11166

Układ nerwowy człowieka dzieli się na dwie zasadnicze części. Są mmi: ośrodkowy (centralny) układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy, czyli system nerwów i zakończeń nerwowych wraz z narządami zmysłu. Ten podział jest oczywiście dość sztuczny, ponieważ, tak naprawdę, oba układy są ściśle anatomicznie i fizjologicznie ze sobą powiązane. Jednak podział ról i kompetencji jest jednoznaczny: obwodowy układ nerwowy służy do przenoszenia (przewodzenia) bodźców (informacji) od tkanek i narządów (w tym narządów zmysłów) do "centrum", hib z powrotem - od "centrum" do narządów i tkanek, zaś ośrodkowy układ nerwowy te informacje "centralizuje", tzn. gromadzi i przetwarza.

W układzie nerwowym wyróżnia się też część autonomiczą, za pomocą której "centrum" bezpośrednio zawiaduje czynnościami narządów wewnętrznych. Jest to tzw. autonomiczny układ nerwowy, który z kolei ma bezpośrednie powiązania z innym systemem integrującym funkcje narządów złożonego żywego organizmu, tj. układem dokrewnym. Układ amonom iczny ma swoją część centralną i obwodową.

Ośrodkowy układ nerwowy

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.

Mózgowie

"System wodny" mózgowia

Mózgowie wypełnia jamę czaszki i jest otoczone trzema oponami mózgowymi (twardą, przylegającą do kości, następnie - pajęczą, w swojej strukturze podobną do pajęczyny i wreszcie - miękką, wprost leżącą na powierzchni mózowia), oddzielającymi je od wewnętrznych ścian kości czaszki. W oponie twardej znajdują się zamknięte przestrzenie zwane zatokami opony twardej, którymi płynie krew pochodząca z wszystkich mózgowych naczyii żylnydL

Pomiędzy oponą pajęczą (pajęczynówką) i oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa tworząca zbiorniki wypełnione płynem rdzeniowo-mózgowym. Te zbiorniki stanowią część skomplikowanego systemu "wodnego" mózgowia, w skład którego, oprócz jamy podpajęczynówkowej, wchodzą także wewnętrzne, śródmózgowe komory: dwie obszerne komory boczne, komora trzecia i komora czwarta, oraz przewody je łączące.

Wewnątrzmózgowe przestrzenie płynowe mają połączenie z przestrzeniami płynowymi rdzeiua kręgowego. Płyn rdzeniowo-mózgowy. o unikatowym składzie biochemicznym i morfologicznym, jest stale produkowany przez specjalne sploty naczyniówkowe w komorach mózgowia, w ilości 650 ml na dobę. Płyn jest swego rodzaju "płaszczem ochronnym mózgowia": działa nań chłodząco (pracujący mózg bardzo szybko się przegrzewa), clironi preed urazami mechanicznymi oraz reguhije ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Płyn rdzeniowo-mózgowy oddzielony jest od krwi specjalną barierą, chroniącą przed mieszaniem się obu płynów ustrojowych i zapewniającą przez to unikatowość jego składu.

Niejednorodna struktura mózgowia

Rozwój filogenetyczny mózgowia • zmiany zachodzące w trakcie jego ewolucji - jest wyraźnie zaznaczony zarówno w jego budowie, jak i w funkcjach. Nie stanowi on więc jednorodnej struktury. Dlatego mówimy o mózgowiu (a nie o mózgu), które obejmuje zarówno struktury filogenetycznie stare, jak i młode. Przyglądając się mózgowiu łatwo dostrzec, że na jego "stare" struktury nakładają się młodsze, stanowiąc niejako ich "nadbudowę".

Najlepiej to widać na przykładzie mózgu czyli kresomózgowia. najmłodszej części mózgowia, który jak płaszcz okrywa inne. filogenetyczne starsze struktury: między mózgowie, śródmózgowie. most i • częściowo - rdzeń przedłużony (śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony tworzą tzw. pień mózgu). Jedynie móżdżek nie jest "okryty" przez kresomózgowie. choć należy on do starszych filogenetycznie struktur mózgowia.

Mózg. czyli kresomózgowie

Kresomózgowie. czyli mózg. mierzy w wymiarze podłużnym. - tj. od czoła do potylicy - ok. 16 cm. w wymiarze poprzecznym • pomiędzy skroniami - Mcm. w wymiarze pionowym, liczonym od podstawy ku szczytowi - ok. 12 cm.