Finanse i rachunkowośćTo jest wersja html pliku http://www.zcie.uz.zgora.pl/fir2004.pdf. G o o g l e automatycznie generuje wersję html dokumentu podczas indeksowania Sieci.Aby utworzyć łącze lub zakładkę do tej strony, użyj następującego adresu url: http://www.google.com/search?q=cache:RglE2d-gL9sJ:www.zcie.uz.zgora.pl/fir2004.pdf+operacja+gospodarcza+i+typy&hl=pl&ct=clnk&cd=1&gl=plGoogle nie jest w żaden sposób związany z autorami tej strony i nie odpowiada za jej treść.

Znalezione słowa zostały podświetlone: operacja gospodarcza typy 











Page 1
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
1


dr in�ś. Anna Saniuk


Finanse i rachunkowość


Literatura podstawowa:
1) Gierusz B., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, Ośrodek Doradztwa i
Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2003;
2) Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości,
Część I, Ekspert, Wrocław, 2002.
3) Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa
2002.
4) Gierusz B., Zbiór zadań do podręcznika samodzielnej nauki księgowania,
Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk, 2004.


Page 2
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
2


1. Wprowadzenie do rachunkowości
1.1. Pojęcie współczesnej rachunkowości
Rachunkowość – sformalizowany, całościowy i zwarty system ciągłego oraz
systematycznego gromadzenia i przetwarzania danych oraz prezentacji informacji
ekonomiczno-finansowych (K. Sawicki).
Rachunkowość - system ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie
pienię�śnej zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki
działalności podmiotów gospodarczych (B. Gierusz).
Cechy rachunkowości jako systemu:
1) wyra�śanie wszystkich procesów i operacji gospodarczych w mierniku
pieni�nym,
2) dokonywanie zapisów księgowych wyłącznie na podstawie dokumentów
źródłowych,
3) stosowanie do zapisów bie�śących specyficznych urządzeń księgowych (kont),
4) realizacja zasady podwójnego zapisu,
5) zachowanie ciągłości ewidencji księgowej (metoda �śod bilansu do bilansu”),
6) wzmocnienie kontroli wewnętrznej poprzez systematyczne przeprowadzanie
inwentaryzacji.
1.2. Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza
Rachunkowość finansowa – podsystem systemu rachunkowości, którego
zadaniem jest dostarczanie informacji zainteresowanym jednostkom z otoczenia
przedsiębiorstwa (E. Nowak). Ma charakter obligatoryjny. Jest uregulowana
przepisami prawa.
Rachunkowość finansowa obejmuje:
a) księgowość
b) rachunek kosztów
c) sprawozdawczość finansową
Rachunkowość zarządcza – podsystem systemu rachunkowości, którego zadaniem
jest dostarczanie informacji jednostkom wewnętrznym z przedsiębiorstwa (E. Nowak).


Page 3
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
3


Kryterium porównania
Rachunkowość finansowa
Rachunkowość zarządcza
Odbiorcy informacji
Zakres uregulowań
Orientacja czasowa
Analizowany okres


1.3. Funkcje i zasady rachunkowości
Funkcje rachunkowości:
1) funkcja informacyjna
2) funkcja kontrolna
3) funkcja sprawozdawczo-analityczna
4) funkcja dowodowa
Zasady rachunkowości:
�ó rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowe i finansowej jednostki,
�ó kontynuacji działalności,
�ó ciągłości,
�ó memoriału,
�ó ostro�śnej wyceny,
�ó istotności,
�ó periodyzacji.
1.4. Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych mają następujące jednostki
gospodarcze:
a) spółki handlowe,
b) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych,
spółki partnerskie, je�śeli ich przychody netto za poprzedni rok obrotowy
wyniosły co najmniej 800 000 euro,
c) instytucje finansowe (banki, ubezpieczyciele, fundusze powiernicze,
emerytalne, itp.),
d) jednostki bud�śetowe.


