11410

człowieka. Uwaga poetów kieruje się nie ku światu ziemskiemu lecz ku Bogu. Wiele jest elementów dialogu z Bogiem. W poezji Grabowieckiego - poezja kwietyzmu (poddanie się, postawa polegająca na podążaniu do spokoju wewnętrznego przez rezygnacje).. Według Grabowieckiego celem człowieka powinno być dążenie do jedności z Bogiem i wyłączenie się z wszelkiej aktywności. U Sępa występują elementy pesymizmu i kwietyzmu ale nie dominują. Człowiek powinien zdobyć się na postawę heroiczną bo życie to zadanie do wykonania. Autorzy ci reprezentowali postawę charakteiystyczną dla poezji metafizycznej, jednak każdy dochodził do innych wniosków. Reprezentowali najwyższy poziom poezji metafizycznej. Inni: Wespazjan Kochowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski i dziesiątki poetów anonimowych (reprezentowali poezję płytką, często dewocyjną).

b)    nurt poezji ziemiańskiej - Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski, Daniel Naborowski, Kasper Miaskowski, Zbigniew Morsztyn, Andrzej i Piotr Zbylitowscy, Krzysztof i Łukasz Opalińscy, Jan Cliryzostom Pasek.

•    akceptacja życia wiejskiego

•    utwory te nie wykazują cech nurtu metafizycznego

•    elementy rezygnacji występują bardzo rzadko

•    zauważalna jest pochwała uroków życia wiejskiego

•    życie na ziemi próbują łączyć z obowiązkami wobec Boga Kochowski wyznaczył poezji trzy podstawowe zadania:

1)    poezja powinna szerzyć wiarę, służyć Bogu; obecność motywów religijnych uważał za oczywistą

2)    poezja powinna zajmować się tworzeniem wzorów obywatelskiego postępowania

3)    poezja powinna dostarczać zabawy, rozrywki, mieć charakter ludyczny

c)    nurt tflos/.ątv pochwałę urody. iycia i świata: Jan Andrzej Morsztyn, Hieronim Morsztyn, Samuel Twardowski, Szymon Zimowic, Adam Korczyński <- twórcy ci pozostają często pod wpływem baroku zachodniego (zwłaszcza J. A. Morsztyn), dostrzegają wartości materialności świata i miłości ziemskiej. Byli twórcami nowych technik pisarskich, poprzez nowe środki wyrazu potrafili oddać wewnętrzny stan człowieka (Morsztyn - stylistyka doskonała). Nurt ten nie dominował. Jego korzeni należy szukać w liryce Petrarki, zwłaszcza w zakresie idealizowania kobiety.

d)    nurt ziemiańsko-plebeiski (popularny, sowizdrzalski lub sowizżalski, rybałtowski) - nurt oryginalny, niezależny, autonomiczny, charakteryzuje go krytycyzm wobec świata i ludzi. Dominuje tu satyra, fraszka, komedia - z natury swojej nastawiona na krytyczną ocenę świata. Ocenia wszystko, co wokół: świat, ludzi, obyczaje i drabinę feudalną. Przedmiotem krytyki byli duchowni, szlachta, możni. Autorzy byli anonimowi, wywodzili się z różnych środowisk (inteligencja - studenci, żacy, skrybowie, kantorzy, śpiewacy a także ludzie wędrowni, niezależni - brak stabilizacji wpłynął na ich poczucie krytycyzmu, ich wizję świata, to tzw. życie „na opak”, „na wywrót”) <- literaturę tę można nazwać błazeńską karykaturą lub groteskową negacją. Autorzy anonimowi lub piszący pod pseudonimami (znaczące i brzmiące komicznie np., Tymoteusz Moczygębski, Jan z Wychylówki) są uważani za prekursorów XX-wiecznej groteski i z ich tradycji korzystali: Gałczyński, Gombrowicz, Mrożek.

ZJAWISKA W POETYCE

•    koncepty/m - pomysł na to, jak zrealizować utwór żeby był oryginalny i niepowtarzalny. Stylistyka, semantyka, kompozycja podlegały nowemu widzeniu.

•    marin i mi - związany z poezją Giambattisto Marino, który koncept uczynił zasadą programową. Wielka wagę przykładał do poznania zmysłowego, podkreślał znaczenie zmysłów, wrażeń duchowych. Czerpał inspirację z antyku, średniowiecza, renesansu, zwłaszcza z Petrarki.

•    nowa koncepcja sztuki, która na pierwsze miejsce wysuwała podmiot czynności twórczych (autora). Tekst kierował uwagę na kreatora i mechanizm tworzenia utworu <- wiązała się z formułą, której korzenie tkwiły w retoryce starożytnej (Cycero) „Docere, delectare, movare" - Cycero uważał, że ten jest doskonałym mówcą, którego mowa naucza, podoba się, wzrusza. Powinnością jest nauczać (docere), chlubą podobać się (delectare) i koniecznością wzruszać (movare). Poeci baroku skupili uwagę głównie na ostatnim członie rozumianym jako wzruszać, poruszać, wstrząsać. Stąd też