14048

Wypowiedzi naukowe - twierdzenia, prawa, hipotezy formułowane są w postaci zdań warunkowych o postaci „Jeżeli p to q” . w których prawdziwość zdania „q” jest w pewnym sensie ograniczona warunkami sformułowanymi w zdaniu „p”. Warunki mogą mieć różny charakter - mogą być warunkami przez nas jedynie sformułowanymi, np. „Pójdę do kina tylko wtedy, gdy zostaniesz w domu” ("Jeśli zostaniesz w domu, to pójdę do kina"), ale mogą odnosić się do obiektywnych ograniczeń warunkujących pojawienie się pewnego zdarzenia, zjawiska, np. „Jest mokro, gdyż padał deszcz” . Nauka stara się formułować jedynie wypowiedzi warunkowe drugiego rodzaju w których zaznaczono pewien realnie i trwale występujący związek między zjawiskami".

Zdanie warunkowe mogą być wyrażane w wypowiedzi ..Każde Sjest P" np. ..Każdy przedsiębiorca jest właścicielem", bowiem możemy je przedstawić za pomocą zdania warunkowego : Dla każdego x, jeśli x jest przedsiębiorcą, to x jest wtaśddelem” lub „Jeśli p to q”.

3.    Wynikanie

Budowę zdań warunkowych logika przedstawia przy pomocy znaku IMPLIKACJI, nazywając te zdania „IMPLIKACJAMI” . Logika bada związki jakie zachodzą między zdaniami „p" - poprzednik implikacji a „q” - następnik implikacji. W szczególności określa, kiedy zdanie o postaci implikacji jest prawdziwe bądź fałszywe i wskazuje, że fałszywe jest tylko wtedy, gdy poprzednik jest prawdziwy a następnik fałszywy Logika wskazuje także, że nuędzy „p" a „q" mogą zachodzić szczególne związki zwane „wynikaniem’*. Zachodzą one wtedy, gdy między zjawiskami opisanymi pizez „p" a opisanymi pizez „q" zachodzą realne związki przyczynowo-skutkowe (np. Jeśli pada deszcz, to w strumyku podnosi się poziom w^rody”). bądź strukturalny (np. „Jeśli my mamy piłkę, to nie ma jej przeciwnik") bądź też analityczny (np. „Jeśli Jan jest synem Piotra, to Piotr jest ojcem Jana"). Poprzednik duplikacji będącej wynikaniem nazwiemy „racją” natomiast następnik - „następnikiem”. W szczególności wynikanie może być wynikaniem logicznym, a więc duplikacja będzie podstawieniem prawa logiki, które gwarantuje przy konsekwentnym podstawianiu za zmienne, np. „p” i „q” zdań zawsze prawdziwą implikację np.

I(p-N|)Ap]—»q

Celem iest wskazanie. że tylko zdania w naszym sensie, mające postać duplikacji będącej wynikaniem są wytworem nauki. albo. że tylko takie możemy uznać za twierdzenia nauki

4.    Wnioskowanie

Wnioskowania również opierają się na zdaniach warunkowy cli, czy formułowane są w postaci zdań warunkowych (np. Jeśli dziś jest poniedziałek. to jutro jest wtorek”). Czyli myślowo uznaje się za prawdziwe pewne zdanie, gdyż pewne inne uznałoby się także za praw^rdziw^re. Wnioskowanie to uznawanie pewnych zdań (wniosków) na podstawie wcześniejszego uznania innych zdań - przesłanek. Wnioskowana mogą prowadzić do prawdziwych wniosków. ale mogą także do fałszywych. Zależy to od pewnych warunków - aby wniosek był prawdziwy przesłanki muszą być prawdziwe, a schemat inferencyjny musi być podstawieniem prawa logiki

Wnioskowanie może przebiegać zgodnie z kierunkiem wynikania - wtedy przesłanki są racją, a wniosek -następstwem. Wtedy jest poprawne. Może jednak przebiegać inaczej - np. następnik może być przesłanką, a racja przesłankami.

Wyjaśnianie jest szczególną odmianą wnioskowania, które prowadzone jest w celu odpowiedzi na pytanie „dlaczego". Wyjaśnianie naukowe powinno opierać się na racjach jako przesłankach, z których wynikałby wniosek.

Celem iest pokazanie, że subiektywne wnioskowania - od przesłanek do wniosków mogą przebiegać zgodnie z kierunkiem wynikania, ale nie muszą, stąd potrzeba uświadomienia sobie rozróżnienia między obiektywnością związków wynikania a subiektywnością wnioskowania. Zadaniem nauki jest dążenie do uchwycenia tych związków- i wyprowadzania z nich poprawnych wnioskowań.

5.    Wyjaśnianie idealizacyjne

•    wyjaśnić to wskazać, j ak czynnik badany zależy od jego nąjistotniejczej (głównej) determinanty i w jaki sposób czyruiiki uboczne tę zależność modyfikują.

•    wyjaśnianie lupotetyczno-dedukcyjne

•    wyjaśnić, to opisać za pomocą prawa idealizacyjnego. jak czynnik główny wpływa na czynnik badany

6.    Zdanie jednostkow e

2