady wykonywania zdj katalogowych 43 4.12.1. MateriaB nauczania 43 4.12.2. Pytania sprawdzajce 44 4.12.3. wiczenia 44 4.12.4. Sprawdzian postpów 45 4.13. Zasady wykonywania zdj krajobrazu, architektury oraz reporta|owych 46 4.13.1. MateriaB nauczania 46 4.13.2. Pytania sprawdzajce 48 4.13.3. wiczenia 48 4.13.4. Sprawdzian postpów 49 4.14. Zasady wykonywania zdj portretowych 50 4.14.1. MateriaB nauczania 50 4.14.2. Pytania sprawdzajce 51 4.14.3. wiczenia 51 4.14.4. Sprawdzian postpów 52 4.15. Zdjcia makrofotograficzne i fotomikrograficzne 53 4.15.1. MateriaB nauczania 53 4.15.2. Pytania sprawdzajce 54 4.15.3. wiczenia 54 4.15.4. Sprawdzian postpów 55 4.16. Techniki specjalne w fotografii 56 4.16.1. MateriaB nauczania 56 4.16.2. Pytania sprawdzajce 56 4.16.3. wiczenia 56 4.16.4. Sprawdzian postpów 57 5. Sprawdzian osigni 58 6. Literatura 62  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 1. WPROWADZENIE Poradnik, który otrzymujesz bdzie Ci pomocny w utrwaleniu niezbdnych umiejtno[ci zwizanych z zasadami rejestracji obrazu fotograficznego. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtno[ci i wiedzy, które powiniene[ mie opanowane, aby przystpi do realizacji tej jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia tej jednostki moduBowej, - materiaB nauczania (rozdziaB 4), który umo|liwia samodzielne przygotowanie si do wykonania wiczeD i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan literatur oraz inne zródBa informacji. - wiczenia, które zawieraj: tre[ wiczeD, sposób ich wykonania, wykaz materiaBów i sprztu potrzebnego do realizacji wiczenia. Przed przystpieniem do wykonania ka|dego wiczenia powiniene[: - przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia i poszerzy wiadomo[ci z literatury zawodowej dotyczcej fotografii cyfrowej, - zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa, regulaminem pracy na stanowisku komputerowym oraz ze sposobem wykonania wiczenia. Po wykonaniu wiczenia powiniene[: - uporzdkowa stanowisko pracy po realizacji wiczenia, - doBczy prac do teczki z pracami realizowanymi w ramach tej jednostki moduBowej, - sprawdzian postpów, który umo|liwi Ci sprawdzenie opanowania zakres materiaBu po zrealizowaniu ka|dego podrozdziaBu - wykonujc sprawdzian postpów powiniene[ odpowiada na pytanie tak lub nie, co oznacza, |e opanowaBe[ materiaB albo nie, - sprawdzian osigni, czyli zestaw zadaD testowych sprawdzajcych Twoje opanowanie wiedzy i umiejtno[ci z zakresu caBej jednostki. Zaliczenie tego wiczenia jest dowodem osignicia umiejtno[ci praktycznych okre[lonych w tej jednostce moduBowej. Je|eli masz trudno[ci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro[ nauczyciela o wyja[nienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno[. Po opracowaniu materiaBu spróbuj rozwiza sprawdzian z zakresu jednostki moduBowej. Jednostka moduBowa: Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego, której tre[ci teraz poznasz jest jednostk porzdkujc Twoje wiadomo[ci i umiejtno[ci nabyte na zajciach z moduBu Podstawy fotografii. GBównym celem tej jednostki jest przygotowanie Ciebie do nabycia wiadomo[ci i umiejtno[ci w zakresie podstawowych zasad rejestracji obrazu fotograficznego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 313[01].O1 Podstawy fotografii 313[01].O1.01 Zastosowanie wiedzy o sztuce w realizacji prac fotograficznych 313[01].O1.02 Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego 313[01].O1.03 U|ytkowanie urzdzeD fototechnicznych 313[01].O1.04 Przestrzeganie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - stosowa zasady bezpieczeDstwa pracy i ochrony przeciwpo|arowej, - dostrzega zagro|enia zwizane z wykonywan prac, - stosowa zasady bezpieczeDstwa pracy podczas styczno[ci z chemikaliami fotograficznymi, - stosowa zasady bezpieczeDstwa pracy podczas pracy z urzdzeniami elektrycznymi, - posBugiwa si podstawow wiedz w zakresu historii sztuki i fotografii, - posBugiwa si podstawow wiedz w zakresu fizyki i optyki, - okre[li elementy kompozycji obrazu, - okre[li rodzaje kompozycji obrazu, - korzysta z ró|nych zródeB informacji, - posBugiwa si komputerem.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - okre[li podstawowe wBa[ciwo[ci promieniowania tworzcego informacj obrazow, - wyja[ni psychofizyczny mechanizm widzenia i postrzegania barw, - opisa przebieg procesów fotograficznych sBu|cych do zapisu informacji obrazowej, - opisa sposoby chemicznego oraz niekonwencjonalnego zapisu informacji obrazowej, - scharakteryzowa wielko[ci fizyczne i fotometryczne stosowane w fotometrii i metrologii fotograficznej, - scharakteryzowa urzdzenia do rejestracji obrazu, - wyja[ni powstawanie obrazu w aparacie fotograficznym, na podstawie schematu, - scharakteryzowa obiektywy fotograficzne, - wyja[ni zasady uzyskiwania optymalnej ostro[ci obrazu, - wyja[ni pojcia: ognisko, odlegBo[ ogniskowa, pBaszczyzna gBówna, - okre[li zródBa [wiatBa stosowane w fotografii, - wyja[ni zasady o[wietlenia stosowanego w fotografii, - wyja[ni zjawiska fotoelektryczne wykorzystywane w fotografii, - okre[li rodzaje materiaBów promienioczuBych, - przygotowa i zastosowa materiaBy pomocnicze, - dobra narzdzia i sprzt do prac fotograficznych, - okre[li zasady wykonywania zdj reprodukcyjnych, katalogowych, reporta|owych, krajobrazu i architektury oraz portretowych, - okre[li zasady wykonywania zdj makrofotograficznych oraz fotomikrograficznych, - okre[li zastosowanie technik specjalnych w fotografii, - zastosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy oraz ochrony [rodowiska, - zastosowa zasady racjonalnego wykorzystania materiaBu fotograficznego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. ZwiatBo i jego wBa[ciwo[ci 4.1.1. MateriaB nauczania ZwiatBo jest promieniowaniem elektromagnetycznym rozchodzcym si w przestrzeni od zródBa [wiatBa. Natur i charakter [wiatBa opisuj dwie teorie: teoria falowa i korpuskularna. Teoria falowa zakBada, |e [wiatBo jest rodzajem ruchu falowego, wzbudzanie którego nastpuje w wyniku emisji promieniowania przez zródBo. Teoria korpuskularna rozpatruje [wiatBo jako strumieD czstek  fotonów emitowanych przez zródBo [wiatBa prostoliniowo, we wszystkich kierunkach. Fale [wietlne stanowi niewielki wycinek fal elekromagnetycznych. Obszar ten to zakres od 380-770 nm. DBugo[ fali [wiatBa zwizana jest z naszym wra|eniem barwy. - od 380 nm do 440 nm, co odpowiada barwie fioletowej, - od 440 nm do 495 nm co odpowiada barwie niebieskiej, - od 495 nm do 580 nm co odpowiada barwie zielonej, - od 580 nm do 640 nm co odpowiada barwie |óBtej, - od 640 nm do 770 nm co odpowiada barwie czerwonej. yródBa [wiatBa to ciaBa, które emituj energi [wietln, mo|emy je podzieli na wBa[ciwe zródBa [wiatBa i wtórne zródBa [wiatBa, oraz na zródBa [wiatBa naturalne i sztuczne. Mo|na rozró|ni: zródBa [wiatBa zBo|onego - wysyBajce równocze[nie promieniowanie o ró|nych dBugo[ciach fali i zródBa [wiatBa jednorodnego wysyBajce promieniowanie o jednej [ci[le okre[lonej dBugo[ci fali. Zbiór promieni nazywamy wizk promieni. Wizka mo|e by rozbie|na, zbie|na i równolegBa. Promienie rozchodzc si w przestrzeni napotykaj ró|ne o[rodki. Wyró|niamy o[rodki optyczne jednorodne i niejednorodne. Po przej[ciu z jednego o[rodka do drugiego prdko[ [wiatBa ulega zmianie, zale|y od gsto[ci o[rodka. ZwiatBo przechodzi przez mniej lub bardziej przezroczyste ciaBa staBe, ciecze, gazy. O[rodki przezroczyste to ciaBa przez które przechodzi [wiatBo tak, |e mo|emy przez nie rozpoznawa inne przedmioty np. szkBo, ró|ne ciecze itp. PóBprzezroczyste  pozwalaj przechodzi [wiatBu cz[ciowo tak, |e nie mo|na rozró|ni szczegóBów. Nieprzezroczyste to takie które nie przepuszczaj promieniowania [wietlnego. WBa[ciwo[ci [wiatBa Interferencja. Fale [wietlne pochodzce z tego samego punktu zródBa [wiatBa, odznaczajce si jednakowym sposobem drgania i staB ró|nic faz nazywamy falami koherentnymi. Je[li po przebyciu pewnej drogi fale spotkaj si mog na siebie oddziaBywa (interferowa). Zale|nie od ró|nicy faz fal skBadowych, fala wynikowa bdzie osBabiona lub wzmocniona [15, s.179]. Dyfrakcja jest to uginanie si fal [wietlnych na krawdziach przysBon, zjawisko to wi|e si z pojawieniem si [wiatBa w obszarze cienia geometrycznego. Polaryzacja [wiatBa  oscylacja fal [wiatBa naturalnego zachodzi we wszystkich pBaszczyznach jednocze[nie. Zjawisko polaryzacji ma na celu uporzdkowanie fal elektromagnetycznych w taki sposób, aby drgaBy tylko w jednej pBaszczyznie. Ograniczenie  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 drgaD fal [wietlnych poprzez odbicie od powierzchni niemetalicznych lub rozproszenie daje efekt [wiatBa spolaryzowanego. Geometryczne wBa[ciwo[ci [wiatBa Optyka geometryczna opiera si na prawach: - Prawo prostoliniowego rozchodzenia si [wiatBa - [wiatBo w o[rodkach jednorodnych rozchodzi si po liniach prostych. - Prawo odbicia  kt padania równa si ktowi odbicia, promieD padajcy, prosta prostopadBa do powierzchni odbijajcej w miejscu padania i promieD odbity le| w jednej pBaszczyznie. - Prawo zaBamania (Kartezjusza)  stosunek sinusa kta padania do sinusa kta zaBamania jest zawsze warto[ci staB, odpowiadajc odwrotno[ci wspóBczynników zaBamania [wiatBa odpowiednich o[rodków. PromieD padajcy, prostopadBa do powierzchni zaBamujcej w punkcie padania i promieD zaBamany le| w jednej pBaszczyznie. sin ± /sin ß = n'/ n gdzie: - ± - kt padania, - ± - kt odbicia, - ß - kt zaBamania, - n - wspóBczynnik zaBamania [wiatBa w pierwszym o[rodku, - n' - wspóBczynnik zaBamania [wiatBa w drugim o[rodku. Rys. 1. Prawo zaBamania i odbicia [wiatBa CiaBo które pochBania caBe promieniowanie w zakresie promieniowania widzialnego nazywamy ciaBem doskonale czarnym. Modelem takiego ciaBa jest kula wewntrz pusta i wyczerniona. Podgrzana do temperatury wy|szej i ni| 770oK zaczyna emitowa [wiatBo. Widmo emisji takiego ciaBa czarnego w okre[lonej temperaturze jest traktowane jako wzorzec do okre[lania równowagi barw zródBa [wiatBa. Temperatura barwowa (Tc) okre[lana jest przez porównanie barwy [wiatBa wysyBanego przez dane zródBo, z odpowiadajc mu barw ciaBa czarnego o okre[lonej temperaturze. 2 500 K - [wiatBo |arowe ð 3 000 K - [wiatBo halogenowe ð 6 500 K - [wiatBo dzienne ð OddziaBywanie [wiatBa na materi. DziaBanie [wiatBa mo|e by ró|ne. Fotony mog by pochBonite przez ciaBo, a ich energia zamieniona na energi ciepln, elektryczn, chemiczn. Reakcje chemiczne zachodzce pod wpBywem fotonów nazywamy reakcjami fotochemicznymi. Najwiksze znaczenie w fotografii ma reakcja fotolizy halogenku srebra. 2AgX + 2h½ ’!2Ag + 2X. Do halogenków srebra zalicza si [wiatBoczuBe sole srebra: chlorek srebra AgCl, bromek srebra AgBr, jodek srebra AgI.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jaki zakres dBugo[ci fal elekromagnetycznych stanowi [wiatBo widzialne? 2. Na czym polega zjawisko interferencji [wiatBa? 3. Na czym polega zjawisko polaryzacji [wiatBa? 4. Na czym polega reakcj fotolizy? 5. Jakie znasz geometryczne wBa[ciwo[ci [wiatBa? 6. Co oznacza pojcie temperatury barwowej? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Zaobserwuj zjawisko czernienia bezpo[redniego, eksponujc materiaB [wiatBoczuBy cz[ciowo przysBonity przedmiotem nieprzezroczystym. Zapisz reakcj chemiczn zachodzc podczas padania promieniowania widzialnego na materiaB [wiatBoczuBy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) umie[ci przedmiot na materiale [wiatBoczuBym, 2) podda materiaB [wiatBoczuBy dziaBaniu promieniowania widzialnego, 3) zaobserwowa zjawisko czernienia bezpo[redniego, 4) okre[li i zapisa rodzaj reakcji chemicznej, 5) zaprezentowa w formie pisemnej rezultaty realizacji wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura i poradniki zawodowe, - materiaB [wiatBoczuBy, przedmiot nieprzezroczysty, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Oblicz kt zaBamania promienia padajcego pod katem 40º na powierzchni rozgraniczajc dwa o[rodki: wod i szkBo. WspóBczynnik zaBamania wody wynosi n=1,33; wspóBczynnik zaBamania [wiatBa wynosi n'=1,5. Narysuj schemat. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wypisa dane do zadania: L=40º; n=1,33; n'=1,5, 2) korzystajc z wzoru na prawo zaBamania [wiatBa rozwiza zadanie, 3) narysowa schemat zaBamania [wiatBa. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura i poradniki zawodowe, - materiaB pi[mienne, - schematy ilustrujce prawa optyki geometrycznej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 wiczenie 3 Przyporzdkuj zjawiska optyczne wBa[ciwo[ciom [wiatBa. Zjawiska optyczne: kolorowe zabarwienie baDki mydlanej, tcza, zjawisko cienia i póBcienia, czerwony kolor farby, czarna powierzchnia, poByskliwo[ tkaniny, barwne krgi na pBycie kompaktowej. WBa[ciwo[ci [wiatBa: rozproszenie, dyfrakcja, interferencja, zaBamanie si [wiatBa, rozszczepienie, absorpcja, odbicie [wiatBa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z charakterystyk wBa[ciwo[ci [wiatBa, 2) wypisa zjawiska optyczne i przyporzdkowa wBa[ciwo[ci [wiatBa które te zjawiska wyja[niaj, 3) wykona zestawienie w postaci tabeli. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura i poradniki zawodowe, - materiaB pi[mienne, - schematy ilustrujce prawa optyki geometrycznej. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dokona podziaBu zródeB [wiatBa? ðð ðð 2) wymieni naturalne zródBa [wiatBa? ðð ðð 3) wymieni sztuczne zródBa [wiatBa? ðð ðð 4) poda zakres dBugo[ci fal dla promieniowania niebieskiego, zielonego, czerwonego? ðð ðð 5) wymieni wBa[ciwo[ci [wiatBa? ðð ðð 6) wymieni podstawowe prawa optyki geometrycznej? