10387

W każdym stosunku prawnym występują cztery elementy:

1.    prawo podmiotowe - to prawo domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się np. wykonanie zamówionego dzieła, opieka nad przedmiotem oddanym do przechowania. Prawo podmiotowe to inaczej zespól uprawnień (roszczeń) służących podmiotowi prawa

2.    obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu - zobowiązany musi wykonać żądanie uprawnionego (nakaz lub zakaz). Najczęściej bywa tak, że ten sam podmiot stosunku prawnego ma prawo podmiotowe i jest jednocześnie zobowiązany

3.    podmioty stosunku prawnego - podmiotami, inaczej stronami stosunku prawnego, są osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się. Podmiotami stosunku prawnego są osoby fizyczne i osoby prawne. Osobą fizyczną - jest każdy człowiek od chwili urodzenia się aż do śmierci. Osoba fizyczna ma zdolność praw^rną, tj. możność uczestnictwa jako podmiot w stosunku

pr a witym, to możność nabywania uprawnień i obowiązków' względem iiutych osób. Osobie fizycznej przysługuje również zdolność do czynności prawnych tj. zdolność do składania oświadczeń woli ze skutkiem prawnym w postaci nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego. Występować mogą trzy sytuacje:

a)    człowiek ma pełną zdolność do czynności prawnych - z chwilą osiągnięcia pełnoletności

b)    człowiek ma ograiuczoitą zdolność prawną - mają małoletni, którzy ukończyli 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo

c)    człowiek nie ma zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Kodeks cywilny dopuszcza jednak na zasadzie wyjątku te osoby do wykonywania prostych czynności dnia codziennego

Osoba prawna - jest tworem organizacyjnym powstałym na podstawie i zgodnie z postanowieniem kodeksu cywilnego i innych ustaw i zwykle dysponująca majątkiem. Osoby prawne powitają w różnych trybach. Najczęściej wyróżnia się tr yb:

a)    rejestrowy - osoba prawna jest powoływana z inicjatywy założycieli a osobowość prawną uzyskuje z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru na podstawie decyzji organu państwowego. Taką osobowość prawną uzyskują np. spółki kapitałowe, fimdacje, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia, spółdzielnie, związki zawodowe, wyższe liczebne niepaństwowe itp.

b)    ustawowy - polega na tym, iż w drodze ustawy tw^rorzona jest pewna instytucja a przepisy tej ustawy nadają jej jednocześnie osobowość prawną. W tym trybie powitają np. państwowe uczelnie wyższe, Agencje Rolne Skarbu Państwa

Termin osobowość prawna" odnosi się do osób prawnych i oznacza, że mają one zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych Osoby prawne czyimości prawne podejmują za pośrednictwem swoich organów'. Państwo, jako całość, jest osobą prawną i w tym cliarakterze występuje w stosunkach majątkowych pod postacią Skarbu Państwa.

4.    przedmiot stosunku prawnego - przedmiotem stosunku prawnego są określone przez praw'o zachow'ania się uczestników stosunku prawnego a także rzeczy i niektóre prawa, np. piaw^ra autorskie. Przykłady: naprawa sprzętu zleconego do naprawy, wynajmowanie mieszkania, sprzedanie rzeczy, dostarczanie prądu lub gazy, prawa majątkowe

Powstanie, zmiana i ustanie stosunku orawneizo