Page 4
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
4


Księgi rachunkowe obejmują:
1) dziennik,
2) konta księgi głównej (ewidencja syntetyczna),
3) konta ksiąg pomocniczych (ewidencja analityczna),
4) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz),
5) zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej i kont ksiąg pomocniczych.
Jednostki prowadzące księgi rachunkowe są zobowiązane przede wszystkim:
posiadać opis przyjętych zasad rachunkowości, tzn.: zakładowy plan kont,
wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych, dokumentację systemu
przetwarzania danych przy u�śyciu komputera,
prowadzić księgi rachunkowe,
okresowo przeprowadzać inwentaryzację,
sporządzać sprawozdania finansowe,
gromadzić i przechowywać dokumentację,
badać i ogłaszać sprawozdania finansowe.
1.5. Klasyfikacja dokumentów księgowych
Ze względu na jednostkę wystawiającą dokumenty księgowe dzieli się na:
dowody obce
dowody własne
Ze względu na przeznaczenie dokumenty księgowe dzieli się na:
dowody zewnętrzne
dowody wewnętrzne
Ze względu na etapy sporządzania dokumenty księgowe dzieli się na:
dowody źródłowe (pierwotne)
dowody wtórne
2. Bilans
2.1. Zasada równowagi bilansowej


Page 5
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
5


Bilans


AKTYWA
PASYWA


A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
1. Środki trwałe
2. Środki trwałe w budowie
III. Nale�śności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
1. Materiały
2. Półprodukty i produkcja w toku
3. Produkty gotowe
4. Towary
II. Nale�śności krótkoterminowe
1. Nale�śności od odbiorców
2. Nale�śności z tytułu VAT
3. Nale�śności od ZUS
4. Nale�śności publicznoprawne
5. Nale�śności z tytułu wynagrodzeń
6. Nale�śności od pracowników
7. Pozostałe nale�śności
III. Inwestycje krótkoterminowe
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
2. Kasa
3. Rachunki bankowe
4. Inne środki pienię�śne
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
A. Kapitał (fundusz) własny
I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Pozostałe kapitały (fundusze)
III. Wynik finansowy
1. Zysk (strata) z lat ubiegłych
2. Zysk (strata) netto
B. Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
1. Kredyty bankowe
2. Zobowiązania wobec od odbiorców
3. Zobowiązania z tytułu VAT
4. Zobowiązania wobec ZUS
5. Zobowiązania publicznoprawne
6. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
7. Zobowiązania wobec pracowników
8. Pozostałe zobowiązania
IV. Rozliczenia międzyokresowe
Suma bilansowa
Suma bilansowa


Page 6
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
6


2. Operacje gospodarcze
Operacja gospodarcza – ka�śde zdarzenie gospodarcze, wyra�śone w mierniku
pienię�śnym, powodujące zmianę w stanie majątkowym i finansowym jednostki
gospodarczej.
Rodzaje operacji gospodarczych:
a) operacje bilansowe
b) operacje wynikowe
Typy operacji gospodarczych:
1) operacje aktywne
2) operacje pasywne
3) operacje aktywno-pasywne:
- zmniejszające sumę bilansową
- zwiększające sumę bilansową
4. Konta księgowe
Konto księgowe – podstawowe urządzenie ewidencji księgowej słu�śące do
rejestracji jednorodnych operacji gospodarczych (B. Gierusz).
4.1. Klasyfikacje kont księgowych
Ze względu na stopień szczegółowości informacji rozró�śnia się:
konta syntetyczne
konta analityczne
Ze względu na treść ekonomiczną rozró�śnia się:
a) konta bilansowe
b) konta korygujące
c) konta wynikowe (niebilansowe)
d) konta rozliczeniowe
e) konta pozabilansowe
4.2. Zasada podwójnego zapisu
4.3. Zasady ewidencji na kontach bilansowych