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 4.2. Podstawy optyki fotograficznej 4.2.1. MateriaB nauczania Soczewki Soczewka jest to bryBa szklana ograniczona dwiema powierzchniami sferycznymi lub powierzchnia sferyczn i pBask. Soczewka mo|e przeksztaBci równolegB wizk promieni w wizk zbie|n lub rozbie|n std dzielimy soczewki na: soczewki skupiajce (dodatnie) i soczewki rozpraszajce (ujemne). Rys. 3. Rodzaje soczewek [14, s.10] O[ optyczna soczewki  to prosta przechodzca przez [rodki krzywizn obu powierzchni. Ognisko obrazowe F - to punkt skupienia promieni przyosiowych padajcych równolegle do osi. Ognisko przedmiotowe F - jest to taki punkt na osi optycznej soczewki, |e promienie wychodzce z niego zostaj przez soczewk przetworzone w wizk przyosiow równolegB do osi optycznej dla soczewki cienkiej. Ogniskowa obrazowa f  odlegBo[ od soczewki do ogniska obrazowego F [15, s.82]. Ogniskowa przedmiotowa jest to odlegBo[ od [rodka soczewki do ogniska przedmiotowego F. W optyce czasami zamiast pojcia odlegBo[ci ogniskowej u|ywa si pojcia moc soczewki, zwanej zdolno[ci skupiajc soczewki wyra|onej wzorem M=1 /f [1/m]. Soczewka cienka jest to soczewka, której grubo[ jest mniejsza od 1/10 jej [rednicy. Rys. 4. Bieg promieni w soczewce skupiajcej i rozpraszajcej [14, s. 9] Soczewk grub reprezentuj dwie pBaszczyzny, zwane pBaszczyznami gBównymi. PBaszczyzna gBówna obrazowa jest to pBaszczyzna prostopadBa do osi optycznej i przechodzca przez punkt przecicia si przedBu|eD promienia przyosiowego, padajcego równolegle do osi i wychodzcego z soczewki (lub ukBadu soczewek). PBaszczyzna gBówna przedmiotowa jest to pBaszczyzna prostopadBa do osi optycznej i przechodzca przez punkt przecicia si przedBu|eD promienia przyosiowego, przechodzcego przez ognisko przedmiotowe i wychodzcego z soczewki (lub ukBadu soczewek) równolegle do osi. Punkty  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 przecicia si pBaszczyzn gBównych z osi optyczn nazywamy punktami gBównymi: odpowiednio przedmiotowym i obrazowym. Ogniskowa obrazowa soczewki grubej lub ukBadu soczewek jest to odlegBo[ od punktu gBównego obrazowego do ogniska obrazowego. Ogniskowa przedmiotowa soczewki grubej lub ukBadu soczewek jest to odlegBo[ od punktu gBównego przedmiotowego do ogniska przedmiotowego [15, s. 89]. BBdy optyczne soczewek Aberracja sferyczna - polega na tym |e promienie [wiatBa biegnce od punktu [wieccego przez skrajne cz[ci soczewki zaBamuj si silniej ni| promienie przechodzce przez [rodek soczewki. Aberracja komatyczna - dotyczy promieni przechodzcych przez soczewk i nachylonych do osi optycznej. W wyniku czego otrzymuje si na pBaszczyznie obraz wycignity w ksztaBcie przecinka. Astygmatyzm  bBd powstajcy w wyniku uko[nego w stosunku do osi optycznej soczewki, biegu promieni [wiatBa padajcego na soczewk. Charakteryzuje si odzwierciedleniem punktów przedmiotu w postaci liniowych odcinków. Aberracja chromatyczna  jest wad wynikajc ze zjawiska rozszczepienia [wiatBa biaBego na promieniowanie barwne i powoduje powstanie wielu ró|nobarwnych obrazów zamiast ostrego obrazu biaBego punktu [wieccego. Krzywizna pola obrazu - obrazy tworzone przez promienie nachylone i osiowe ukBadaj si w ró|nych pBaszczyznach ogniskowych. W wyniku tego otrzymujemy ostr tylko [rodkow cz[ obrazu a brzegi nieostre lub odwrotnie. Obraz przedmiotu otrzymuje si nie na pBaszczyznie, lecz na powierzchni kulistej. Dystorsja - wada soczewki polegajca na tym, |e na obrazie linie proste przedmiotu wykrzywiaj si. PrzysBona umieszczona przed soczewk daje dystorsj beczkowat, za soczewk daje dystorsj poduszkowat [13, s. 20]. Wikszo[ bBdów optycznych eliminuje si poprzez zmniejszenie otworu wzgldnego obiektywu, wprowadzenie dodatkowych soczewek do ukBadu lub zmian ksztaBtu soczewki. Rys. 5. BBdy optyczne [14, s. 13, 14] Powstawanie obrazu optycznego Obraz optyczny mo|na otrzyma za pomoc soczewki skupiajcej lub ukBadu soczewek jakim jest obiektyw fotograficzny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 Cechy obrazów optycznych: rzeczywiste lub pozorne, powikszone, w skali 1:1 lub pomniejszone, proste i odwrócone. Rys. 6. Powstawanie obrazu optycznego Powstawanie obrazu optycznego w zale|no[ci od odlegBo[ci przedmiotowej. - x = " przedmiot w odlegBo[ci bardzo du|ej. Obraz powstaje w ognisku. Otrzymujemy obraz rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony, - x >2f przedmiot le|y w du|ej odlegBo[ci przed obiektywem, jest to typowy przypadek dla obiektywów fotograficznych. Otrzymujemy obraz rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony, - x = 2f przedmiot le|y w odlegBo[ci podwójnej ogniskowej. Otrzymujemy obraz rzeczywisty, odwrócony i tej samej wielko[ci, - 2f > x >f - otrzymujemy obraz rzeczywisty, odwrócony i powikszony. Przypadek jest typowy dla wykonania powikszeD fotograficznych, - x= f przedmiot umieszczony w ognisku przedmiotowym - obraz nie powstaje, - x <f przedmiot znajduje si midzy ogniskiem przedmiotowym F a soczewk - obraz jest pozorny, prosty i powikszony. Przypadek ten wystpuje gdy obserwujemy za pomoc lupy. Midzy odlegBo[ci przedmiotow (x), odlegBo[ci obrazow (x ) oraz odlegBo[ci ogniskow soczewki ( f ) zachodzi staBa zale|no[, któr przedstawia wzór soczewkowy: tj. suma odwrotno[ci odlegBo[ci przedmiotowej i odwrotno[ci odlegBo[ci obrazowej równa si odwrotno[ci odlegBo[ci ogniskowej soczewki. Skal odwzorowania (powikszeniem poprzecznym) okre[la si stosunek wymiaru obrazu y' do wymiaru przedmiotu y n=y /y 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak bdzie przeksztaBcona wizka promieni przechodzc przez soczewk skupiajc? 2. Jak bdzie przeksztaBcona wizka promieni przechodzc przez soczewk rozpraszajc? 3. Scharakteryzuj bBd optyczny soczewki wynikajcy ze zjawiska rozszczepienia [wiatBa? 4. Jakie znasz bBdy optyczne soczewek? 5. Jakie cechy charakteryzuj obrazy optyczne? 6. Jaki obraz powstanie je[li przedmiot znajduje si w odlegBo[ci mniejszej ni| ogniskowa? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Oblicz odlegBo[ ogniskow soczewki, je[li moc soczewki wynosi 10 dioptrii.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia, 2) przeksztaBci wzór na moc soczewki, wstawi wielko[ci do wzoru, obliczy f, 3) przedstawi rozwizanie zadania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Oblicz jaka byBa odlegBo[ ogniskowa obiektywu, kiedy przedmiot fotografowany znajdowaB si w odlegBo[ci 3 m, a obraz powstaB w odlegBo[ci 7,5 cm. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wypisa dane do zadania x = 3 m, x = 7,5 cm, 2) napisa wzór soczewkowy, 3) przeksztaBci wzór soczewkowy, 4) rozwiza zadanie, 5) przedstawi rozwizanie zadania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - schematy ilustrujce powstawanie obrazu optycznego, - materiaBy pi[mienne. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li ognisko przedmiotowe i obrazowe dla soczewki cienkiej? ðð ðð 2) poda definicje odlegBo[ci ogniskowej? ðð ðð 3) zilustrowa powstawanie obrazu optycznego w zale|no[ci od odlegBo[ci przedmiotowej? ðð ðð 4) wymieni bBdy optyczne soczewek? ðð ðð 5) scharakteryzowa bBd aberracji sferycznej? ðð ðð 6) scharakteryzowa bBd aberracji chromatycznej? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 4.3. Widzenie barw. Otrzymywanie barw 4.3.1. MateriaB nauczania Z punktu widzenia fotografii barwnej oraz odbioru wra|eD przez czBowieka, widmo [wiatBa biaBego dzielimy na trzy podstawowe zakresy promieniowania: niebieskie, zielone i czerwone. W siatkówce oka na któr pada poprzez soczewk obraz, znajduj si dwa rodzaje [wiatBoczuBych elementów zwanych prcikami i czopkami. Prciki cechuje du|a [wiatBoczuBo[ dajc mo|liwo[ widzenia jednobarwnego przy sBabych warunkach o[wietleniowych, natomiast czopki s mniej [wiatBoczuBe, ale reaguj na fale widzialne o ró|nej dBugo[ci. Ka|dy z trzech rodzajów czopków jest uczulony na 1/3 promieniowania [wiatBa widzialnego (niebieskie, zielone, czerwone). Za pomoc czopków mo|na rozró|ni barwy, natomiast za pomoc prcików widzimy jednobarwnie. Barwy chromatyczne to barwy kolorowe. Podczas ich odbioru czopki w oku ludzkim s dra|nione nierównomiernie. Barwy achromatyczne  barwy niekolorowe s to wszystkie barwy nie posiadajce dominanty barwnej, a wic kolory: biaBy, czarny oraz wszystkie stopnie szaro[ci. Ka|da barwa achromatyczna, to zrównowa|ona mieszanina widzialnych fal elektromagnetycznych wywoBujca u obserwatora, w bie|cych warunkach obserwacji wra|enie psychiczne braku odcienia któregokolwiek z kolorów. Barwy podstawowe to: niebieski, zielony, czerwony. Je[li z widma [wiatBa biaBego odejmie si barw podstawow otrzymamy barw dopeBniajc. Rozró|niamy trzy podstawowe pary barw wzajemnie dopeBniajcych si: dla barwy niebieskiej-|óBta, zielonej-purpurowa, czerwonej-niebieskozielona. Par barw wzajemnie dopeBniajcych si jest bardzo du|o. Parametrami charakteryzujcymi ka|d barw s: odcieD, jasno[, nasycenie. Metody otrzymywania barw Addytywna metoda otrzymywania barw - metoda w której za pomoc mieszania trzech barw podstawowych: niebieskiej, zielonej i czerwonej mo|na otrzyma wszystkie inne barwy w tym barwy achromatyczne. Je[li na biaBy ekran skierujemy trzy rzutniki [wiatBa biaBego z naBo|onymi filtrami o barwach podstawowych: niebieskiej, czerwonej, zielonej to nakBadajce si na siebie wizki [wiatBa dadz nastpujce barwy: barwa niebieska + barwa zielona = barwa niebieskozielona barwa niebieska + barwa czerwona = barwa purpurowa barwa czerwona + barwa zielona = barwa |óBta barwa niebieska + barwa zielona+ barwa czerwony = barwa biaBa Zmniejszanie nat|enia [wiatBa powoduje spadek nasycenia barw. Aby w tej metodzie otrzyma barwy achromatyczne nale|y u|y jednakowych warto[ci strumieni [wietlnych wszystkich trzech barw podstawowych. Subtraktywna metoda otrzymywania barw opiera si na odejmowaniu pewnej cz[ci promieniowania ze [wiatBa biaBego. Je[li trzy filtry o barwach: |óBty, purpurowy, niebieskozielony zaBo|ymy do rzutnika tak, by na ekranie byBo wida ich obraz w postaci cz[ciowo nakBadajcych si na siebie filtrów, wtedy uzyskamy pola o barwach: barwa |óBta + barwa niebieskozielona = barwa zielona barwa purpurowa + barwa niebieskozielona = barwa niebieska barwa purpurowa + barwa |óBta = barwa czerwona barwa |óBta+ barwa niebieskozielona + barwa purpurowa = barwa czarna  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Aby otrzyma w tej metodzie barwy achromatyczne nale|y w jednakowym stopniu zatrzyma barw niebiesk, zielona i czerwon. Rys. 7. Addytywna metoda mieszania barw Rys. 8. Subtraktywna metoda mieszania barw 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie s podstawowe zakresy widma [wiatBa widzialnego? 2. Jakie parametry charakteryzuj barw? 3. Na czym polega otrzymywanie barw metoda addytywn? 4. Jaka barwa stanowi barw dopeBniajc do barwy niebieskiej? 5. Na czym polega otrzymywanie barw metod subtraktywn? 6. Jak otrzyma barw achromatyczn metod subtraktywn? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Zaprezentuj otrzymanie barw metod addytywn korzystajc z trzech zródeB [wiatBa i filtrów addytywnych. Narysuj schemat mieszania barw. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si ze schematami metody otrzymywania barw metod addytywn, 2) przygotowa trzy rzutniki, 3) przygotowa trzy filtry o barwach podstawowych, 4) rzutowa barwne obrazy na ekran, 5) zaobserwowa otrzymywanie barw, 6) okre[li barwy podstawowe i barwy dopeBniajce, 7) zaprezentowa w formie pisemnej rezultaty realizacji wiczenia, 8) narysowa schemat otrzymywania barw. Wyposa|enie stanowiska pracy: - 3 rzutniki do projekcji, - filtry o barwach podstawowych: niebieskiej, zielonej, czerwonej, - ekran, - schematy mieszania barw metoda addytywn.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 wiczenie 2 Korzystajc ze zródBa [wiatBa, trzech filtrów o barwie purpurowej, niebieskozielonej i |óBtej zaprezentuj powstanie barw w metodzie subtraktywnej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si ze schematami metody mieszania barw metod subtraktywn, 2) przygotowa rzutnik i trzy filtry o barwach: niebieskozielonej, |óBtej, purpurowej, 3) wprowadzi filtry do rzutnika wedBug schematu, 4) rzutowa barwne obrazy na ekran, 5) okre[li barwy powstaBe podczas mieszania, 6) zaprezentowa w formie pisemnej rezultaty realizacji wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rzutnik [wiatBa biaBego, - filtry o barwach: niebieskozielonej, |óBtej, purpurowej, - ekran, - schematy mieszania barw metoda subtraktywn. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozró|ni barwy podstawowe? ðð ðð 2) rozró|ni barwy dopeBniajce? ðð ðð 3) wyja[ni mieszanie barw metod addytywna? ðð ðð 4) otrzyma barwy dopeBniajce metod addytywn? ðð ðð 5) wyja[ni mieszanie barw metod subtraktywn? ðð ðð 6) otrzyma barwy achromatyczne metod subtraktywn? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 4.4. Rejestracja informacji obrazowej 4.4.1. MateriaB nauczania Zapis na materiale halogenosrebrowym Do zapisu informacji obrazowej niezbdne s: - promieniowanie widzialne lub promieniowanie niewidzialne (podczerwone, ultrafioletowe, rentgenowskie), - materiaB promienioczuBy, - system optyczny w aparacie fotograficznym, kamerze, skanerze lub innym urzdzeniu, które pozwoli przeksztaBci wizk promieniowania w obraz optyczny. Proces otrzymania informacji obrazowej na materiaBach wykorzystujcych [wiatBoczuBo[ halogenków srebra jest wieloetapowy. Aby otrzyma czarno-biaBy obraz nale|y przeprowadzi nastpujce czynno[ci: - na[wietli materiaB [wiatBoczuBy, aby w krysztaBkach halogenków srebra powstaB obraz utajony, - wywoBa materiaB, aby zmieni obraz utajony w obraz widzialny, - ustabilizowa otrzymany obraz utworzony z metalicznego srebra, (aby zachowaB niezmienne wBa[ciwo[ci podczas przechowywania) [11, s.163]. Podczas powstawania obrazu utajonego zachodzi zjawisko fotoelektryczne wewntrzne, które polega na uwolnieniu elektronu pod wpBywem fotonu przy czym zwolniony elektron mo|e porusza si ale nie opuszcza ciaBa w którym si znajduje [5, s. 273]. Foton padajc na jon halogenku powoduje wybicie elektronu, który przemieszcza si do centrum czuBo[ci nadajc mu Badunek ujemny. Do ujemnie naBadowanego centrum czuBo[ci przemieszcza si jon srebra gdzie nastpuje jego redukcja. Obraz utajony skBada si z pewnej ilo[ci atomów srebra wydzielonych na krysztaBkach halogenków srebra. W celu uwidocznienia powstaBego obrazu utajonego przeprowadzony jest proces wywoBywania który polega na redukcji na[wietlonych krysztaBków halogenów srebra do srebra metalicznego, w wyniku czego nastpuje wzmocnienie obrazu utajonego zgodnie z reakcj: AgX + Red ’! Agº + Ox+ + X- Gdzie: Red  substancje redukujce, Ox+  produkt utlenienia reduktora. Barwny proces fotograficzny wykorzystuje [wiatBoczuBo[ krysztaBków halogenków srebra, obraz barwnikowy tworzony jest w reakcjach wtórnych. W procesie barwnego wywoBywania fotograficznego zachodzi szereg reakcji chemicznych, wynikiem tych reakcji jest wytwarzanie barwnika w warstwie [wiatBoczuBej, w miejscach, w których zostaBy wytworzone centra wywoBywalne w krysztaBkach halogenków srebra [10, s.5]. W wyniku tego procesu w poszczególnych warstwach [wiatBoczuBych powstaj czstkowe obrazy srebrowe i barwnikowe. MateriaB [wiatBoczuBy posiadajcy obrazy srebrowe i barwnikowe nale|y podda procesom, w których zostanie usunite powstaBe srebro metaliczne w procesie wybielania i utrwalania. Pozostaje obraz barwnikowy. Innym sposobem rejestracji i odtwarzania obrazu jest holografia, która wykorzystuje dyfrakcj [wiatBa koherentnego, odbitego od przedmiotu. Do wykonania hologramów potrzebna jest wizka [wiatBa, któr emituje laser. Hologram umo|liwia przestrzenne  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 odtwarzanie pierwotnego przedmiotu. Proces odtwarzania mo|e by wykonany drog odwrócenia rejestracji, czyli o[wietlenia samego hologramu wizk lasera. Jest to metoda bezsoczewkowa rejestracji i odtworzenia obrazów przestrzennych [15, s. 202]. Zapis cyfrowy W procesie powstawania obrazu cyfrowego mo|na wyró|ni nastpujce czynno[ci: - rejestracje obrazu na matrycy CCD, CMOS, - dyskretyzacje i digitalizacje, - zapis na karcie pamici. W aparacie cyfrowym zamiast bBony filmowej na pBaszczyznie obrazowej umieszczony jest czujnik elektroniczny. Matryca  jeden z najwa|niejszych elementów aparatu cyfrowego, przetwornik który przeksztaBca fotony w elektrony. Dwa gBówne rodzaje tych przetworników to ukBady ze spr|eniem Badunkowym CCD (Charge Coupled Device) oraz matryca CMOS (Complementary Metal Oxide Silikon) wykorzystujce fotodiody krzemowe. Obie matryce dziaBaj w oparciu o efekt fotoelektryczny. Sama zasada dziaBania przetworników (fotodetektorów) jest taka sama. Foton padajca na materiaB póBprzewodnikowy, wybija elektrony które nios informacj o nat|eniu [wiatBa [20]. Podczas wykonywania zdj aparatem cyfrowym, przetwornik przetwarza obraz wytworzony przez obiektyw na sygnaBy elektryczne. SygnaBy te s nastpnie wzmacniane i przesyBane do przetwornika analogowo-cyfrowego, który nadaje im posta cyfr: 0,1. Na koDcu dane cyfrowe przetwarzane s i zapisywane w pamici jako nowy obraz. Elektrofotografia zajmuje si sposobami wytwarzania obrazów czarno-biaBych lub barwnych, w których wykorzystuje zjawisko fotoelektryczne. Promieniowanie elektromagnetyczne padajc na odpowiedni materiaB powoduje w nim zmiany przewodnictwa elektrycznego. Zjawisko fotoelektryczne jest spowodowane wewntrznym uwalnianiem elektronów które przemieszczaj si wewntrz materiaBu. Wykorzystane jest to w odmianie elektrofotografii  kserografii. Kserografia obejmuje wszystkie procesy, w których wykorzystuje si warstwy fotopóBprzewodników, najcz[ciej selenu lub krzemu w celu otrzymania obrazów elektrostatycznych [6, s. 84]. Urzdzenia do rejestracji obrazu W fotografii do rejestracji obrazu stosuje si aparaty fotograficzne. Podstawowe elementy budowy aparatu fotograficznego to: obiektyw, migawka, celownik, korpus, urzdzenia pomocnicze. - Obiektyw rzutuje obraz na matówk lub materiaB [wiatBoczuBy, matryc. - Migawka jest o urzdzenie do odmierzania czasu na[wietlenia materiaBu [wiatBoczuBego w aparacie. Wyró|niamy migawki centralne i szczelinowe. Migawka centralna powoduje na[wietlenie od razu caBej powierzchni. Umieszczona jest w obiektywie lub midzy soczewkami lub bezpo[rednio za obiektywem. Migawka szczelinowa powoduje stopniowe na[wietlanie materiaBu [wiatBoczuBego (pasami) podczas przebiegu szczeliny przed materiaBem [wiatBoczuBym. Umieszczona jest bezpo[rednio przed powierzchni materiaBu [wiatBoczuBego. - Celownik jest to urzdzenie które sBu|y do wyboru wycinka fotografowanej przestrzeni. W aparatach mo|emy spotka nastpujce celowniki: matówkowy, lunetowy, lustrzany. - OdlegBo[ciomierze (dalmierze) - s tu urzdzenia sBu|ce do ustalenia odlegBo[ci przedmiotowej. Mierzc odlegBo[ przedmiotow ustawia si jednocze[nie obiektyw we wBa[ciwej odlegBo[ci obrazowej w stosunku do materiaBu [wiatBoczuBego. Uniwersalnym  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 rozwizaniem zawierajcym ukBad ustawiajcy ostro[ jest poBczenie matówki, mikrorastra, dalmierza klinowego i soczewki Fresnela pokrywajcej matówk. PodziaB aparatów fotograficznych. W zale|no[ci od rodzaju i formatu materiaBu [wiatBoczuBego aparaty mo|emy podzieli na: - aparaty miniaturowe na bBony perforowane i nieperforowane (12,9 mm x 17 mm), - aparaty maBoobrazkowe na bBon maBoobrazkow perforowan 35 mm (typ 135, 24 mm x 36 mm), - aparaty [rednioformatowe na bBony zwojowe (typu 120, szeroko[ci 60 mm), - aparaty wielkoformatowe na bBony arkuszowe( wielko[ci 9 x 12 cm, 10 x 15 cm), - aparaty cyfrowe. PodziaB aparatów fotograficznych ze wzgldu na ich konstrukcj Aparaty maBoobrazkowe dzielimy na kompaktowe i lustrzanki. Lustrzanki maBoobrazkowe mo|emy podzieli na mechaniczne i elektroniczne. W[ród aparatów [rednioformatowych rozró|niamy: lustrzanki jednoobiektywowe, lustrzanki dwuobiektywowe i aparaty dalmierzowe. Lustrzanki dwuobiektywowe posiadaj dwa obiektywy: górny jest celownikiem dolny sBu|y do na[wietlania materiaBu [wiatBoczuBego. Aparaty wielkoformatowe dzielimy na aparaty na Bawie optycznej i aparaty o konstrukcji sztywnej. Aparaty wielkoformatowe zbudowane na Bawie optycznej umo|liwiaj na precyzyjne kontrolowanie zbie|no[ci pionów, perspektywy oraz gBbi ostro[ci. Do aparatów [rednioformatowych i wielkoformatowych mo|emy stosowa osprzt cyfrowy w postaci przystawek skanujcych. Aparaty specjalnego typu to: aparaty do fotografii natychmiastowej Polaroid, aparaty panoramiczne, aparaty do zdj podwodnych. Aparaty cyfrowe. Konstrukcja mechaniczna i optyczna aparatu cyfrowego podobna jest do aparatów analogowych. Ró|nica polega sposobie zapisu informacji. Podstawowe elementy budowy aparatu cyfrowego to: matryca CCD,CMOS obiektyw, monitor LCD, celownik, pami typu RAM, no[niki informacji. Rozró|nia si kilka typów aparatów cyfrowych: - Aparaty kompaktowe - najprostsze pod wzgldem konstrukcji, o niewielkich rozmiarach. Oferuj jednak du|e uBatwienia w fotografowaniu i wiele automatycznych funkcji. - Aparaty typu lustrzanki - s to najbardziej zaawansowane aparaty. W optycznym wizjerze widoczny jest obraz bezpo[rednio z obiektywu aparatu. Najwiksz zalet lustrzanek jest mo|liwo[ wymiany obiektywów. Kamery filmowe W[ród kamer wyró|niamy: kamery filmowe, kamery video, kamery internetowe, kamery przemysBowe. Kamery filmowe rejestruj obraz na ta[mie filmowej. Kamery video rejestruj obraz na analogowym no[niku danych np. VHS. Rejestracja odbywa si poprzez zmian sygnaBów optycznych na sygnaBy elektryczne. Kamery cyfrowe charakteryzuj si wiksz rozdzielno[ci zapisywanego obrazu w stosunku do kamer typu VHS oraz rozmiarem obrazu. Stosowany obecnie format HD dopuszcza dwa rozmiary klatek: 1280x720 pikseli oraz 1920x1080 pikseli. Zasada dziaBania kamery podobna jest do dziaBania aparatu cyfrowego. Sposób rejestracji na no[niku cyfrowym mo|e przebiega naprzemiennie (linie parzyste i nieparzyste) lub wedBug zapisu progresywnego gdzie równocze[nie wszystkie detektory rejestruj obraz. Podstawowym magazynem danych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 jest ta[ma magnetyczna w kasecie a przy rejestracji cyfrowej wykorzystuje si: karty pamici, twarde dyski, pByty DVD. Skanery przetwarzaj informacje z materiaBów ikonograficznych i filmów w obraz zbudowany z pikseli. Urzdzenia te wykorzystuj elementy CCD umieszczone na specjalnej linii (skaner pBaski). Czujnik przesuwa si równomiernie pod powierzchnia szklanej szyby, ka|dy jego element jest odpowiedzialny za utworzenie pojedynczego piksela obrazu cyfrowego. ObsBugiwane s za pomoc wBasnego oprogramowania lub przez wybran aplikacj graficzn. Wyró|niamy skanery pBaskie i bbnowe. 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na jakiej zasadzie dziaBaj matryce w aparatach cyfrowych? 2. Jakie etapy rejestracji obrazu wystpuj na materiale [wiatBoczuBym? 3. Jakie obrazy powstaj w warstwach materiaBu [wiatBoczuBego barwnego w wyniku reakcji na[wietlania i wywoBywania barwo twórczego? 4. Jak przebiega rejestracja obrazu na no[niku cyfrowym? 5. Jakie wBa[ciwo[ci [wiatBa wykorzystuje technika holograficzna? 6. Jakie znasz podstawowe elementy budowy aparatu fotograficznego? 7. Jak mo|na sklasyfikowa aparaty pod wzgldem formatu? 8. Jakie znasz rodzaje kamer? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Przedstaw zapis powstawania obrazu negatywowego na materiale czarno-biaBym i barwnym. Porównaj oba procesy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z powstawaniem obrazu negatywowego na materiale czarno-biaBym, 2) zapozna si z powstawaniem obrazu negatywowego na materiale barwnym, 3) porówna oba procesy i opracuj wnioski, 4) wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, schematy, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Korzystajc z dostpnej literatury i stron WWW przygotuj zestawienie: rodzaje i sposób dziaBania przystawek cyfrowych stosowanych w aparatach [rednioformatowych i wielkoformatowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si informacjami znajdujcymi si w katalogach sprztu fotograficznego, 2) wyszuka strony WWW z informacjami na temat przystawek cyfrowych, 3) zrobi pisemne zestawienie rodzajów i sposobu dziaBania przystawek cyfrowych stosowanych w aparatach [rednioformatowych, 4) zrobi pisemne zestawienie rodzajów i sposobu dziaBania przystawek cyfrowych stosowanych w aparatach wielkoformatowych, 5) wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, katalogi sprztu fotograficznego, - komputer z Bczem internetowym, - materiaBy pi[mienne. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) poda przebieg rejestracji obrazu na materiale [wiatBoczuBym czarno- biaBym? ðð ðð 2) wskaza ró|nic midzy powstawaniem obrazów chromogennych i czarno-biaBych? ðð ðð 3) sklasyfikowa urzdzenia do rejestracji obrazu? ðð ðð 4) sklasyfikowa aparaty fotograficzne pod wzgldem formatu? ðð ðð 5) okre[li funkcje poszczególnych elementów aparatu fotograficznego? ðð ðð 6) okre[li rodzaje i sposób dziaBania przystawek cyfrowych? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 4.5. Wielko[ci fizyczne i fotometryczne stosowane w fotometrii i metrologii fotograficznej 4.5.1. MateriaB nauczania Fotometria zajmuje si porównywaniem i mierzeniem energii [wiatBa biaBego. Metrologia zajmuje si sposobami dokonywania pomiarów oraz zasadami interpretacji uzyskanych wyników. Jednostki miar grupowane s w ukBadzie SI. Podstawowe jednostki miary SI stosowane w metrologii fotograficznej: - metr  m, podstawowa jednostka dBugo[ci, - amper  A, podstawowa jednostka nat|enia prdu elektrycznego, - sekunda  s, podstawowa jednostka czasu, - Kelwin  K, podstawowa jednostka temperatury barwowej, - kandela  cd, podstawowa jednostka [wiatBo[ci i nat|enia zródBa [wiatBa, - radian  rad, jednostka miary kta pBaskiego, - steradian  Sr, jednostka miary kta bryBowego. Podstaw na której opieraj si wszystkie jednostki fotometryczne jest oddziaBywanie energii promieniowania na oko ludzkie. Fotometryczne wielko[ci i ich jednostki. Energia [wietlna (Q) jest energi [wietln przenoszon przez promienie elektromagnetyczne. StrumieD [wietlny jest zdefiniowany równaniem. D= Q/t Jednostk strumienia [wietlnego jest lumen [lm]. Lumen jest to strumieD [wietlny wysyBany w kcie bryBowym 1 steradian przez punktowe zródBo [wiatBa o [wiatBo[ci 1 cd. 1lm= 1cd`1sr Nat|enie o[wietlenia E jest to stosunek strumienia [wietlnego padajcego prostopadle na powierzchni odbiornika do powierzchni tego odbiornika. E= D/s Jednostk nat|enia o[wietlenia jest luks [lx]. 1 luks to nat|enie o[wietlenia wytworzone przez 1lumen na powierzchni 1m². ZwiatBo[ I (nat|enie zródBa [wiatBa)  jest to stosunek strumienia [wietlnego emitowanego w nieskoDczenie maBym sto|ku do kta bryBowego tego sto|ka. I= D/© Jednostk [wiatBo[ci jest kandela [cd]. Kandela jest to [wiatBo[, jak ma w kierunku prostopadBym powierzchnia 1/600000 m² promiennika zupeBnego w temperaturze krzepnicia platyny pod ci[nieniem 101325 paskali. ZwiatBo[ zródBa [wiatBa mierzymy porównujc j ze [wiatBo[ci wzorca. Luminancja  (jaskrawo[) jaskrawo[ jest to stosunek [wiatBo[ci do rzutu powierzchni ciaBa [wieccego na pBaszczyzn prostopadB do kierunku obserwacji. L= I/ S J  [wiatBo[, S-powierzchnia zródBa [wiatBa. Jednostk luminancji jest kandela na metr kwadratowy cd/m². Zwizek midzy wielko[ciami fotometrycznymi dotyczy zmiany nat|enia o[wietlenia w funkcji odlegBo[ci. E= I/R² Przy staBej [wiatBo[ci nat|enia o[wietlenia maleje z kwadratem odlegBo[. 4.5.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie wielko[ci fotometryczne stosowane s w fotometrii?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 2. Jak brzmi definicja [wiatBo[ci? 3. Jakie zwizki zachodz midzy wielko[ciami fotometrycznymi? 4. Które z jednostek miar maj zastosowanie w metrologii fotograficznej? 5. Czym zajmuje si fotometria? 4.5.3. wiczenia wiczenie 1 Oblicz luminancj powierzchni [wieccej o wymiarach 50 x 282 cm, je[li [wiatBo[ wynosiBa 17,5 cd a kt padania równa si 45º. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wypisa dane do zadania, 2) napisa wzór na luminancj i rozwiza zadanie, 3) wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Oblicz odlegBo[ w mm zródBa [wiatBa je[li kt padania wynosi 60º. O[wietlenie przedmiotu wynosiBo 53 lx, [wiatBo[ zródBa [wiatBa równa si 500 cd. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wypisa dane do zadania, 2) napisa wzór na o[wietlenie, przeksztaBci wzór, 3) rozwiza zadanie, 4) wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura, - materiaBy pi[mienne. 4.5.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przyporzdkowa jednostki fotometryczne wielko[ciom fotometrycznym? ðð ðð 2) wymieni jednostki miary stosowane w metrologii fotograficznej? ðð ðð 3) wskaza zale|no[ midzy wielko[ciami fotometrycznymi? ðð ðð 4) zdefiniowa pojcie luminancji? ðð ðð 5) zdefiniowa pojcie nat|enia o[wietlenia? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 4.6. Obiektywy fotograficzne 4.6.1. MateriaB nauczania Obiektyw  to ukBad optyczny skBadajcy si z jednej lub z wikszej liczby soczewek albo z ukBadu zwierciadeB i soczewek, który odwzorowuje w pBaszczyznie obrazowej obraz rzeczywisty przedmiotów. PrzesBona  jest to urzdzenie przeznaczone do regulacji wielko[ci strumienia [wietlnego przechodzcego przez obiektyw. Ma tak|e wpByw na korygowanie bBdów optycznych i wielko[ gBboko[ci ostro[ci. Otwór wzgldny  jest to stosunek [rednicy zrenicy wej[ciowej do odlegBo[ci ogniskowej. Wielo[ otworu wzgldnego wyra|a si w formie uBamka odlegBo[ci ogniskowej. 