24156

-    źródła utworu, parantele literackie: dzieła od antyku do renesansu, Biblia, „Uczta” Platona i in-ne jego utwory („Fajdros", „Rzeczypospolita”...), „Chmury" Arystofanesa, Lukian z Samosat.

-    kompozycja, styl, język: części: wstęp, opowiadanie, argumentowanie, ewentualne obalenie tez przeciwnika i zakończenie; pozorny dialog, zmienność wyrażeń: od wulgarnych do wy-twornych, od potocznych do pełnych erudycji, gra różnorodnych cytatów, operowanie wyol-brzymieniem komicznym, absurdem, ironią, częste porównania zwierzęce, wyzwiska; żon-glerka słowna.

krytyka: entuzjazm humanistów, oburzenie duchowieństwa i teologów Lowanium i Sorbony. 1527 r. potępienie przez profesorów Sorbony, od 1542 r. na indeksie ksiąg zakazanych w Pa-iyżu, na papieskim od 1559 r. do XIX w.

-    edycje autorskie i przedruki: edycja paryska 1511 r., wznowienie 1512 r.. w krótkim czasie 21 oficyn europejskich wydrukowało ten utwór.

-    przekłady: już w 1512 r. na język czeski, 1520 r. na francuski, 1534 r. niemiecki, 1539 r. wło-ski, 1549 r. angielski; ukazało się ponad 180 przekładów, nawet na hebrajski (1967 r.) i japoń-ski (1969 r.).

III. „Skarga Pokoju".

-    w grudniu 1517 r. w drukami Frobena, najważniejsze przesłanie:

1.    Ludzie niszczą sami pokój na własne nieszczęście i utrapienie.

2.    Taka postawa byłaby bardziej zrozumiała u zwierząt, a nie u istot ludzkich obdarzonych mo-wą i rozumem i już ze względu na swą budowę stworzonych dla pokoju. Nikt też nie obejdzie się bez pomocy bliźniego, zwłaszcza że człowiek nie ma naturalnych środków obronnych, ta-kich jakimi przyroda obdarzyła zwierzęta. Życie ludzkie pełne jest grożących zewsząd niebez-pieczeństw.

3.    Zgoda panuje wśród ciał niebieskich i żywiołów, zgoda istnieje wśród zwierząt tego samego gatunku, a nawet wśród roślin i głazów.

4.    Związki rodzinne i państwowe winny być oparte na zgodzie, bo po to przecież powstały.

5.    Nie ma pokoju ani wśród książąt będących „sercem i okiem ludu", ani wśród uczonych, ani wśród duchownych, ani też wśród zakonników.

6.    Nie ma pokoju nawet w sercu jednego człowieka, albowiem toczy się w nim walka między rozsądkiem i afektami.

7.    Wobec tego stanu rzeczy ludzie nie zasługują na miano chrześcijan. Powinni bowiem naśla-dować Chrystusa, który był .princeps pacis", pamiętać, że są członkami jednego ciała.

8.    Przykład pokoju daje Ewangelia, a nawet historia starożytna.

9.    Trzeba nawoływać do pokoju rządzących państwami. Książęta bowiem podstępnie wszczy-nają wojny, ażeby gnębić lud. Toczą walki dla osobistych powodów, choć wszelkie spory na-leży załatwiać pokojowo. Trzeba odrzuci nienawiści narodowościowe, nie odwoływać się fał-szywie do patriotyzmu ludu, aby wojnę dla własnych interesów wykorzystać. Książęta winni wobec ludu spełniać swe obowiązki. Być ich obrońcami i wychowawcami.

10.    Każde państwo rozkwita w pokoju.

11.    Wojna sprowadza demoralizację, nieszczęścia i powszechne ubóstwo.

12.    Lud buduje podstawy dobrobytu państwa, toczący wojnę władcy wszystko to niszczą. Na woj-nie bogacą się tylko zbrodniarze.

2