Page 7
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
7


5. Ewidencja kosztów
Koszt – wyra�śone w pieniądzu celowe zu�śycie rzeczowych składników majątku i
usług obcych, wynagrodzenia za pracę i nakłady pienię�śne związane z normalną
działalnością danej jednostki w pewnym okresie (K. Sawicki).
Wydatek – rozchód środków pienię�śnych z kasy lub z rachunku bankowego.
5.1. Klasyfikacje kosztów
Ze względu na stopień zale�śności kosztów od wielkości produkcji rozró�śnia
się:
a) koszty stałe
b) koszty zmienne
Ze względu na sposób odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty rozró�śnia
się:
a) koszty bezpośrednie
b) koszty pośrednie
Ze względu na typ działalności rozró�śnia się:
a) koszty działalności podstawowej
b) koszty wydziałowe
c) koszty działalności pomocniczej
d) koszty sprzeda�śy
e) koszty zarządu
Ze względu na rodzaj rozró�śnia się następujące koszty:
a) Amortyzacja
b) Zu�śycie materiałów i energii
c) Usługi obce
d) Wynagrodzenia
e) Ubezpieczenia i inne świadczenia
f) Podatki i opłaty
g) Pozostałe koszty rodzajowe.
Ze względu na związek kosztów z osiągniętymi przychodami rozró�śnia się:
a) koszty uzyskania przychodów
b) wydatki i koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów.
Ze względu na stopień zło�śoności rozró�śnia się:
a) koszty proste
b) koszty zło�śone


Page 8
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
8


Struktura kosztów rodzajowych


Amortyzacja
Amortyzacja środków trwałych
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Amortyzacja jednorazowa środków trwałych i wartości niematerialnych i
prawnych
Zu�śycie
materiałów
i energii
Zu�śycie materiałów podstawowych
Zu�śycie materiałów pomocniczych
Zu�śycie opakowań
Zu�śycie części zamiennych
Zu�śycie paliwa
Zu�śycie pozostałych materiałów
Zu�śycie energii cieplnej
Zu�śycie energii elektrycznej
Zu�śycie pozostałej energii
Usługi obce
Usługi remontowe
Usługi łączności
Usługi transportowe
Usługi komunalne
Usługi prania odzie�śy
Usługi bankowe
Usługi najmu i dzier�śawy
Wynagrodzenia
Wynagrodzenia osobowe i bezosobowe
Ubezpieczenia
społeczne
i
inne
świadczenia
Składki ZUS
Składki na Fundusz Pracy
Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Szkolenie pracowników
Koszty BHP
Podatki i opłaty
Podatek od nieruchomości
Podatek od środków transportowych
Podatek VAT nie podlegający odliczeniu
Podatek akcyzowy
Opłaty skarbowe
Inne podatki i opłaty lokalne
Pozostałe koszty
rodzajowe
Podró�śe słu�śbowe
Ubezpieczenia majątkowe
Emisja zanieczyszczeń
Koszty reprezentacji i reklamy


Page 9
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
9


5.2. Rachunek zysków i strat
Rachunek zysków i strat
(w wersji porównawczej)
A. Przychody netto ze sprzeda�śy
I. Przychody netto ze sprzeda�śy produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia; zmniejszenie –
wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzeda�śy towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zu�śycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzeda�śy (A-B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (Zyski nadzwyczajne – Straty nadzwyczajne)
K. Zysk (strata) brutto (I+/-J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysków (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K-L-M)


Page 10
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
10


Rachunek zysków i strat
(w wersji kalkulacyjnej)
A. Przychody netto ze sprzeda�śy
I. Przychody netto ze sprzeda�śy produktów
II. Przychody netto ze sprzeda�śy towarów i materiałów
B. Koszt sprzedanych produktów, towarów i materiałów
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzeda�śy (A-B)
D. Koszty sprzeda�śy
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) ze sprzeda�śy (C-D-E)
G. Pozostałe przychody operacyjne
H. Pozostałe koszty operacyjne
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)
J. Przychody finansowe
K. Koszty finansowe
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (Zyski nadzwyczajne – Straty nadzwyczajne)
N. Zysk (strata) brutto (L+/-M)
O. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysków (zwiększenia straty)
R. Zysk (strata) netto (N-O-P)