1/k=d/f d- [rednica zrenicy wej[ciowej, f- odlegBo[ ogniskowa, k-liczba przesBony. Liczba przesBony - jest to odwrotno[ otworu wzgldnego. Zdolno[ rozdzielcza obiektywu jest to zdolno[ do rozró|nienia okre[lonej liczby linii na 1 mm obrazu. WBa[ciwo[ci u|ytkowe obiektywu to: odlegBo[ ogniskowa, kt widzenia, jasno[. OdlegBo[ ogniskowa - odlegBo[ midzy ogniskiem optycznym obrazowym i punktem gBównym soczewki lub ukBadu soczewek. Przy tych samych odlegBo[ciach przedmiotowych stosujc ró|ne odlegBo[ci ogniskowe mo|na uzyska ró|n z skal odwzorowania. Kt widzenia obiektywu  wyznacza format klatki w aparacie fotograficznym. Okre[la wielko[ wycinka przedmiotu obejmowanego przez obiektyw oraz skal odwzorowania przedmiotu. Istnieje zale|no[ - im dBu|sza ogniskowa obiektywu w zestawieniu z formatem zdjcia tym kt widzenia obiektywu mniejszy i odwrotnie. Jasno[ obiektywu - jest to zdolno[ tworzenia przez obiektyw na warstwie [wiatBoczuBej lub matówce obrazu o mniejszej lub wikszej jasno[ci. Zale|y od wielko[ci [rednicy zrenicy wej[ciowej i odlegBo[ci ogniskowej. Rys. 9. Zale|no[ midzy odlegBo[ci ogniskow obiektywu i ktem widzenia obrazu [14, s. 44] Rodzaje obiektywów Obiektywy standardowe (normalne) to obiektywy, których dBugo[ ogniskowej jest zbli|ona do przektnej formatu zdjciowego. Kt widzenia tych obiektywów zawiera si w granicach 48° - 58°, jest zbli|ony do kta widzenia oka ludzkiego. Wikszo[ wspóBczesnych aparatów fotograficznych w standardowym zestawie posiada obiektywy, których odlegBo[ ogniskowa jest w przybli|eniu równa przektnej kadru: - dla formatu 24x36 mm jest to ogniskowa 50 mm (przektna kadru równa si 43,3 mm), - dla formatów zdjciowych 6x6 cm (wymiar przektnej - 79,2 mm) za ogniskow standardow przyjmuje si 80 mm,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 - dla formatu 6x12 cm jest to ogniskowa 132 mm. Obiektywy portretowe maj odlegBo[ ogniskow 1, 5 lub 2 x dBu|sz od przektnej formatu zdjcia. Czsto s to obiektywy mikko rysujce. Obiektywy dBugoogniskowe (wskoktne) maj ogniskow dBu|sz od przektnej formatu zdjcia. Charakteryzuj si wskim ktem widzenia, przy wykonywaniu zdjcia z tego samego punktu umo|liwiaj przedstawienie fotografowanego przedmiotu w wikszej skali odwzorowania ni| za pomoc obiektywu standardowego. Teleobiektywy  obiektywy zbudowane z dwóch ukBadów: skupiajcego i rozpraszajcego. Dziki takiej konstrukcji, przy tej samej ogniskowej s gabarytowo mniejsze ni| obiektywy dBugoogniskowe. Obiektywy krótkoogniskowe (szerokoktne) maj ogniskow znacznie krótsz ni| przektna kadru, kt widzenia wikszy ni| 60°. Perspektywa tworzona przez obiektyw szerokoktny jest nienaturalna. Efekt jest tym wikszy im krótsza ogniskowa s na zdjciu. Obiektyw  rybie oko" ( odmiana szerokoktnego) jest to obiektyw o kcie widzenia 180° 220°, krótk ogniskow (6 mm do 8 mm dla formatu maBoobrazkowego). Obiektywy te daj gwaBtowne zmniejszenie skali odwzorowania fotografowanych przedmiotów w miar ich oddalania od aparatu. Daj obraz o perspektywie krzywoliniowej. Zmniejszenie wymiarów i masy obiektywów o dBugich ogniskowych udaBo si dziki specjalnej konstrukcji obiektywów lustrzanych, wzorowanej na budowie teleskopów astronomicznych. Obiektywy z mo|liwo[ci korekcji perspektywy maj mo|liwo[ przesunicia osi optycznej. S to obiektywy krótkoogniskowe. Obiektywy te znajduj gBównie zastosowanie w fotografii architektury [8, s.121]. Obiektyw zmiennoogniskowy (transfokator, zoom) - rodzaj obiektywu fotograficznego, w którym mo|liwa jest pBynna regulacja dBugo[ci ogniskowej. Jeden obiektyw pozwala zastpi kilka obiektywów o staBej ogniskowej. Obiektywy do makrofotografii  skonstruowano tak, aby przy du|ej skali powikszenia dawaBy obraz o najwy|szej jako[ci. Maj mo|liwo[ mechanicznego zwikszenia odlegBo[ci obrazowej w wikszym stopniu ni| obiektywy standardowe. Posiadanie wymiennych obiektywów oznacza poszerzenie mo|liwo[ci fotografowania na ró|ny sposób poprzez: zmian skali powikszenia bez zmiany odlegBo[ci przedmiotowej i wpByw na odwzorowanie perspektywy na zdjciu [2, s. 108]. 4.6.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak rol peBni przesBona w obiektywie? 2. Jakie s wBa[ciwo[ci u|ytkowe obiektywów? 3. Jaka jest zale|no[ midzy odlegBo[ci ogniskow a ktem widzenia i przektn formatu? 4. Czym charakteryzuj si obiektywy dBugoogniskowe? 5. Czym charakteryzuj si obiektywy krótkoogniskowe? 4.6.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj trzy zdjcia stosujc ró|ne obiektywy o warto[ciach odlegBo[ci ogniskowej: 28 mm, 50 mm i 130 mm. Przeprowadz analiz uzyskanych efektów pod wzgldem: skali odwzorowania, perspektywy i kta widzenia, przy tej samej odlegBo[ci przedmiotowej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa aparat i obiektywy, 2) wykona kolejno trzy zdjcia przy ogniskowej obiektywu: 28 mm, 50 mm i 130 mm, 3) przenie[ zdjcia do komputera, 4) przeprowadzi analiz zmian w obrazie pod wzgldem skali odwzorowania, perspektywy i kta widzenia, 5) wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, - komputer z oprogramowaniem, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 PosBugujc si obiektywem szerokoktnym i teleobiektywem wykonaj zdjcie tego samego fragmentu obrazu zachowujc tak sam skal odwzorowania. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa aparat z obiektywami szerokoktnym i teleobiektywem, 2) wybra obiekt do sfotografowania, 3) wykona zdjcie z obiektywem szerokoktnym, 4) wykona zdjcie teleobiektywem tego samego fragmentu obrazu zachowujc tak sam skal odwzorowania, 5) porówna oba zdjcia pod wzgldem perspektywy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy z obiektywami: szerokoktnym i teleobiektywem, - komputer z oprogramowaniem, - materiaBy pi[mienne. 4.6.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymieni wBa[ciwo[ci u|ytkowe obiektywów? ðð ðð 2) scharakteryzowa obiektywy dBugoogniskowe pod wzgldem ogniskowej, kta widzenia i gBboko[ci ostro[ci? ðð ðð 3) scharakteryzowa obiektywy krótkoogniskowe pod wzgldem ogniskowej, kta widzenia i gBboko[ci ostro[ci? ðð ðð 4) okre[li zastosowanie obiektywów do celów specjalnych? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 4.7. Ostro[ obrazu fotograficznego 4.7.1. MateriaB nauczania Midzy odlegBo[ci przedmiotow (x), odlegBo[ci obrazow (x ) oraz odlegBo[ci ogniskow soczewki (f) zachodzi staBa zale|no[, któr przedstawia wzór soczewkowy: 1/x +1/x =1/f tj. suma odwrotno[ci odlegBo[ci przedmiotowej i odwrotno[ci odlegBo[ci obrazowej równa si odwrotno[ci odlegBo[ci ogniskowej soczewki. SpeBnienie wzoru soczewkowego ma wpByw na uzyskanie ostrego obrazu w fotografii. Kr|ek rozproszenia  jest to plamka [wietlna bdca rzeczywistym obrazem punktu przedmiotu. Obrazy punktów znajdujcych si w pBaszczyznie przedmiotowej zostan odwzorowane w pBaszczyznie obrazowej jako punkty, jako kr|ki rozproszenia zostan odwzorowane punkty znajdujce si poza pBaszczyzn obrazow. GBbia ostro[ci  nazywa si zdolno[ obiektywu do oddawania na matówce lub materiale [wiatBoczuBym ostrych obrazów obiektów poBo|onych w ró|nych odlegBo[ciach przedmiotowych, a wic nie le|cych w pBaszczyznie nastawienia ostro[ci. GBbia ostro[ci zale|y od: - odlegBo[ci przedmiotowej - im wiksza odlegBo[ przedmiotowa tym gBbia ostro[ci wiksza, - wielko[ci liczby przesBony - im wiksza liczba przysBony tym gBbia ostro[ci wiksza, - wielko[ci odlegBo[ci ogniskowej obiektywu - im wiksza odlegBo[ ogniskowa tym gBbia ostro[ci mniejsza, - wielko[ci dopuszczalnych kr|ków rozproszenia - im wiksze dopuszczalne kr|ki rozproszenia tym gBbia ostro[ci wiksza. OdlegBo[ hiperfokalna  jest to najmniejsza odlegBo[ przedmiotowa przy której gBbia ostro[ci siga do nieskoDczono[ci (dla danej ogniskowej i przysBony). Gdy ostro[ zostanie ustawiona na odlegBo[ hiperfokaln uzyskamy wtedy gBbi ostro[ci od poBowy tej odlegBo[ci a| do nieskoDczono[ci. W zale|no[ci od typu aparatu mamy ró|ne sposoby ustawiania ostro[ci. Autofokus jest to urzdzenie do automatycznego nastawienia ostro[ci stosowane w aparatach maBoobrazkowych lustrzanych oraz aparatach kompaktowych, rzadziej w aparatach [rednioformatowych. Stosuje si dwa podstawowe tryby automatycznego nastawiania ostro[ci: pojedynczy i cigBy. Pojedynczy tryb stosuje si przy fotografowaniu obiektów stacjonarnych gdzie wystpuje priorytet nastawienia ostro[ci przed wyzwoleniem migawki. Tryb cigBy pozwala na otrzymanie ostrego zdjcia obiektów poruszajcych si, tu nastpuje priorytet wyzwolenia migawki po ustawieniem ostro[ci. Pomiar ostro[ci mo|e by wykonany w systemie pasywnym bdz aktywnym. System pasywny wykorzystuje analiz kontrastu (maksymalny kontrast oznacza prawidBowo ustawion ostro[. W systemie aktywnym pomiar dokonywany jest przez wbudowany dalmierz elektrooptyczny (promieniowanie podczerwone) lub ultradzwikowy Na podstawie tego pomiaru okre[la si odlegBo[ obiektu na któr ustawiona jest ostro[.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 4.7.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak zale|no[ przedstawia wzór soczewkowy? 2. Wyja[nij pojcie kr|ek rozproszenia? 3. Od jakich parametrów zale|y gBboko[ ostro[ci? 4. Co oznacza termin odlegBo[ hiperfokalna? 5. Jakie s tryby automatycznego nastawiania ostro[ci? 4.7.3. wiczenia wiczenie 1 Sprawdz w sposób praktyczny jak liczba przesBony wpBywa na wielko[ gBbi ostro[ci. Korzystajc z aparatu cyfrowego wykonaj dwa zdjcia, zachowujc t sam odlegBo[ przedmiotow. Jedno przy najmniejszym otworze wzgldnym, drugie stosujc najwikszy w twoim obiektywie otwór wzgldny. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa aparat cyfrowy z obiektywem, 2) dokona ekspozycji przy dwóch wielko[ciach otworu wzgldnego, 3) przenie[ informacj o obrazach do komputera, 4) przeprowadzi analiz zmiany ostro[ci przy poszczególnych warto[ciach przesBony, 5) wydrukowa obrazy, 6) napisa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, - komputer, - drukarka i papier do wydruku, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Oblicz w jakiej odlegBo[ci powstaje obraz fotograficznego przedmiotu, je[li stosujemy obiektyw o dBugo[ci ogniskowej 80 mm i fotografujemy z odlegBo[ci 3,5 m. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wypisa dane: x= 3,5 m, f= 80 mm, 2) skorzysta z wzoru soczewkowego przeksztaBcajc go, 3) obliczy odlegBo[ obrazow, 4) zapisa obliczony wynik. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, - materiaBy pi[mienne.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 wiczenie 3 Twoim zadaniem jest przedstawienie w formie pisemnej sposobów ustawiania ostro[ci w ró|nych konstrukcjach aparatów fotograficznych. Skorzystaj z literatury zawodowej i aparatów fotograficznych typu kompaktowego, lustrzanki maBoobrazkowej, aparatu [rednioformatowego oraz wielkoformatowego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z manualnymi i automatycznymi sposobami ustawiania ostro[ci, 2) skorzysta z pytaD prowadzcych z zakresu informacji i planowania, 3) ustali z nauczycielem kolejno[ czynno[ci, 4) w fazie realizacji praktycznie sprawdzi sposoby ustawienia ostro[ci, zanotowa spostrze|enia, 5) przeanalizowa przebieg wiczenia, 6) zapisa wnioski i zaprezentowa. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, - aparaty fotograficzne, - materiaBy pi[mienne. 4.7.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) omówi czynniki wpBywajce na gBboko[ ostro[ci? ðð ðð 2) wyja[ni zale|no[ wynikajc z wzoru soczewkowego? ðð ðð 3) scharakteryzowa tryby autofokusa? ðð ðð 4) wyja[ni pojcie odlegBo[ci hiperfokalnej? ðð ðð 5) wyja[ni pojcie gBbi ostro[ci? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 4.8. yródBa [wiatBa i o[wietlenie w fotografii 4.8.1. MateriaB nauczania yródBa [wiatBa stosowane w fotografii mo|emy podzieli na naturalne i sztuczne. Najcz[ciej stosowane w fotografii zródBa naturalne to sBoDce, natomiast sztuczne to [wiatBo |arowe i [wiatBo bByskowe. Temperatura barwowa (Tc) okre[lana jest przez porównanie barwy [wiatBa wysyBanego przez dane zródBo, z odpowiadajc mu barw ciaBa czarnego o okre[lonej temperaturze. ZwiatBo naturalne (dzienne) charakteryzuje si zmianami pod wzgldem nat|enia i temperatury barwowej. Ulega ono zmianom w zale|no[ci od warunków atmosferycznych, pory dnia. Zrednia temperatura barwowa [wiatBa biaBego wynosi ok. 5600 6000 K. ZwiatBo |arowe, jest to sztuczne [wiatBo emitowane w wyniku rozgrzania wewntrz szklanej baDki (|arówki) drucika wolframowego. Temperatura barwowa (Tc) [wiatBa |arówek wolframowych wynosi od 2600 K do 2850 K. {arówki fotograficzne, (|arówki przewoltowane) daj [wiatBo o temperaturze barwowej 3200-3400K, zawierajce z przewag promieniowania krótkofalowego, które dziaBa silniej na [wiatBoczuBy materiaB. W miar zu|ycia nastpuje spadek mocy strumienia [wietlnego. {arówki halogenowymi (jodowo-kwarcowe), daj strumieD [wietlny prawie na staBym poziomie., {arówki halogenowe emituj [wiatBo o temperaturze barwowej 3000 - 3400 K. Lampy bByskowe to sztuczne zródBo [wiatBa biaBego o Tc ~ 5600 K. Ilo[ [wiatBa zale|y od mocy lampy i czasu trwania bBysku. Czas trwania bBysku wynosi od 1/400 do 1/20000 s. Wad lamp bByskowych jest ograniczony zasig bBysku i mo|liwo[ wystpienia efektu  czerwonych oczu . Wielko[ci charakteryzujc lamp bByskow jest liczba przewodnia  jest to liczba okre[lajca  moc lampy, okre[lana przez producentów przewa|nie dla czuBo[ci filmu ISO 100/210. Im wiksza liczba przewodnia tym moc bBysku wiksza. Przy fotografowaniu z lamp bByskow nale|y zwróci uwag na czas synchronizacji lampy bByskowej z migawk szczelinow. Jest to czas, przy którym w momencie bBysku lampy migawka odsBoni caB pBaszczyzn bBony. Dla aparatów z migawk szczelinow to 1/60 lub 1/250 s. Dla aparatów z migawk centraln czasy synchronizacji mog by równe najkrótszemu czasowi otwarcia migawki. Rozró|ni mo|emy podstawowe typy lamp bByskowych: - lampy, które mocuje si na szynie lub specjalnej stopce u góry aparatu, - lampy pier[cieniowe montowane na obiektyw, - lampy wbudowane w aparat fotograficzny, stanowice integralne cze[ aparatu, - studyjne lampy bByskowe. Nowoczesne lampy bByskowe wyposa|one s w elementy [wiatBoczuBe, dziki którym dokonuje si pomiaru [wiatBa odbitego od przedmiotu i kontroluje czas bBysku. Systemy z pomiarem bBysku TTL, A-TTL, E-TTL. Wikszo[ gBowic studyjnych lamp bByskowych wymaga, by doBczy do nich oprzyrzdowanie, które ukierunkowuje bBysk. Stosujc wBa[ciwy osprzt, mo|na kontrolowa charakter [wiatBa. Do najpopularniejszych akcesoriów nale|: dyfuzor (softbox), parasolki o ró|nym ksztaBcie i powierzchni; reflektor, strumienice, nasadki ogniskujce, plastry miodu, |aluzje.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Rodzaje o[wietlenia Dla fotografa o[wietlenie jest istotne z punktu widzenia: wielko[ci o[wietlenia, rodzaju i barwy. O[wietlenie i jego wielko[ci jest wa|na z dla ustalenia czasu na[wietlenia i liczby przesBony. W celu realistycznego odtworzenia fotografowanego przedmiotu, wa|na jest geometria padania promieni, tj. rodzaj i kierunek [wiatBa. ZwiatBo skierowane  promienie [wiatBa biegn do siebie równolegle i tak padaj na przedmiot. Ma to miejsce gdy korzystamy z bezpo[redniego [wiatBa sBonecznego, albo ze [wiatBa sztucznego z reflektora lub innego zródBa wyposa|onego w silny odbBy[nik. O[wietlenie to charakteryzuje si wzrostem kontrastu fotografowanego przedmiotu i nadaje si specjalnie do przedstawiania drobnych detali. ZwiatBo rozproszone  promienie przecinaj si w ró|nych kierunkach w sposób nieuporzdkowany. ZwiatBo rozproszone powstaje wtedy, gdy np. niebo jest zachmurzone, albo po przej[ciu przez szyby mleczne. ZwiatBo rozproszone charakteryzuje mikko[ i sBaba plastyczno[, daje bardzo równomierne o[wietlenie na do[ du|ych powierzchniach. ZwiatBo bezpo[rednie  rodzaj o[wietlenia, zarówno skierowanego jak i rozproszonego, przy którym [wiatBo pada bezpo[rednio na fotografowany przedmiot. ZwiatBo bezpo[rednie bardziej podkre[la kontrasty ni| [wiatBo odbite i daje mniej lub wicej dokBadne rozgraniczenie cieni. Pozwala uzyska refleksy na gBadkich powierzchniach. ZwiatBo odbite  jest to [wiatBo odbite przez dowoln powierzchni. ZwiatBo odbite, zwane po[rednim, jest zawsze [wiatBem cz[ciowo lub bardziej rozproszonym. ZwiatBo odbite przyjmuje zawsze barw powierzchni odbijajcej. Wa|nym czynnikiem, majcym wpByw na podwy|szenie albo spBaszczanie kontrastu obrazu i na oddziaBywanie przestrzenne jest kierunek, z którego [wiatBo pada na przedmiot, zwany kierunkiem o[wietlenia. Podstawowe kierunki o[wietlenia to: przednie, boczne, kontrowe, górne, dolne. Rodzaj [wiatBa i kierunek jego padania to elementy, które wpBywajce na twórcze ksztaBtowanie obrazu. ZwiatBo mo|e podkre[li lub minimalizowa faktur i ksztaBt fotografowanego przedmiotu. Z punktu widzenia funkcji rozró|niamy nastpujce o[wietlenia w fotografii: zasadnicze, pomocnicze, efektowe, tBa. O[wietlenie zasadnicze. Do o[wietlenia zasadniczego (gBównego) u|ywamy najsilniejszego zródBa [wiatBa. O[wietlenie zasadnicze decyduje o wytwarzaniu wra|enia gBbi przestrzeni na obrazie. Wprowadzanie dodatkowego o[wietlenia musi by podporzdkowane o[wietleniu zasadniczemu. O[wietlenie zasadnicze powinno by [wiatBem dominujcym, które jest skierowane z okre[lonego kierunku, wprowadzone jako pierwsze na planie zdjciowym O[wietlenie pomocnicze. Wszystkie zródBa [wiatBa, które sBu| do podkre[lenia wytworzonego przez o[wietlenie zasadnicze nastroju, daj o[wietlenia pomocnicze. Mog to by zródBa o ró|nej mocy i rodzaju. O[wietlenie pomocnicze mo|e by kierowane w dowolnych kierunkach i pod dowolnym ktem w stosunku do osi optycznej aparatu. O[wietlenie efektowe. To rodzaj o[wietlenia pomocniczego, które nie tylko uzupeBnia o[wietlenie zasadnicze, ale wnosi do obrazu dodatkowy akcent. Najcz[ciej uzyskujemy je za pomoc sBabszego reflektora lub strumienicy. O[wietlenie tBa. Zadaniem jest nadanie wBa[ciwego odcienia i luminancji tBa znajdujcemu si za fotografowanym przedmiotem. Oddzielenie tBa od przedmiotu zdjcia wpBywa na plastyczno[ obrazu [5, s. 225 230].  