19148

Żaden ze znanych poecie systemów religijnych nie daje pewności, ani,.wszystki nieba” jako aluzja do cluześcijańsko - platońskich wyobrażeń o kilku sferach niebieskich, ani wyspy szczęśliwe, takiej pewności nie daje także rzeka Leta, płynąca w krainie zmarłych, ani wyobrażenie chrześcijańskiego czyśćca. Poeta renesansu jako pierwszy w literaturze polskiej miał odwagę zadąć pytanie o istnienie życia pozagrobowego a tym samym Boga.

Podobną odwagę, odnajdujemy u poety romantycznego Adama Mickiewicza w jego Wielkiej Improwizacji z trzeciej części Dziadów, kiedy to Konrad pragnie być równy Bogu, chce panować nad całym światem, dostrzegając nędze ludzkiej doli, zamierzał odegrać role dobroczyńcy czy wybawcę ludzkości, a zwłaszcza własnego narodu Ten heroiczny zamysł rodzi się jednak w porywie pychy. Usiłuje zastąpić Stwórcę - za Jego zgodą - w roli tajemnego rządcy dusz, znane jest mu. bowiem ludzkie szczęście i sposób uszczęśliwiania bliźnich. Swe roszczenia popiera okrutną klątwą

„Co ja zechcę, niech wnet zgadną,

Spełnią, tym się uszczęśliwią,

A jeżeli się sprzeciwią,

Niechaj cierpią i przepadną ”

(w. 158-161)

W ostatecznym rozrachunku Konrad utożsamia się z czlowiekiem„silnym i rozumnym”, zarzuca Bogu brak serca i miłosierdzia. W następnej częścijmprowizacji’ bohater posuwa się dalej - przechodzi do walki z Bogiem.

„To wstrząsnę całym państwem Twoich obszaremf...)

Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale...

„Carem” dopowie diabeł. Konrad zgrzeszył pychą, chciał władzy nad duszami, nad ludzką świadomością i żąda tego w sposób kategoryczny, choć wie, że to przysługuje tylko Bogu. Oskarża despotyzm a sam chce postawić na szczycie świata, pragnienie władzy autokratycznej. Dlatego właśnie Bóg odmawia mu wiedzy o sensie cierpienia i przyszłych losach Polski. Przebaczenie Konrad uzyskuje w egzorcyzmach za sprawa księdza Piotra (scena III), bo pobudki jego były szlachetne. Bunt Konrada to bunt metafizyczny, skierowany przeciw' porządkowi świata i jego twórcy, oskarżonemu o panujące w historii zlo.

limą fonną buntu jest bunt przeciwko konwencji, sztywnym obyczajom, nakazom towarzyskim. Bohaterem buntującym się i walczącym z fonną jest Józio z Ferdydurke W. Gombrowicza. Bohater ten nie jest raz na zawsze określony, zamknięty, zdefiniowany, wciąż się zmienia i kształtuje pod wpływem kontaktów ze środowiskiem i innymi ludźmi.