Page 11
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
11


5.3.Warianty ewidencji kosztów
Ewidencję kosztów mo�śna prowadzić:
a) w układzie rodzajowym - zespół 4,
b) według miejsc powstawania (układ funkcjonalno-podmiotowy) – zespół 5.
5.4. Zasady ewidencji na kontach wynikowych
6. Ewidencja przychodów
Przychody dzieli się na trzy grupy:
1) przychody z działalności operacyjnej
2) pozostałe przychody operacyjne
3) przychody finansowe
Straty i zyski nadzwyczajne – skutki finansowe zdarzeń losowych
6.1. Zasady ewidencji przychodów
7. Wynik finansowy
Wynik finansowy – wyra�śony w mierniku pienię�śnym rezultat działalności jednostki
gospodarczej osiągnięty w pewnym okresie.
Wynik finansowy dodatni – zysk bilansowy
Wynik finansowy ujemny – strata bilansowa
Wynik finansowy brutto – ró�śnica między sumą wszystkich przychodów i zysków
nadzwyczajnych a sumą wszystkich kosztów i strat nadzwyczajnych.
Wynik finansowy netto – wynik finansowy brutto pomniejszony o obowiązkowe
obcią�śenia wyniku finansowego.
Na wynik finansowy mają wpływ:
a) wyniki z działalności gospodarczej,
b) wyniki działalności finansowej,
c) straty i zyski nadzwyczajne
d) obowiązkowe obcią�śenia wyniku finansowego (podatek dochodowy od osób
prawnych lub fizycznych, obowiązkowe odpisy z wyniku) .
Wynik finansowy mo�śe być ustalony:
a) w wariancie porównawczym – ewidencja kosztów wg rodzajów (zespół 4);
b) w wariancie kalkulacyjnym – ewidencja kosztów wg miejsc powstawania
kosztów (zespół 5);
8. Ewidencja rozrachunków


Page 12
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
12


Rozrachunki - bezsporne nale�śności i zobowiązania posiadające akceptację kwoty i
terminu płatności, wynikające z zawartej umowy, przepisów prawnych lub
prawomocnych wyroków sądowych.
Rozrachunki składają się z:
a) nale�śności,
b) zobowiązań.
Nale�śności przedawnione, umorzone i nieściągalne zalicza się do pozostałych
kosztów operacyjnych.
Zobowiązania przedawnione, umorzone i nieściągalne zalicza się do pozostałych
przychodów operacyjnych.
8.1. Zasady ewidencji na kontach rozrachunków
8.2. Podatek od towarów i usług
Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest obrót – kwota nale�śna z tytułu
sprzeda�śy zmniejszona o kwotę podatku przypadającego od tej sprzeda�śy.
Podatek VAT obliczany jest od wartości sprzeda�śy netto (bez podatku) i dopiero do
niej dodawany jest podatek, co stanowi wartość sprzeda�śy brutto.
VAT = sprzeda�ś netto * stawka podatku
sprzeda�ś brutto = sprzeda�ś netto + podatek VAT
Saldo debetowe – nale�śność od urzędu skarbowego z tytułu VAT (do odliczenia od
przyszłych zobowiązań lub podlegająca zwrotowi)
Saldo kredytowe – zobowiązanie wobec urzędu skarbowego z tytułu VAT
Korekty wartości sprzeda�śy wynikające z udzielonych rabatów, bonifikat, zwrotu
towarów, uznanych reklamacji oraz pomyłek w cenie lub w kwocie podatku dokonuje
się za pomocą faktury korygującej VAT.
9. Ewidencja wynagrodzeń
Na wynagrodzenia składają się:
1) wynagrodzenia osobowe
2) wynagrodzenia bezosobowe
4) wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne
5) wynagrodzenia z zysku do podziału.
Do wynagrodzeń nie zalicza się:
a) świadczenia finansowane przez ZUS (zasiłki chorobowe, macierzyńskie,
wychowawcze),
b) ekwiwalent pienię�śny za zu�śyte przy pracy narzędzia, materiały, sprzęt,
stanowiące własność wykonawcy,
c) wypłat nale�śności z tytułu podró�śy słu�śbowych,