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 4.8.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Z jakich zródeB [wiatBa korzystamy w fotografii? 2. Podaj temperatur barwow zródeB [wiatBa stosowanych w fotografii? 3. Co okre[la liczba przewodnia lampy bByskowej? 4. Jakie wyposa|enie dodatkowe mo|emy zastosowa do uzyskania [wiatBa rozproszonego? 5. Co to jest czas synchronizacji lampy bByskowej z migawk? 6. Jakie rodzaje o[wietlenia stosujemy w fotografii? 7. Jakie kierunki o[wietlenia stosujemy w fotografii? 8. Czym charakteryzuj si rodzaje o[wietlenia? 9. Jakie s funkcje o[wietlenia? 4.8.3. wiczenia wiczenie 1 Przedstaw w tabelach zalety i wady gBównych zródeB [wiatBa: [wiatBa dziennego, o[wietlenia |arowego i o[wietlenia bByskowego. Korzystajc z literatury zawodowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z opisami zródeB [wiatBa, 2) przedstawi zalety i wady ka|dego rodzaju o[wietlenia, 3) przeanalizowa, w jakich sytuacjach zdjciowych zastosujesz poszczególne rodzaje [wiatBa, 4) wnioski przedstawi w formie tabel. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Wykonaj zdjcie biaBego przedmiotu na biaBym tle, korzystajc ze zródeB [wiatBa o ró|nej temperaturze barwowej. Skorzystaj z aparatu cyfrowego, ustaw funkcje balansu bieli na [wiatBo dzienne. Porównaj otrzymane wyniki. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) ustawi biaBy przedmiot na biaBym tle, 2) wykona 3 zdjcia z zastosowaniem kolejno o[wietlenia [wiatBem: |arowym, jarzeniowym, dziennym, 3) porówna otrzymane wyniki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, - 3 zródBa [wiatBa, - przedmiot biaBy i biaBe tBo, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 3 Ustaw dowolny przedmiot i za pomoc jednego zródBa [wiatBa uzyskaj kolejno o[wietlenie: przednie, boczne, górne, dolne, tylne. Zaobserwuj i zanalizuj uzyskane efekty o[wietleniowe przy ró|nych kierunkach o[wietlenia. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) ustawi model lub przedmiot trójwymiarowy, 2) ustawia zródBo [wiatBa kolejno zgodnie z zaplanowanym schematem, 3) zaobserwowa i zapisa efekty o[wietleniowe, 4) przedstawi prac nauczycielowi do oceny. Wyposa|enie stanowiska pracy: - sprzt o[wietleniowy, - model lub przedmiot trójwymiarowy, - materiaBy pi[mienne. 4.8.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzowa zródBa [wiatBa pod wzgldem temperatury barwowej? ðð ðð 2) scharakteryzowa rodzaje o[wietlenia? ðð ðð 3) omówi kierunki [wiatBa? ðð ðð 4) rozró|ni funkcje o[wietlenia w fotografii? ðð ðð 5) okre[li zastosowanie poszczególnych o[wietleD? ðð ðð 6) omówi pojcie liczba przewodnia lampy bByskowej? ðð ðð 7) omówi pojcie czas synchronizacji? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 4.9. Ekspozycja materiaBów fotograficznych 4.9.1. MateriaB nauczania PrawidBowa ekspozycja ma istotne znaczenie dla uzyskania dobrego zdjcia i wBa[ciwej jako[ci reprodukcji. Ekspozycja jest to poddanie materiaBu [wiatBoczuBego (filmu, matrycy) dziaBaniu promieniowania. W fotografii czas dziaBania [wiatBa jest tak samo wa|ny jak intensywno[. Ekspozycja (na[wietlenie jest definiowane jako iloczyn nat|enia o[wietlenia i czasu trwania na[wietlania) H=E`t. H  na[wietlanie, E  o[wietlenie, t  czas. Jednostk na[wietlenia jest luksosekunda. Parametry na[wietlania to liczba przysBony i czas na[wietlania. Okre[lone na[wietlenie mo|e obejmowa du| liczb zamiennych kombinacji np.: przy liczbie przysBony 22 i czasie 1s.; 8 i 1/30 s. czy 2,8 i 1/60s. dla których efekt na[wietlania bdzie taki sam. Dla uproszenia ustawienia parametrów na[wietlenia wprowadzona zostaBa warto[ na[wietlenia EV. Warto[ ta obejmuje na[wietlenie dla wszystkich równowa|nych kombinacji przysBona-czas. Fotografujc bardzo jasny obiekt powinno si zwiksza ekspozycj, aby we wBa[ciwy sposób odda biel. Wskazane jest zatem, aby ustawi kompensacj ekspozycji na +1. Natomiast fotografujc na automatycznych ustawieniach ciemny obiekt, zdjcie mo|e by prze[wietlone, a czarny w rzeczywisto[ci obiekt stanie si szary na zdjciu. W takim przypadku warto zmniejszy warto[ kompensacji ekspozycji do -1 EV. Warto[ o[wietlenia lub luminancji fotografowanych obiektów mo|emy zmierzy za pomoc [wiatBomierza. ZwiatBomierze mog wystpowa jako urzdzenia oddzielnie i ukBady pomiarowe wbudowane w aparat. ZwiatBomierz wbudowany w aparat fotograficzny, dokonuje pomiaru przez obiektyw aparatu (system TTL), dziki czemu pomiar uwzgldnia kt widzenia obiektywu, przedBu|enie wycigu obiektywu (np. zastosowane mieszki, pier[cienie) oraz zaBo|one na obiektyw filtry. Wyró|niamy [wiatBomierze do [wiatBa cigBego i bByskowego. W [wiatBomierzach u|ywa si ró|nych typów fotoelementów czuBych na [wiatBo. DziaBanie ich opiera si na [ledzeniu zmian elektrycznych wywoBanych promieniowaniem [wietlnym. Pocztkowe [wiatBomierze wyposa|one byBy w pBytk selenow, pózniej wprowadzono bardziej [wiatBoczuBe fotooporniki - siarczek kadmu CdS. Obecnie u|ywa si gBównie [wiatBomierzy z fotodiodami krzemowymi i fototranzystorami. Stosowane fotodiody krzemowe dziaBaj natychmiast na zmiany nat|enia [wiatBa, modyfikujc prd który jest wzmacniany przez ukBad tranzystorowy i dalej mierzony miliamperomierzem [9, s. 45]. Systemy pomiarowe: Pomiar matrycowy (wielosegmentowy)  powierzchnia kadru podzielona jest na pola, [wiatBomierz mierzy [wiatBo w ka|dym z tych pól oddzielnie. Po analizie [wiatBa i kontrastów w kadrze proponuje parametry ekspozycji. Pomiar centralnie wa|ony  w tym pomiarze dokonuje si odczytu ze [rodka kadru (okoBo 75%) a pozostaBe 25% z reszty obrazu. takie rozwizanie bazuje na zaBo|eniu, |e najcz[ciej gBówny obiekt zdjcia, a wic na którego ekspozycj powinni[my zwraca najwiksz uwag, znajduje si w centrum kadru. Pomiar punktowy - pomiar pobierany jest tylko z jednego niewielkiego obszaru w kadrze.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Metody pomiaru ekspozycji Stosuje si pomiar [wiatBa padajcego i odbitego. Przy pomiarze [wiatBa padajcego [wiatBomierz umieszcza si przy fotografowanym przedmiocie skierowany w stron aparatu. Element [wiatBoczuBy pokryty jest przepuszczajc [wiatBo mleczn kopuBk, której zadaniem jest zebranie [wiatBa z szerokiego kta. ZwiatBomierz zbiera caBe [wiatBo padajce na obiekt, u[rednia je i wskazuje wynik pomiaru. Pomiar [wiatBa odbitego odbywa si poprzez umieszczanie [wiatBomierza w miejscu aparatu i skierowanego w kierunku fotografowanego przedmiotu. ZwiatBomierz rejestruje caBe [wiatBo odbite od przedmiotu. Rys. 10. Zale|no[ midzy odlegBo[ci ogniskow obiektywu i ktem widzenia obrazu [9, s. 46] Jedn z technik wykorzystywanych podczas pomiaru ekspozycji jest zastosowanie standardowego wzorca  szarej karty. Karta pokryta jest pokryta barw o naturalnej szaro[ci o wspóBczynniku odbicia wynoszcym 18%. Dokonujc pomiaru przy pomocy szarej karty mierzymy [wiatBo odbite od karty, a nie od przedmiotu. Je|eli kart umie[cimy w [wiatBach i cieniach przedmiotu lub sceny, mo|emy okre[li kontrast o[wietlenia. Szar kart mo|na stosowa jako narzdzie kontrolne w przypadku wykonywania zdj technicznych np. zdj katalogowych, reprodukcyjnych. W aparatach cyfrowych spotykamy si z funkcj podgldu histogramu. Histogram to wykres sBupkowy który przedstawia charakterystyk tonaln obrazu. Dostarcza informacji na temat ilo[ci pikseli o okre[lonych tonach, bBdach ekspozycji - prze[wietleniu i niedo[wietleniu. Analiza histogramu jeszcze przed rejestracj zdjcia lub ju| wykonanego pozwala na uzyskanie zdj o optymalnej ekspozycji. Mo|na równie| w oparciu o histogram dokonywa korekty zdj przy zastosowaniu narzdzi korekcyjnych programów graficznych. Rys. 11. Histogram zdjcia poprawnie na[wietlonego [21] 4.9.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak definiowane jest na[wietlenie? 2. Jakie parametry maj wpByw na ekspozycj? 3. Jakie wyró|niamy systemy pomiaru o[wietlenia? 4. Jakie urzdzenia pomiarowe wykorzystuje si do ustalenia parametrów na[wietlania? 5. W jakim celu stosuje si szar kart?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 4.9.3. wiczenia wiczenie 1 Zaprezentuj pomiar [wiatBa padajcego i odbitego od przedmiotu korzystajc ze [wiatBomierza. Narysuj schemat pomiaru [wiatBa padajcego i odbitego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) o[wietli wybrany przedmiot, 2) dokona za pomoc [wiatBomierza pomiaru [wiatBa padajcego na przedmiot, 3) dokona za pomoc [wiatBomierza pomiaru [wiatBa odbitego od przedmiotu, 4) narysowa schematy poBo|enia [wiatBomierza wzgldem przedmiotu i zródBa [wiatBa, 5) zaprezentowa i omówi wyniki na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura, - przedmiot i zródBa [wiatBa, - [wiatBomierz, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Analizujc schematy histogramów wykonanych zdj wska| histogram okre[lajcy: scen skrajnie kontrastowa, scen z przewaga tonów [rednich i ciemnych, scen z przewag jasnych tonów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z literatur obejmujc temat, 2) prze[ledzi wykresy histogramów, 3) dopasowa histogramy do wBa[ciwej sceny, 4) zapisa wnioski i wyniki przedstawi na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - wykresy histogramów, - materiaBy pi[mienne. 4.9.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskaza parametry na[wietlania? ðð ðð 2) scharakteryzowa systemy pomiaru o[wietlenia? ðð ðð 3) okre[li metody pomiaru o[wietlenia? ðð ðð 4) dokona pomiaru ekspozycji [wiatBa padajcego? ðð ðð 5) dokona pomiaru ekspozycji [wiatBa odbitego? ðð ðð 6) przeanalizowa wykres histogramu? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 4.10. Rodzaje materiaBów promienioczuBych 4.10.1. MateriaB nauczania MateriaBy promienioczuBe stanowi du|y zbiór. Mo|na je podzieli na no[niki tradycyjne materiaBy [wiatBoczuBe zawierajce warstwy halogenosrebrowe i cyfrowe wyposa|one w matryce [wiatBoczuBe. MateriaBów halogenosrebrowe mo|emy podzieli wg nastpujcych kryteriów: wielko[, uczulenie spektralne, [wiatBoczuBo[, oraz na rodzaj procesu obróbki chemicznej. W[ród materiaBów halogenosrebrowych wyró|niamy materiaBy zdjciowe wykorzystywane w procesie zdjciowym z zastosowaniem aparatu fotograficznego: - materiaBy negatywowe czarno-biaBe panchromatyczne (zwojowe, maBoobrazkowe, arkuszowe) o zró|nicowanej [wiatBoczuBo[ci, - materiaBy negatywowe czarno-biaBe do procesu C-41, - barwne materiaBy negatywowe (zwojowe, maBoobrazkowe, arkuszowe) o zró|nicowanej [wiatBoczuBo[ci, - materiaBy negatywowe czarno-biaBe i barwne uczulone na promieniowanie podczerwone (materiaBy spektrostrefowe), - materiaBy odwracalne barwne (zwojowe, maBoobrazkowe, arkuszowe). Ponadto rozró|niamy filmy specjalistyczne przeznaczone do na[wietlenia w urzdzeniach elektronicznych np. na[wietlarkach cyfrowych. Do grupy materiaBów przeznaczonych do kopiowania zaliczamy: - papiery fotograficzne czarno-biaBe staBogradacyjne do kopiowania z materiaBów na podBo|u przezroczystym, - papiery fotograficzne czarno-biaBe wielogradacyjne, - papiery barwne, - papiery barwne do obróbki odwracalnej (umo|liwiaj wykonanie kopii z materiaBu na podBo|u nieprzezroczystym), - materiaBy na podBo|u przezroczystym do wykonywania barwnych folii wykorzystywanych rzutnikach pisma. MateriaBy specjalistyczne: - materiaBy mikrofotograficzne, - bBony graficzne, - materiaBy stosowane do celów diagnostyki medycznej. Obrazy mo|emy rejestrowa na materiaBach [wiatBoczuBych nie tylko za pomoc promieniowania widzialnego. W fotografii wykorzystuje si równie| promieniowanie niewidzialne w zakresie promieniowania nadfioletowego, podczerwonego i rentgenowskiego. Wymaga to stosowanie specjalistycznych urzdzeD lub osprztu a tak|e odpowiednich materiaBów uczulonych na te zakresy promieniowania. 4.10.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie rodzaje materiaBów [wiatBoczuBych mo|emy zastosowa w procesie kopiowania? 2. Z jakich materiaBów [wiatBoczuBych skorzystasz w procesie zdjciowym? 3. Jakie wyró|niamy rodzaje materiaBów fotograficznych barwnych? 4. Jak sklasyfikujesz materiaBy [wiatBoczuBe? 5. Jakie materiaBy zaliczymy do grupy materiaBów specjalistycznych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 4.10.3. wiczenia wiczenie 1 Utwórz zestawienie materiaBów negatywowych i pozytywowych czarno-biaBych dostpnych na rynku. Skorzystaj z katalogów materiaBów fotograficznych oraz stron internetowych producentów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z ofert producentów materiaBów promienioczuBych, 2) przygotowa zestawienie materiaBów negatywowych czarno-biaBych, 3) przygotowa zestawienie materiaBów pozytywowych czarno-biaBych, 4) zaprezentowa przygotowane zestawienie na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - katalogi, materiaBy reklamowe, - komputer z Bczem internetowym, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Utwórz zestawienie materiaBów specjalistycznych czarno-biaBych pod ktem ich zastosowania. Skorzystaj z katalogów materiaBów fotograficznych oraz stron internetowych producentów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z ofert producentów materiaBów promienioczuBych, 2) przygotowa zestawienie, 3) przygotowa analiz zastosowaD tych materiaBów, 4) zaprezentowa przygotowane zestawienie na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - katalogi, materiaBy reklamowe, - komputer z Bczem internetowym, - materiaBy pi[mienne. 4.10.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dokona podziaBu materiaBów promienioczuBych? ðð ðð 2) wymieni materiaBy negatywowe? ðð ðð 3) wymieni materiaBy przeznaczone do kopiowania? ðð ðð 4) rozró|ni materiaBy specjalistyczne? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 4.11. Zasady wykonywania zdj reprodukcyjnych kreskowych i póBtonowych 4.11.1. MateriaB nauczania Reprodukcja jest to odtwarzanie planów rysunkowych, plakatów, obrazów dokumentów, zdj fotograficznych i innych pBaskich obrazów nazywanych w technice reprodukcyjnej oryginaBami. Fotograficzne odtworzenie oryginaBów nazywa si reprodukcj fotograficzn. Klasyfikacja oryginaBów: - kreskowe wykonane w technice graficznej lub poligraficznej skBadajcej si z punktów, linii i caBkowicie pokrytych miejsc bez póBtonów, - o cigBych tonach lub póBtonowe  malowane lub wykonane poligraficzn lub fotograficzn technik zawierajc póBtony. W ka|dej z tych grup wyró|nia si oryginaBy jednobarwne lub wielobarwne. Reprodukcj wysokiej jako[ci mo|na otrzyma: - stosujc obiektywy charakteryzujce si du| zdolno[ci rozdzielcz, - zachowujc równolegBo[ pBaszczyzn oryginaBu i no[nika [wiatBoczuBego, - zachowujc równomierne o[wietlenie caBej powierzchni oryginaBu, - eliminujc odblaski z powierzchni bByszczcych. W zachowaniu wierno[ci kolorów pomocna jest tablica testowa barwna i skala neutralnie szara fotografowana razem z oryginaBem. Aby dokBadnie ustawi aparat nale|y u|ywa statywu z aparatem skierowanym pionowo w dóB lub poziomo na [cian. Do obrazów ustawionych pionowo nale|y u|ywa poziomicy a do obrazów le|cych w pionie (zachowanie równolegBo[ci). Pomocna jest równie| matówka z podziaBk. Do uzyskania równomiernego o[wietlenia potrzeba, co najmniej dwóch lamp ustawionych w tej samej odlegBo[ci od obrazu, pod ktem 45º od osi aparatu. Równomierno[ o[wietlenia nale|y sprawdzi przeprowadzajc pomiar [wiatBomierzem. W przypadku bByszczcych powierzchni oryginaBów stosowa filtry polaryzujce [2, s. 244], które wygaszaj [wiatBo spolaryzowane. Przy wykonywaniu reprodukcji mo|emy równie| stosowa skanery. Skanowa mo|emy oryginaBy kreskowe i póBtonowe, barwne, negatywowe i pozytywowe. Skanujc ró|ne rodzaje oryginaBów dostosowujemy do nich odpowiedni tryb obrazu i filtr. W zale|no[ci od przeznaczenia skanu stosujemy ró|ne rozdzielczo[ci. Je|eli grafika bdzie zamieszczona na stronie www mo|na zastosowa rozdzielczo[, okoBo 72 dpi. W przypadku skanowania materiaBów przeznaczonych do drukowania na drukarkach atramentowych to rozdzielczo[ nie 300 dpi., tekst równie| 300 dpi. 4.11.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak mo|na sklasyfikowa oryginaBy do zdj reprodukcyjnych? 2. Czym charakteryzuj si obiektywy reprodukcyjne? 3. Jakie zasady nale|y speBni przy wykonaniu reprodukcji? 4. W jakim celu zastosujesz filtry polaryzujce? 5. W jakim celu zastosujesz tablice testowe?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 4.11.3. wiczenia wiczenie 1 Przygotuj stanowisko do wykonania reprodukcji. Sfotografuj obraz umieszczony za szyb aparatem [rednioformatowym na materiale negatywowym barwnym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa sprzt zdjciowy i o[wietleniowy, 2) zorganizowa stanowisko do wykonania reprodukcji, 3) wykona reprodukcj, 4) dokona obróbki materiaBu negatywowego w procesie C41, 5) omówi wyniki. Wyposa|enie stanowiska pracy: - obraz do reprodukcji, - aparat [rednioformatowy i sprzt o[wietleniowy, sprzt pomocniczy, - materiaB zdjciowy, - sprzt i roztwory do procesu C41. wiczenie 2 Dokonaj skanowania oryginaBu kreskowego w skali 1:1 (100%), z rozdzielczo[ci 300 dpi, w trybie RGB. Zapisz obraz pod nazw  skan w formacie TIFF. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) uruchomi komputer i wBczy skaner, 2) przygotowa (umie[ci) oryginaB kreskowy do skanowania, 3) otworzy program do skanowania i ustawi zadane parametry skanowania, 4) dokona skanowania, 5) zapisa zeskanowany obraz w formacie TIFF. Wyposa|enie stanowiska pracy: - komputer z oprogramowaniem, skaner, - oryginaB kreskowy, - materiaBy pi[mienne. 4.11.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podzieli oryginaBy stosowane do reprodukcji? ðð ðð 2) ustawi o[wietlenie oryginaBu? ðð ðð 3) ustawi aparat do wykonania reprodukcji? ðð ðð 4) wymieni zasady wykonywania reprodukcji? ðð ðð 5) zeskanowa oryginaB kreskowy? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 4.12. Zasady wykonywania zdj katalogowych 4.12.1. MateriaB nauczania Zdjcia katalogowe wykonuje si w celu przygotowania materiaBów wystawowych, jako ilustracj do ró|nego rodzaju wydawnictw i celów wystawienniczych. Obejmuj fotografi ró|nych przedmiotów. W fotografii katalogowej istotne jest znalezienie dla fotografowanego obiektu najwa|niejszej cechy, która powinna zosta podkre[lona. Wizualizacja wBasno[ci przedmiotu ma na celu pokazanie ksztaBtu, formy, masy, faktury i koloru. Podkre[lenie faktury jest w du|ej mierze zasBug wBa[ciwego kta padania [wiatBa. Im ostrzejszy jest kt tym wicej szczegóBów zostaje wydobytych. Efekt ten jest bardziej widoczny przy o[wietleniu punktowym ni| szerokiej wizce [wiatBa [2, s. 94]. Wiele fotografowanych przedmiotów posiada bByszczce powierzchnie, które w sposób istotny wpBywaj na zastosowanie o[wietlenia i ustawienia fotografowanej sceny. Podstawow zasad o której nale|y pamita fotografujc takie powierzchnie jest to, |e odbicie jest te| przedmiotem zdjcia ale nale|y go umiejtnie kontrolowa. Odbicie mo|na modyfikowa, zmieniajc kt padania [wiatBa na fotografowany przedmiot, bdz ustawienia przedmiotów. Stosowanie [wiatBa mikko rozproszonego jest klasycznym sposobem postpowania z powierzchniami odbijajcymi [wiatBo. Takie o[wietlenie powoduje jednak ukrycie cech charakterystycznych dla danej powierzchni przedmiotu. Zdjcia katalogowe przedmiotów szklanych O[wietlenie przedmiotów przezroczystych sprawia wiele problemów, w obiektach tych cz[ciowo odbija si otoczenie i widoczne jest tBo. Powinno si stosowa [wiatBo mikko rozproszone. Prawie zawsze wykorzystuje si [wiatBo po[rednie odbite, które ustawia si jako tylne o[wietlenie albo  prze[wietlenie (fotografowanie w [wietle przechodzcym). Równe, silne o[wietlenie [wiatBem rozproszonym tBa przed którym ustawia si fotografowany przedmiot bez |adnego dodatkowego rozja[nienia z przodu daje efekt w postaci charakterystycznych konturów, nie powstaj |adne refleksy. W przypadku szklanych przedmiotów dobry efekt eliminacji wszelkich odbi i refleksów [wietlnych daje fotografowanie w namiocie [wietlnym lub innych osBonach dajcych efekt o[wietlenia bezcieniowego. Odblaski mo|na eliminowa równie| poprzez stosowanie folii polaryzacyjnych bezpo[rednio na zródBach [wiatBa lub zaBo|enia filtru polaryzujcego na obiektyw. Fotografujc przedmioty szklane na ciemnym tle mo|na dodatkowo zastosowa sBabe zródBo [wiatBa (boczne lub tylne), które da efekt o[wietlenia konturowego. Chcc  o|ywi szkBo mo|emy wprowadzi odbicie kontrolowane poprzez dodatkowe [wiatBo np. o[wietlenie punktowe. Zdjcie katalogowe tkanin W tego typu zdjciach nale|y dokBadnie podkre[li cechy materiaBu: faktur, splot, stopieD poBysku przezroczysto[. Tkaniny o[wietlamy pod ktem 45º i wikszym jednym zródBem [wiatBa rozproszonym lub punktowym. MateriaBy bByszczce ukBadamy w faBdy co pozwala ukaza poBysk. Dla podkre[lenia przezroczysto[ci fotografowanej tkaniny wskazane jest umieszczenie pod ni tBa. Zdjcia katalogowe przedmiotów ze skóry Fotografujc wyroby skórzane zwracamy uwag na faktur powierzchni skóry i cechy u|ytkowe samego przedmiotu. Powinno stosowa si o[wietlenie mikko rozproszone, przednie, w celu zapobiegania refleksom [wietlnym. Aby prawidBowo zreprodukowa  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 powierzchnie skóry wskazane jest u|ycie [wiatBa skierowanego. KsztaBt przedmiotu nale|y podkre[li przez kontrastujce z nim tBo. Zdjcia katalogowe przedmiotów drewnianych Istotny jest ksztaBt i faktura fotografowanego przedmiotu. Przedmioty wykonane z naturalnego drewna lub o matowej powierzchni najlepiej fotografowa [wiatBem bezpo[rednim mikkim, wskazane jest u|ycie [wiatBa bocznego smugowego w celu ukazania rysunku powierzchni drewnianej. Przy powierzchniach bByszczcych lakierowanych u|ywa si [wiatBa cz[ciowo rozproszonego które uwypukli ksztaBt i uka|e odblaski charakterystyczne dla danej powierzchni. Zdjcia katalogowe przedmiotów metalowych Podstawowym problemem przy polerowanych i chromowych powierzchniach jest zapobieganie odbiciom [wiatBa. Technika o[wietleniowa jest podobna jak przy zdjciach szkBa. Do o[wietlenia przedmiotów mo|na korzysta z osBon o[wietleniowych. Matowe powierzchnie mog by o[wietlane [wiatBem mikko rozproszonym, które uzupeBniamy przez dodatkowe o[wietlenie efektowe np.: konturowe. TBo powinno by sBabo o[wietlone lub bardzo spokojne [17, s. 339]. Zdjcia katalogowe mo|emy wykonywa aparatem ka|dego formatu. Jednak najlepsz reprodukcj szczegóBów i wykorzystanie gBbi ostro[ci zapewni nam na zdjciu aparaty wielkoformatowe. Przy fotografowaniu przedmiotów w studio mo|emy korzysta ze zródeB [wiatBa w postaci lamp bByskowych oraz urzdzenia do rozpraszania i odbijania [wiatBa: soft boxy, parasole, plastry miodu, blendy, ekrany, namioty [wietlne, skrzynki bezcieniowe oraz urzdzenia do skupienia wizek [wiatBa: tubusy, sto|ki, soczewki Fresnela, wrota, spoty. 4.12.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie przeznaczenie maj zdjcia katalogowe? 2. W jakim o[wietleniu mo|esz sfotografowa przedmioty szklane? 3. Jak podkre[li za pomoc o[wietlenia faktur tkaniny? 4. Na co nale|y zwróci uwag przy fotografowaniu przedmiotów drewnianych? 5. Jak technik o[wietleniow zastosujesz przy fotografowaniu przedmiotów metalowych? 6. Jakich urzdzeD u|yjesz do rozpraszania [wiatBa? 4.12.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj zdjcie katalogowe tkaniny z uwzgldnieniem faktury, splotu i poByskliwo[ci materiaBu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa sprzt zdjciowy i o[wietleniowy, 2) o[wietli tkanin, 3) dokona pomiaru o[wietlenia i wykona zdjcie, 4) zanalizowa otrzymany efekt.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, - sprzt o[wietleniowy i [wiatBomierz, - tkanina do fotografowania, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Przedstaw na schemacie sposób ustawienia i o[wietlenia przedmiotu szklanego aby uzyska efekt czarnego obrysu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z literatur zawodow dotyczc techniki o[wietleniowej, 2) przeanalizowa schematy i efekty o[wietlenia, 3) narysowa schemat i uzasadni. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, - schematy o[wietleniowe, - materiaBy pi[mienne. 4.12.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) poprzez dostosowanie techniki o[wietleniowej pokaza faktur? ðð ðð 2) poprzez dostosowanie techniki o[wietleniowej pokaza ksztaBt przedmiotu? ðð ðð 3) poprzez dostosowanie techniki o[wietleniowej pokaza przezroczysto[ przedmiotu? ðð ðð 4) dokona wyboru urzdzeD do rozpraszania i skupienia [wiatBa? ðð ðð 5) zaplanowa wykonanie zdjcia katalogowego tkaniny? ðð ðð 6) zaplanowa wykonanie zdjcia katalogowego szkBa? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 4.13. Zasady wykonywania zdj krajobrazu, architektury oraz reporta|owych 4.13.1. MateriaB nauczania Tematem zdj architektury mog by nowoczesne budynki i zabytkowe budowle. W zdjciach architektury nale|y podkre[li cechy fotografowanego obiektu charakterystyczne dla stylu architektonicznego, jaki budowla przedstawia. Istotny wpByw na tre[ i form zdjcia bdzie miaBo o[wietlenie i punkt widzenia. ZwiatBo nadaje fotografowanemu fragmentowi ksztaBt, bryBowato[, ujawni rzezb czy faktur budynku. O[wietlenie zale|y od pory dnia, miesica i warunków atmosferycznych. Jasne obiekty wymagaj o[wietlenia kontrastowego inne rozproszonego. Musimy pamita, |e im bardziej kontrastowe o[wietlenie obiektu tym mniej dokBadnie oddane szczegóBy w cieniach. Przy pochmurnym niebie obni|a si wierno[ oddawanych ksztaBtów architektonicznych, obraz jest maBo wyrazisty i  pBaski . O[wietlenie padajce na obiekt pod ktem 45º lub zupeBnie boczne podkre[la ksztaBt budynku i zwiksza plastyk (efekt [wiatBocienia). Fotografujc  pod sBoDce uzyskujemy efekt, który daje nam dobre rezultaty gdy chcemy podkre[li sylwetk lub pokaza konstrukcje a|urowe. Nale|y unika o[wietlenia przedniego, które jest o[wietleniem pBaskim, nie oddaje faktury kamienia i drewna. Warto fotografowa t sam budowl czy monument w ró|nych warunkach atmosferycznych i o ró|nych porach dnia czy roku, tak by móc wybra najlepsze warunki o[wietleniowe i osign interesujcy efekt [8, s. 245]. Nale|y unika banalnego punktu widzenia  obrazu symetrycznego, który da obraz monotonny (jest to uzasadnione przy fotografowaniu symetrycznych zespoBów architektonicznych). Zmieniajc punkt widzenia mo|emy wpBywa na obraz poprzez kompozycj pierwszego i dalszych planów. W fotografii architektury s dopuszczane wszystkie formy kadrowania od widoku ogólnego okre[lajcego budowl w jej kontek[cie geograficznym a| po detal podkre[lony zbli|eniem [19, s.185]. Przy zdjciach architektury stosujemy obiektywy o krótkich lub [rednich odlegBo[ciach ogniskowych ze wzgldu na mo|liwo[ci przestrzenne. Dobierajc obiektyw o okre[lonej odlegBo[ci ogniskowej nie zmieniajc stanowiska zdjciowego nale|y zastanowi si czy chcemy bliskie obiekty fotografowa razem z dalekimi, spotgowa wra|enie przestrzeni lub je zmniejszy. Istotnym problemem przy wykonywaniu zdj architektury jest powstawanie perspektywy zbie|nej (zbieganie si na obrazie linii pionowych budynku). Zjawisko to powstaje, gdy nie jest zachowana równolegBo[ pBaszczyzn pionowych obiektu do pBaszczyzny no[nika. Przy fotografowaniu klasycznych budynków, przy zdjciach dokumentalnych powinna by zachowana równolegBo[ linii pionowych. Jest to Batwe do zrealizowania w aparatach wielkoformatowych wyposa|onych w ruchomy standard przedni z obiektywem i tylny z matówk. Mo|na korzysta równie| z obiektywów do kontroli perspektywy Shift lub skorygowa powstaBy bBd za pomoc odpowiedniego oprogramowania. Miejsce z którego fotografujemy powinno znajdowa si w poBowie wysoko[ci fotografowanej budowli Zbiegajce si linie mo|emy potraktowa jako [rodek wyrazu, który zwiksza dynamik, wywoBuje wra|enie wysoko[ci lub gBbi, zwBaszcza przy fotografowaniu architektury nowoczesnej. W procesie zdjciowym najcz[ciej stosowane filtry to: filtry ocieplajce, kontrastujce, polaryzacyjne. Zdjcia krajobrazowe - zawieraj elementy w skBad, których wchodz: uksztaBtowanie terenu, klimat, hydrografia, [wiat ro[linny i zwierzcy, architektura oraz wszechstronna dziaBalno[ ludzka pozostajca we wzajemnym stosunku, oddziaBywaniu [12, s. 26].  