Page 13
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
13


d) ryczałtów i ekwiwalentów za u�śywanie do celów słu�śbowych prywatnych
samochodów.
Potrącenia przymusowe (obowiązkowe) z wynagrodzenia:
a) zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
b) składki z tytułu ubezpieczeń społecznych finansowane przez pracowników
oraz z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego,
c) potrącenia z tytułów egzekucyjnych i wykonawczych, zasądzone nale�śności
za niedobory, grzywny, kary, alimenty.
Potrącenia dobrowolne (fakultatywne):
a) składki i spłaty zaciągniętych po�śyczek z kasy zapomogowo-po�śyczkowej,
b) składki na rzecz związków zawodowych,
c) składki z tytułu grupowego ubezpieczenia na �śycie, itp.
9.1. Zasady ewidencji wynagrodzeń
9.2. Rozliczenia z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych
9.3. Rozliczenia z Urzędem Skarbowym
10. Ewidencja środków trwałych
Środki trwałe – rzeczowe składniki majątku trwałego, które:
a) stanowią własność lub współwłasność jednostki gospodarczej,
b) są kompletne i zdatne do u�śytku w momencie przyjęcia do u�śywania,
c) o przewidywanym okresie u�śywania dłu�śszym ni�ś rok,
d) przeznaczone na własne potrzeby lub do oddania w u�śywanie (na podstawie
umowy najmu, dzier�śawy, itp.).
Zgodnie z klasyfikacją rodzajową GUS wyró�śnia się następujące grupy rodzajowe
środków trwałych:
0 – grunty,
1 – budynki,
2 – budowle,
3 – kotły i maszyny energetyczne,
4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,
5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalne bran�śowe,
6 – urządzenia techniczne,
7 – środki transportu,
8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposa�śenia.
Środki trwałe ewidencjonuje się w księgach rachunkowych według wartości
początkowej (brutto), którą jest:
1) cena nabycia (kupno) – rzeczywista cena zakupu powiększona o koszty
zakupu (tj. koszty transportu, załadunku, wyładunku, ubezpieczenia, cła,
koszty monta�śu, opłaty notarialne, skarbowe; w przypadku importu cło i
podatek akcyzowy);
2) koszt wytworzenia (wytworzenie we własnym zakresie) – bezpośrednie
koszty produkcji środka trwałego i przypadające na okres jego wytwarzania
uzasadniona część kosztów produkcji;


Page 14
Materiały do zajęć z przedmiotu �śFinanse i rachunkowość”


© Saniuk A.
14


3) cena rynkowa (spadek, darowizna, aport, itp.) – przeciętna cena takiego
samego rodzaju i gatunku składnika majątku, występującego w danej
miejscowości.
Podstawę ewidencji środków trwałych stanowią dokumenty:
OT – przyjęcie środka trwałego,
LT – likwidacja środka trwałego,
PT – przekazanie środka trwałego.
Wartość początkowa środka trwałego pomniejszona o jego umorzenie stanowi
wartość netto (aktualna, bie�śąca). Wartość netto środków trwałych ustala się jako
ró�śnicę między saldem konta �śŚrodki trwałe” a saldem konta �śUmorzenie środków
trwałych”.
Wartość netto posiadanych środków trwałych ulega stopniowemu zmniejszeniu na
skutek zu�śycia, które ujmowane jest na oddzielnym koncie.
Wyró�śnia się dwa rodzaje zu�śycia:
a) zu�śycie fizyczne – wynika z rodzaju i jakości środka trwałego, intensywności
eksploatacji, staranności obsługi, częstotliwości remontów, itp.
b) zu�śycie ekonomiczne (moralne) – wynika z postępu technicznego.
Zu�śycie powoduje zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych i
jednocześnie zaliczane jest w koszty działalności danej jednostki gospodarczej.
Umorzenie – równowartość zu�śycia środków trwałych korygująca ich wartość
początkową do wartości netto.
Amortyzacja – równowartość zu�śycia zaliczana w koszty działalności.
Środki trwałe podlegają odpisom amortyzacyjnym oprócz:
�ó gruntów,
�ó dzieła sztuki,
�ó eksponaty muzealne.
11. Metody amortyzacji stosowane w Polsce
12. Mierniki sytuacji finansowo-ekonomicznej przedsiębiorstwa