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 WBa[ciwym celem kompozycji pejza|u fotograficznego jest rozmieszczenie elementów w obrazie kadru. Podej[cie klasyczne do tematu nakazuje unika komponowania linii horyzontu w poBowie wysoko[ci obrazu umieszcza je w jednej trzeciej lub dwóch trzecich wysoko[ci zdjcia. Komponujc obraz powinno umie[ci si motyw gBówny w jednym z czterech mocnych punktów obrazu, uzyska zgodno[ kierunku dominujcych linii motywu z ustawieniem kadru. Wa|nym elementem kompozycji w fotografii pejza|u jest zachowanie zasady kontrastu (formy, linie, walory) i rytmu. Istot krajobrazu jako tematu jest jego gBbia. Fotografujc krajobraz jako przestrzeD mo|emy podzieli j na: plan przedni, plan [rodkowy i tBo. Dla podkre[lenia wra|enia trzeciego wymiaru korzystne jest umieszczenie pierwszego planu w odlegBo[ci kilku metrów od aparatu. Plan przedni powinien by zbie|ny z pozostaBymi elementami obrazu, powinien uzupeBni obraz i skupia uwag na temacie gBównym. Jednym z wa|niejszych elementów planu pierwszego jest sztafa|, który wzbogaca tre[ zdjcia. Mog go stanowi ludzie (zwierzta, fragmenty ro[lin, musimy pamita, aby to nie byB element zbyt dominujcy). Zastosowanie obiektywu szerokoktnego albo dBugoogniskowego powoduje podkre[lenie albo przytBumienie planu przedniego. Obiektywy szerokoktne potguj wra|enie gBbi obrazu, za[ obiektywy o dBugiej ogniskowej osBabiaj je. Kontrast midzy planem przednim a [rodkowym wywoBuje wra|enie przestrzenno[ci. Plan [rodkowy  ma nawizywa do planu pierwszego tutaj umieszczamy motyw gBówny (wg. zaBo|eD klasycznych). Na wielko[ motywu gBównego mo|emy wpBywa poprzez u|ycie obiektywów o ró|nej odlegBo[ci ogniskowej. TBo  zamyka fotografi pejza|u (mo|e to by niebo wraz z horyzontem). Powinno by spokojne zrównowa|one logicznie i tonalnie. Podkre[lenie tBa mo|na osign przy zastosowaniu filtrów barwnych [12. s. 81]. O[wietlenie w fotografii krajobrazowej  symbolizuje przestrzeD i gBbie, stwarza nastrój, ma wpByw na plastyk zdjcia. Intensywno[ o[wietlenia pejza|u zale|na jest od stopnia zanieczyszczenia powietrza i warunków atmosferycznych. PeBne sBoDce o[wietla krajobraz kontrastowo daje gBbokie cienie i ostre [wiatBa, peBne nasycenie barw, problemem mog by obrazy zbyt kontrastowe a cienie mog by odtworzone z dominacj barwy niebieskiej. W dni pochmurne  otrzymamy obrazy o delikatnym wyrazie i barwie, ale pozbawione plastyki. Aby uwydatni przestrzenno[ krajobrazu nale|y zwróci uwag na kt padania promieni sBonecznych. Przy fotografowaniu pejza|u korzystamy z mo|liwo[ci zastosowania perspektywy normalnej i górnej. Spojrzenie z góry albo ujecie sko[ne zawiera wicej informacji ni| zdjcie z innego punktu widzenia. Stosowanie filtrów podczas fotografowania krajobrazu mo|e podkre[li lub zmieni obraz w zale|no[ci od zastosowanych filtrów. Fotografia reporta|owa to taka dziedzina fotografii w której przedstawia si |ycie codzienne ludzi, zdarzenia, wypadki. W fotografii reporta|owej dominuje temat, a zadaniem fotografa jest jego rejestracja. Nale|y dba o wyrazisto[ i czytelno[ przedstawionych tre[ci. Komponowanie zdjcia powinno uwzgldnia poBo|enie akcentu znaczeniowo istotnym elemencie obrazu. Do tego dobieramy [rodki techniczne i sposób fotografowania. Operowanie perspektyw, obiektywami o ró|nych ogniskowych pozwala eksponowa zbli|enia, uwypukla plan pierwszy a tak|e przekaza gBbie obrazu. Musimy pamita by forma nie górowaBa nad tre[ci. Twórca zdj reporta|owych nie aran|uje ich, musi oddawa nastrój i dramatyzm ukazywanych wydarzeD. Warunkiem dobrej fotografii reporta|owej jest znajomo[ opracowanego tematu i zmysB obserwacji. Informacyjna rola fotografii reporta|owej mo|e by wykorzystana w fotografii prasowej, poprzez przekazanie informacji na jednym lub kilku zdjciach. Wykonanie serii zdj na dany temat nazywamy w prasie fotoreporta|em. Reporta| w jednym zdjciu nale|y do trudniejszych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 zadaD fotografa. Zdjcia nale|y wykona w chwili która w sposób najbardziej charakterystyczny zobrazuje caBe zdarzenie. Przy wyborze takiej chwili w du|ej mierze bdzie decydowa intuicja i do[wiadczenie fotografujcego [1, s.18]. W przypadku fotografii reporta|owej sportowej istotne jest wykonanie zdjcia w momencie gdy ruch obiektu osiga punkt kulminacyjny. Zdjcia reporta|owe (w szczególno[ci sportowe) wymagaj krótkich czasów na[wietlania. Stosuje si gBównie aparaty maBoobrazkowe cyfrowe (ze wzgldu na szybko[ przekazania informacji). 4.13.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na jakie czynniki nale|y zwróci uwag przy wykonywaniu zdj krajobrazu? 2. Jakie filtry mo|emy zastosowa w procesie zdjciowym przy zdjciach krajobrazowych? 3. Od czego zale| znieksztaBcenia perspektywiczne? 4. W jaki sposób mo|na eliminowa zbie|no[ci linii? 5. Na jakie czynniki nale|y zwróci uwag przy wykonywaniu zdj reporta|owych? 4.13.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj aparatem cyfrowym dwa zdjcia obiektu architektonicznego przedstawiajce widok ogólny i detal. Omów sposób wykonania, dobór sprztu i dokonaj oceny zdjcia pod wzgldem kompozycji, perspektywy i gBbi ostro[ci. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa aparat z obiektywem zoom i sprzt pomocniczy, 2) wykona zdjcie obiektu architektonicznego przedstawiajce widok ogólny i detal, 3) zapisa zdjcia na dysk twardy komputera, 4) porówna oba zdjcia wzgldem kompozycji, perspektywy i gBbi ostro[ci, 5) opisa sposób wykonania wiczenia i otrzymane wyniki. Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy z obiektywem zoom, - sprzt pomocniczy, - komputer z oprogramowaniem, wiczenie 2 Wykonaj cykl zdj reporta|owych z koncertu muzycznego w o[wietleniu zastanym, zapisz je na pBycie CD. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa sprzt zdjciowy i przeanalizowa program koncertu, 2) wykona seri zdj, 3) dokona wyboru 5 zdj charakteryzujcych wydarzenie, 4) zaprezentowa wykonany fotoreporta| w grupie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 Wyposa|enie stanowiska pracy: - sprzt zdjciowy, - komputer z oprogramowaniem, - pByta CD. wiczenie 3 Korzystajc ze stron www i katalogów sprawdz jakie filtry maj zastosowanie w fotografii krajobrazowej. Przygotuj pisemne zestawienie z podziaBem na fotografi czarno- biaB i barwn. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z ofert producentów filtrów zdjciowych, 2) przygotowa zestawienie, 3) zaprezentowa przygotowane zestawienie na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - katalogi, materiaBy reklamowe, - komputer z Bczem internetowym, - materiaBy pi[mienne. 4.13.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zaproponowa kompozycj zdjcia krajobrazu? ðð ðð 2) dobra aparaty do zdj architektury? ðð ðð 3) dobra obiektywy do zdj krajobrazowych? ðð ðð 4) dobra sprzt do wykonania fotoreporta|u? ðð ðð 5) wykona zdjcie architektury widoku ogólnego i detalu? ðð ðð 6) wykona fotoreporta|? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 4.14. Zasady wykonywania zdj portretowych 4.14.1. MateriaB nauczania Portret to klasyczny temat fotograficzny, to nie tylko sam obraz wizerunku fotografowanej osoby, ale pokazanie pewnych aspektów osobowo[ci czasem przekaz informacji szerszych o wykonywanej pracy, zawodzie, [rodowisku w jakim funkcjonuje. Wykonujc zdjcia portretowe mo|na stosowa ró|ne o[wietlenia, aran|acje i ukBady pozowania. PosBugujc si wieloma rozwizaniami i u|ywajc ró|nych [rodków wyrazu mo|emy otrzyma ró|ne rodzaje zdj portretowych np.: portrety statyczne, dynamiczne, reporta|owe, charakterystyczne. Umiejtno[ obserwacji i portretowanej osoby, stosunek do modela maj wpByw na podjcie wBa[ciwej decyzji o charakterze portretu. Zdjcia portretowe mog przedstawia pojedyncze osoby lub grupy osób, mog by wykonywane w studio i w plenerze, przy o[wietleniu naturalnym i sztucznym. UkBad kompozycyjny oraz o[wietlenie dobiera si do typu i charakteru fotografowanej postaci. Przystpujc do realizacji zdjcia portretowego nale|y dokona analizy planu zdjciowego w jakim ma by realizowany. W fotografii portretowej wyró|nia si nastpujce plany zdjciowe: - totalny  obejmujcy widok du|ej przestrzeni, na której rol elementów kompozycji i stanowi grupy ludzi, - ogólny  obejmuje pojedyncze osoby które stanowi elementy kompozycji, - peBny  obejmuje caB posta lub kilka postaci, - amerykaDski (trzy-czwarte)  obejmuje posta lub kilka postaci w ujciu do kolan, - zbli|enie  obejmuje cz[ postaci: poBow postaci, popiersie, gBow, - detal  obejmuje niewielki element postaci ludzkiej np.; cz[ gBowy, oczy. Nie ma wyraznych granic midzy poszczególnymi planami chocia| ich okre[lenie definiuje co w kadrze powinno by [7, s. 63]. W fotografii portretowej pozowanie odgrywa istotn rol. Pozowanie polega na [wiadomym ukBadzie twarzy i caBej postaci. Mo|na to osign albo przez bezpo[redni sugesti albo stworzenie otoczenia okre[lajcego tylko okre[lony sposób siedzenia lub stania. Osob portretowan mo|na ustawi w ró|nych kierunkach uwzgldniajc np: zwroty gBowy. Poza ukazaniem samej gBowy istotne jest upozowanie caBej sylwetki (najlepiej skBoni modela do przyjcia naturalnej, wygodnej pozycji, mo|na posBu|y si dodatkowymi rekwizytami). O[wietlenie w fotografii portretowej Za pomoc zmian ukBadów o[wietleniowych mo|emy wpBywa na: reprodukcj szczegóBów luminacji, wygld i charakter skóry lub ubioru, ksztaBt i bryBowato[ twarzy lub caBej postaci. Efekty te mo|na osign poprzez: zmian kontrastu o[wietlenia, zastosowanie ró|nych funkcji i kierunków o[wietlenia. Przy wykonywaniu portretów nale|y rozró|ni cztery rodzaje o[wietlenia ustalane wg. charakteru zadaD, które rozwizuje si za ich pomoc [wiatBa: modelujcego, wypeBniajcego, punktowego i kontrastujcego. Zestawiajc w ró|ny sposób wszystkie te rodzaje o[wietlenia, uwzgldniajc kierunek padania jak i nat|enie [wiatBa mo|emy uzyska ró|norodne o[wietlenie fotografowanego modela. Zalecanie staBych schematów o[wietlenia do zdjcia portretowego, jest niemo|liwe, poniewa| ka|dy model wymaga indywidualnego podej[cia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 Technika wysokiego klucza High- Key charakteryzuje si przewag jasnych odcieni szaro[ci i bieli, podkre[lonych pojedynczymi ciemnymi punktami. Stosowane o[wietlenie jest silnie rozproszone, w efekcie otrzymuje si obrazy jasne i delikatne. Technika niskiego klucza Low- Key cechuje przewaga ciemnych tonów. O[wietla si [wiatBem zasadniczym, rozproszonym wspomagane o[wietleniem efektowym, dajcym efekt kontrastujcy w postaci jasnych, niewielkich obszarów. Zdjcia do dokumentów Zdjcia legitymacyjne zaliczone do grupy zdj portretowych, wykonanych zgodnie z wymaganiami administracyjnymi. Fotografia powinna by wykonana na jasnym tle bez retuszu, przedstawia lewy póBprofil, o wymiarach 3,5cm x 4,5 cm. Fotografia ta ma potwierdzi to|samo[. Zdjcia biometryczne. Instrukcja wykonania zdj opracowana przez MSWiA zawiera kryteria w zakresie biometrycznego wizerunku twarzy w paszportach i dokumentach podró|y. 4.14.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Co oznacza pojcie portretu w fotografii? 2. Jakie plany zdjciowe stosowane s w fotografii portretowej? 3. Jak za pomoc o[wietlenia mo|na wpByn na ksztaBt i bryBowato[ twarzy? 4. Jakie rodzaje o[wietlenia stosowane s w portrecie? 5. Jakie rodzaje zdj portretowych mo|emy rozró|ni? 4.14.3. wiczenia wiczenie 1 Przyporzdkuj zdjcia poszczególnym rodzajom portretu, okre[l rodzaj portretu. Skorzystaj z literatury zawodowej i zestawu zdj portretowych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z literatur zawodow dotyczc fotografii portretowej, 2) dokona analizy fotografii portretowych, 3) przyporzdkowa rodzaje portretów fotografiom, 4) zaprezentowa wyniki pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, - zdjcia portretowe, - materiaBy pi[miennicze. wiczenie 2 Wykonaj zdjcie portretowe: w ujciu poBowa postaci, w o[wietleniu bocznym. Skorzystaj z aparatu cyfrowego i zestawu obiektywów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa sprzt o[wietleniowy i zdjciowy, 2) ustawi i o[wietli modela, 3) ustali parametry na[wietlania, 4) dokona ekspozycji, 5) przenie[ zdjcie do programu graficznego, 6) dokona korekty i wydrukowa. Wyposa|enie stanowiska pracy: - sprzt zdjciowy i o[wietleniowy, - komputer z programem graficznym, - drukarka i papier do wydruku. 4.14.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li plany zdjciowe stosowane w portrecie? ðð ðð 2) wymieni mo|liwo[ci ustawienia modela wzgldem aparatu fotograficznego? ðð ðð 3) przyporzdkowa zdjcia poszczególnym rodzajom portretu? ðð ðð 4) wykona zdjcie portretowe w ujciu poBowa postaci w o[wietleniu bocznym? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 4.15. Zdjcia makrofotograficzne i fotomikrograficzne 4.15.1. MateriaB nauczania Makrofotografia to taki rodzaj fotografii w której fotografowany obiekt zostaje odwzorowany w sposób nieznacznie powikszony lub odwzorowany w skali 1:1. Mo|emy ten typ zdj podzieli na dwie grupy: - jedna obejmuje zdjcia wykonane w skali odwzorowania od 1:10 do 1:1, - druga wchodzi w zakres maBych powikszeD ze skal odwzorowania 1:1 do 10:1. W makrofotografii stosuje si maBe odlegBo[ci przedmiotowe, pozwalaj one na uzyskanie na no[niku mo|liwie najwikszego obrazu fotografowanego przedmiotu. Wymaga to znacznego przybli|enia aparatu fotograficznego do obiektu zdjcia i du|ego odsunicia obiektywu aparatu od no[nika. Skrócenie odlegBo[ci przedmiotowej mo|na osign poprzez zmniejszenie odlegBo[ci ogniskowej lub powikszenie odlegBo[ci obrazowej. Zmniejszenie odlegBo[ci ogniskowej w aparatach z obiektywem wbudowanym na staBe mo|emy osign poprzez zamontowanie na obiektyw soczewek nasadkowych które pozwalaj nam zbli|y si do fotografowanego obiektu. U|ycie soczewek nasadkowych pozwala przekroczy doln granice odlegBo[ci jak mo|emy nastawi na skali obiektywu. StopieD tego zbli|enia zale|y od ogniskowej oraz od mocy optycznej u|ytych soczewek nasadkowych. Aby powikszy odlegBo[ obrazow mo|emy skorzysta w przypadku aparatu z wymiennymi obiektywami z zastosowaniem pier[cieni po[rednich lub mieszków zamocowanych midzy obiektywem a korpusem, umieszczonych na szynach [18, s. 25]. Do tego celu nadaj si równie| aparaty wielkoformatowe z wycigiem miecha. W ten sposób powikszamy odlegBo[ obrazow a odlegBo[ ogniskowa nie ulega zmianie. GBbia ostro[ci przy zdjciach makrofotograficznych jest niewielka i zale|y gBównie od skali odwzorowania. W okre[lonym zakresie mo|na j powikszy poprzez zwikszenie liczby przysBony obiektywu a co za tym idzie przedBu|ony czas na[wietlenia. Dlatego zdjcie musi by tak zaplanowane aby uwzgldni: trzeci wymiar (rozcignicie w gBb), ruchliwo[ obiektu oraz warunki o[wietlenia. Zdjcia makrofotograficzne mo|na wykona stosujc warianty o[wietlenia i tBa: - zdjcia na jasnym tle w o[wietleniu przechodzcym, - na jasnym tle w [wietle odbitym, - na ciemnym tle w [wietle odbitym lub przechodzcym [6, s. 26]. Do o[wietlenia wykorzystujemy naturalne o[wietlenie sBoneczne, [wiatBo bByskowe, [wiatBo |arowe, lampy mikroskopowe, pamitajc o kierunku padania [wiatBa. O[wietlenie boczne pod ktem 45º nadaje obiektowi plastyki. Rozja[nienie gstych cieni mo|na osign poprzez stosowanie niewielkich ekranów biaBych lub wykonanych z metalowej folii. Do wykonywania zdj makrofotograficznych u|ywa si aparatów fotograficznych i sprztu typowego dla makrofotografii: soczewki nasadkowe, pier[cienie po[rednie, mieszki, pier[cienie odwracajce, pier[cienie sprzgajce. Obiektywy makro to najwygodniejszy sprzt do makrofotografii. Mo|na tu wyró|ni dwie grupy - obiektywy makro i obiektywy zmiennoogniskowe z funkcj makro. Obiektywy makro s optymalizowane pod ktem uzyskania najlepszych wBa[ciwo[ci optycznych przy minimalnych odlegBo[ciach ustawienia na ostro[. Zazwyczaj umo|liwiaj uzyskanie skali odwzorowania od 1:2 lub 1:1.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 Zdjcia fotomikrograficzne  to technika fotografowania bardzo maBych przedmiotów przy u|yciu mikroskopu, otrzymujemy obrazy przedmiotów w skali 25:1 do 100:1 lub powy|ej. Zdjcia wykonane w tej technice znajduj zastosowanie w ró|nych dziedzinach nauki i sztuki. Przedmioty które fotografuje si z u|yciem mikroskopów okre[la si mianem preparatów. Urzdzenie do wykonywania tego typu zdj to zestaw skBadajcy si z mikroskopu, nasadki fotograficznej (aparatu fotograficznego analogowego lub cyfrowego) z mo|liwo[ci podBczenia do komputera lub monitora telewizyjnego i zestawu o[wietleniowego. Zestaw o[wietleniowy stanowi mog lampy mikroskopowe, o[wietlacze pier[cieniowe lub [wiatBowody. Mog to by urzdzenia zespolone w jedn caBo[, stanowice integralny zespóB w du|ej mierze zautomatyzowany. Obiektyw mikroskopu tworzy obraz rzeczywisty, odwrócony maBego przedmiotu poni|ej górnej krawdzi tubusu i jest powikszony w stosunku do przedmiotu. Wizualne powikszenie mikroskopu jest dwustopniowe i stanowi iloczyn stopnia powikszenia obiektywu i stopnia powikszenia okularu. Dobór okularu i obiektywu mikroskopu ma wpByw na jako[ otrzymanego obrazu, jego ostro[ i rozdzielczo[ oraz wielko[ powikszenia. Kadrowanie i ostro[ ustawia si na matówce (mo|liwo[ zastosowania wymiennych ukBadów celowniczych). Chcc otrzyma du| gBboko[ ostro[ci przy du|ym powikszeniu stosujemy ukBad obiektywu o maBym powikszeniu z okularem dajcym du|e powikszenia. O[wietlenie preparatu powinno by jednolite i równomierne dla caBego pola z doskonale wycentrowan wizk [wiatBa. Wyró|nia si specjalne metody wykonywania zdj fotomikrograficznych. Fotografowanie w kontra[cie fazowym, mikroskopia interferencyjna, stosuje si laser i holografie oraz wykorzystanie transmisyjnego mikroskopu elektronowego, który bada struktur materii na poziomie atomowym. Powikszenia uzyskiwane za pomoc mikroskopu elektronowego mog wynosi do 1:1000000 razy. W mikroskopie elektronowym wykorzystuje si do obrazowania wizk elektronów a nie wizk [wiatBa jak w mikroskopie optycznym [19, s. 84]. 4.15.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. W jakich skalach otrzymuje si zdjcia fotomikrograficzne i makrofotograficzne? 2. W jaki sposób mo|na osign skrócenie odlegBo[ci przedmiotowej? 3. Jakie warianty o[wietlenia mo|na zastosowa przy zdjciach makrograficznych? 4. Jaki sprzt zastosujesz w celu zwikszenia skali odwzorowania? 5. WymieD skBad zestawu do zdj fotomikrograficznych. 4.15.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj zdjcie wybranego maBego przedmiotu np. monety 1-groszowej w skali 2:1, skorzystaj z aparatu fotograficznego i sprztu do wykonywania zdj makrofograficznych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa stanowisko do wykonywania zdj makrofotograficznych (statyw, aparat cyfrowy, obiektyw makro, sprzt o[wietleniowy), 2) o[wietli przedmiot,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 3) ustawi skal odwzorowania, 4) wykona zdjcia, 5) opisa sposób wykonania wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy: - aparat cyfrowy, obiektyw makro, - statyw lub kolumna reprodukcyjna, - sprzt o[wietleniowy, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Korzystajc z zestawu: mikroskop, aparat fotograficzny, sprzt o[wietleniowy wykonaj zdjcie preparatu w [wietle przechodzcym w jasnym polu obrazu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z technik wykonywania zdj fotomikrograficznych, 2) przygotowa zestaw: mikroskop i aparat fotograficzny, 3) przygotowa i o[wietli preparat, 4) ustawi ostro[ obrazu i wykona zdjcie, 5) okre[li skal odwzorowania obrazu, 6) opisa sposób wykonania wiczenia. Wyposa|enie stanowiska pracy: - mikroskop, aparat fotograficzny, - sprzt o[wietleniowy, - preparat, - materiaBy pi[mienne. 4.14.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymieni sprzt potrzebny do wykonania zdjcia makrofotograficznego? ðð ðð 2) wymieni sprzt o[wietleniowy do zdj fotomakrograficznych? ðð ðð 3) wymieni sprzt o[wietleniowy do zdj fotomikrograficznych? ðð ðð 4) okre[li jakie obrazy powstaj w mikroskopie a jakie w okularze? ðð ðð 5) okre[li jak mo|na powikszy gBbie ostro[ci przy zdjciach makrofotograficznych i przy zdjciach fotomikrograficznych? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55 4.15. Techniki specjalne w fotografii 4.15.1. MateriaB nauczania Pseudosolaryzacja  metoda pseudosolaryzacji nazywana jest równie| efektem Sabattiera. Obrazy otrzymane t metoda charakteryzuj si do[ silnie o[wietlonymi konturami i ubogimi w szczegóBy powierzchniami. Obrazy te s na pograniczu negatywu i pozytywu. Metoda ta polega na powtórnym na[wietlaniu materiaBu po jego cz[ciowym wywoBaniu, po tym na[wietleniu nastpuje dalsze, caBkowite jego wywoBanie. W efekcie na[wietlone zostaj nie wywoBane jeszcze partie obrazu. Nastpuje cz[ciowe odwrócenie skali tonalnej obrazu (miejsca jasne obrazu po za[wietleniu bd ciemne). Relief  metoda ta polega na kopiowaniu zBo|onego ze sob negatywu i diapozytywu z jednoczesnym przesuniciem ich wzgldem siebie. W zale|no[ci od stopnia przesunicia konturów oraz ró|nic gsto[ci optycznych materiaBów bdzie on zbli|ony do obrazu negatywowego albo do obrazu pozytywowego. Im bardziej zbli|one s do siebie kontrasty negatywu i pozytywu, tym bardziej plastyczne jest oddziaBywanie plastyczne otrzymanego obrazu [17, s. 385]. Izohelia  metoda tonorozdzielcza, polegajca na celowym deformowaniu krzywej charakterystycznej obrazu. Obraz zredukowany jest do niewielkiej ilo[ci tonów. Granice pomidzy biel i czerni odpowiadaj miejscom o jednakowej jasno[ci i nazywa si je izohelami Obrazy wykonane za pomoc tej metody odznaczaj si brakiem drobnych szczegóBów i cigBo[ci skali zaczernienia, charakterystycznej dla fotografii. Grafizacja  polega na sprowadzeniu tonów zdjcia obrazu kreskowego, pozbawionego póBtonów, a tym samym osignicia silnie oddziaBywujcego, typowo graficznego wyrazu plastycznego. Najprostsza metoda to: z pierwotnego negatywu (pozytywu lub diapozytywu) wykonujemy seri kolejnych przekopiowaD, starajc si za ka|dym razem otrzyma coraz bardziej kontrastowy obraz o coraz mniejszej ilo[ci szczegóBów w póBtonach. Guma  technika szlachetna odnoszca si do procesu pozytywowego. wykorzystuje [wiatBoczuBo[ soli chromianowych w roztworze gumy arabskiej i ich zdolno[ci garbowania pod wpBywem [wiatBa. Fotograficzne techniki specjalne s stosowane wielu dziedzinach nauki, sztuki lub przemysBu. Wykorzystuje si je do otrzymywania obrazów np. na porcelanie, metalu, tkaninach. 4.15.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Scharakteryzuj technik pseudosolaryzacji. 2. WymieD techniki specjalne stosowane w fotografii. 3. Która z technik specjalnych eliminuje póBtony? 4. W której z technik specjalnych wykorzystuje si [wiatBoczuBo[ soli chromianowych? 4.15.3. wiczenia wiczenie 1 Otrzymaj z negatywu czarno-biaBego obraz pozytywowy w technice reliefu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 56 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si ze sposobami wykonywania zdj z wykorzystaniem techniki reliefu, 2) wykona stykowo pozytyw z przygotowanego negatywu, 3) skopiowa stykowo zBo|ony negatyw i pozytyw z niewielkim przesuniciem, 4) oceni uzyskany efekt. Wyposa|enie stanowiska pracy: - negatyw czarno-biaBy, - materiaBy [wiatBoczuBe czarno-biaBe pozytywowe, - sprzt do kopiowania i obróbki chemicznej, - roztwory do obróbki chemicznej, - materiaBy pi[mienne. wiczenie 2 Znajdz w Internecie przykBady wykorzystania grafizacji i izohelii w technice fotograficznej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka informacje zwizane z technikami szlachetnymi, 2) zapozna si z technik grafizacji i izohelii, 3) zapozna si z wykorzystaniem techniki grafizacji i izohelii, 4) zapisa wnioski, 5) zaprezentowa wyniki na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura zawodowa, - komputer z Bczem internetowym, - materiaBy pi[mienne. 4.15.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li na czym polega efekt Sabattiera? ðð ðð 2) scharakteryzowa technik grafizacji? ðð ðð 3) scharakteryzowa technik gumy? ðð ðð 4) rozró|ni techniki tonorozdzielcze? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 57 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD dotyczcych  Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego . Wszystkie zadania s wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidBow odpowiedz X (w przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow). 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 45 minut. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. BBd optyczny soczewki wynikajcy ze zjawiska rozszczepienia [wiatBa biaBego na jego skBadowe to a) aberacja chromatyczna. b) aberacja sferyczna. c) asygmatyzm. d) dystorsja. 2. W jakiej odlegBo[ci umie[cisz przedmiot aby obraz który otrzymasz byB rzeczywisty, odwrócony i tej samej wielko[ci? a) x jest mniejsze od f. b) x równa si f. c) x równa si 2f. d) x jest wiksze od 2f. 3. Okre[l rodzaj obiektywu o nastpujcych parametrach: dBugo[ ogniskowej 135 mm, kt widzenia 18°. a) Obiektyw standardowy do aparatu maBoobrazowego. b) Obiektyw dBugoogniskowy do aparatu maBoobrazkowego. c) Obiektyw dBugoogniskowy do aparatu wielkoformatowego. d) Obiektyw szerokoktny do aparatu maBoobrazkowego. 4. Reakcja AgX + Red ’! Agº +Ox+ + H- przedstawia reakcj a) fotliozy. b) wywoBywania czarno-biaBego. c) utrwalania. d) odbielania.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 58 5. OdlegBo[ przedmiotu i obrazu od soczewki speBnia zale|no[ okre[lana a) wspóBczynnikiem zaBamania [wiatBa. b) prawem odwracalno[ci biegu promienia. c) równaniem soczewki. d) prawem odbicia. 6. MateriaB spektrostrefowy to materiaB a) odwracalny barwny. b) papier fotograficzny wielogradacyjny. c) materiaB negatywowy uczulony na promieniowanie podczerwone. d) materiaB negatywowy czarno-biaBy do procesu C-41. 7. Pomiar w którym odczyt dokonywany jest w [rodkowej cz[ci kadru z niewielkiego obszaru to pomiar a) centralnie wa|ony. b) punktowy. c) matrycowy. d) integralny. 8. Mo|liwo[ obserwacji obrazu nie odwróconego stronami przez obiektyw zdjciowy daje nam celownik a) matówkowy. b) ramkowy. c) lustrzany z matówk. d) lustrzany z matówk i pryzmatem pentagonalnym. 9. System pasywny stosowany w autofocusie polega na a) wykorzystaniu maksymalnego kontrastu obiektu. b) pomiaru kata wizki podczerwieni odbitej od obiektu. c) wykorzystaniu pomiaru wielosegmentowego. d) wykorzystaniu minimalnego kontrastu obiektu. 10. Temperatura barwowa [wiatBa lampy bByskowej wynosi a) 2800K. b) 3200K. c) 3800K. d) 5600K. 11. Migawka zbudowana z dwóch roletek odsBaniajcej i zasBaniajcej to a) migawka otworkowa. b) kapturkowa. c) migawka centralna. d) migawka szczelinowa. 12. Jaka zale|no[ wystpuje midzy odlegBo[ci ogniskowa obiektu a jego ktem widzenia? a) Im wiksza odlegBo[ ogniskowa obiektywu tym kt widzenia obiektu mniejszy. b) Im wiksza odlegBo[ ogniskowa obiektywu tym kt widzenia obiektywu wikszy. c) Im mniejsza odlegBo[ ogniskowa obiektywu tym kt widzenia obiektywu mniejszy. d) Kt widzenia obiektywu nie zale|y od odlegBo[ci ogniskowej obiektywu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 59 13. GBbia ostro[ci nie zale|y od a) odlegBo[ci ogniskowej. b) odlegBo[ci przedmiotowej. c) liczby przysBony. d) zdolno[ci rozdzielczej obiektywu. 14. Subtraktywna metoda otrzymywania barw polega na a) dodawaniu [wiateB o barwach: niebieskiej, zielonej, czerwonej. b) odejmowania od [wiatBa biaBego [wiatBa o barwach: niebieskiej, zielonej, czerwonej. c) dodawaniu [wiateB o barwach dopeBniajcych. d) odejmowania od [wiatBa biaBego [wiateB o barwach dopeBniajcych. 15. Jednostk fotometryczn [wiatBo[ci jest a) kandela. b) lumen. c) luks. d) steradian. 16. Jasno[ obiektywu zale|y od a) odlegBo[ci midzy ogniskiem obrazowym i punktem wzBowym. b) wielko[ci [rednicy zrenicy wej[ciowej i odlegBo[ci ogniskowej. c) wielko[ci centralnej cz[ci pola obrazu. d) kta widzenia obiektywu. 17. Kiedy nie zachodzi zjawisko perspektywy zbie|nej podczas fotografowania wysokich obiektów architektonicznych powstaje gdy a) jest zachowana równolegBo[ pBaszczyzny obiektywu i no[nika wzgldem obiektu. b) nie jest zachowana równolegBo[ pBaszczyzny obiektywu i no[nika wzgldem obiektu. c) jest zachowana równolegBo[ tylko pBaszczyzny obiektywu. d) jest zachowana równolegBo[ tylko pBaszczyzny no[nika. 18. Stosunek strumienia promieniowania [wietlnego padajcego prostopadle na powierzchni odbiornika do powierzchni tego odbiornika to a) nat|enie o[wietlenia. b) luminancja. c) strumieD [wietlny. d) [wiatBo[. 19. Plan zdjciowy obejmujcy widok najwikszej przestrzeni to plan a) ogólny. b) totalny. c) detal. d) peBny. 20. Zdjcie przedstawiajce przedmiot odwzorowany w skali 100:1 to zdjcie a) makrofotograficzne. b) fotomikrograficzne. c) submakrofotograficzne. d) mikroskopowe.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 60 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ................................................................................................................... Okre[lanie zasad rejestracji obrazu fotograficznego Zakre[l poprawn odpowiedz Nr Odpowiedz Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 61 6. LITERATURA 1. BurzyDski R. Fotografia reporta|owa. WAiF, Warszawa 1960 2. Freman M. Fotografia studyjna. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993 3. Hedgecoe J. Fotografia  jak lepiej fotografowa. Arkady 1995 4. Herman A. KalestyDski A. Widomski L. Podstawy fizyki. PWN, Warszawa 1995 5. Kotecki A. Fotografia czarno-biaBa. HWiU Libra, Warszawa 1981 6. Kotecki A. Pracownia fotograficzna cz. 3. WSiP Warszawa 1984 7. Kotecki A. Pracownia portretowa. WSiP, Warszawa 1992 8. Langford M. Fotografia od A do Z. Muza, Warszawa 1992 9. Marchesi Jost J. Profesjonalna technika [wietlna. Milso, Warszawa 10. Nowak P. (red), MateriaBy Sesji Naukowo-Technicznej. Politechnika WrocBawska ICHFiT, WrocBaw 2000 11. Nowak P. (red), MateriaBy Sesji Naukowo-Technicznej. Politechnika WrocBawska ICHFiT, WrocBaw 2002 12. Paule L. Pejza| fotograficzny. WAiF, Warszawa 1984 13. Pu[kow W (red), Poradnik fotograficzny. PWT, Warszawa 1966) 14. SkórzyDski W, Astrofotografia. PrószyDski i S-ka, Warszawa 1998 15. Sojecki A. Optyka. WSiP, Warszawa 1997 16. Solf K.D., Fotografia. WAiF, Warszawa 1991 17. Teicher G. Fototechnika. WNT, Warszawa 1982 18. Tolke A i I. Fotografujemy i filmujemy obiekty makroskopowe. WNT, Warszawa 1981 19. Wszystko o fotografii. Arkady 1984 20. Chip nr 6/2005 21. http://www.fotosite.pl/artykuly/cyfrowa-ciemnia/histogram.html  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 62

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
fototechnik13[01] o1 02 n
modelarz odlewniczyr2[01] o1 02 u
fototechnik13[01] o1 01 u
modelarz odlewniczyr2[01] o1 02 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 02 n
asystentka stomatologiczna22[01] o1 02 u
kaletnikt4[01] o1 02 u
Technik?zpieczenstwa i higieny pracy15[01] O1 02 n
fototechnik13[01] o1 03 n
Technik?zpieczenstwa i higieny pracy15[01] O1 02 u
fototechnik13[01] z1 02 u
fototechnik13[01] z1 02 n
fototechnik13[01] o1 04 n
fototechnik13[01] o1 01 n
asystentka stomatologiczna22[01] o1 02 n
fototechnik13[01] o1 04 u

więcej podobnych podstron