24161

Różne interpretacji komedii

Sprawa interpretacji komedii jest dwuznaczna. Zdania na ten temat są podzielone, a realizacje teatralne bardzo rozmaite. Pokrótce wyglądało to tak:

>    podręczniki literatury podkreślają jej pogodny i swobodny ton i jej walory poetyckie

>    najnowsze opracowania próbują interpretować ją w kategoriach twórczości satyrycznej i dydaktycznej

>    odosobniony jest pogląd Juliusza Saloniego o tym, że komedia Zabłockiego jest rehabilitacją postaci fircyka

W Fircyku tkwią elementy satyry, są w nim nawet fragmenty o charakterze moralizatorskim, jest wiele szczegółów obyczajowych, trudno dopatrzeć się sentymentalizmu. Jest to jednak utwór wyjątkowo zwarty i jednolity, jest komedią bardzo sceniczną i wdzięcznym materiałem dla znakomitych aktorów. Najmniej powiedziano na temat wiersza i języka Zabłockiego, a przecież to język decyduje ostatecznie o uroku tej komedii teatru stanisławowskiego.

III. Fircyka Petit-maitre Romagnesiego

Wiemy już, że Zabłocki posłużył się przy pisaniu Fircyka utworem Romagnesiego. Romagnesi i jego petit-maitre

Komedyjka LePetit-maitre amoureux podobno została napisana wspólnie z Riccobonim i bardzo możliwe, że była też pomyślana jako parodia jakiegoś utworu, którego niepodobna ustalić. Francuski historyk wyraża się o tej komedii niebzyt pochlebnie. Inny Francuz, jakiś uczony (nie podano nazwisk) dziwi się, że utwór ten został w ogóle przerobiony przez Zabłockiego i tłumaczy to tym, „że zawiera on najbardziej tradycyjny portret fircyka”. I faktycznie Damon, bohater Romabnesiego, należy do najbardziej schematycznych postaci komedii. Etymologia oreślenia petit-maitre jest dosyć mglista. Dellofre sądzi, że pochodzi ona z początku XVII w., choć przyznaje, że powszechnie zaczęto jej używać dopiero w okresie Frondy (nie mam pojęcia co to za okres, nie ma do tego przypisu), określając tym mianem młodych zawadiaków otaczających buńczucznego feudała -Wielkiego Kondeusza. W owym czasie fircyk nie jest jeszcze ugładzonym bawidamkiem, szlifującym salony paryskie. W terminie petit-maitre skupia się przede wszystkim zespół cech zewnętrznych: wytworny strój, gładkie maniery, nonszalancja wobec otoczenia, specyficzny język. Jest to pewien typ pozy, przjętej przez młodzież, pozy, która ma demonstrować jakiś stosunek do otaczającego świata. Stosunek ten jest wyraźnie krytyczny: fircyk kpi ze wszystkiego - z religii i więzów rodzinnych, z przedstawicieli wszystkich warstw społecznych uznanych i szanowanych, kpi z przyjaźni i z miłości. Ale przy tym wszystkim jest to kpina dla kpiny, bo fircyk jest młody, niedojrzały i sam nie wie, czego chce. Krytyka kończy się, gdy fircyk znajduje sobie ciepłe miejsce w tym świecie, z którego kpił. I to w tym momencie przestaje być fircykiem. Ta niedojrzałość fircyka nie pozwoliła stać mu się prawdziwym bohaterem literackim, jest on prawie marionetką, czasem najzupełniej płaską, czasem pełną wdzięku i zabawną. Utwór Romagnesiego nie jest nawet tak bardzo komiczny - jak płaski. Bohater przyjeżdża do domu swojego przyjaciela, aby zdobyć serce upartej dewotki Araminty, a gdy ona nie nabiera się na grzeczne słówka, postanawia ożenić się z nią. Taka intryga oparta jest na typowym schemacie komedii delParte: zadufany w sobie łowca serc spotyka zadufaną w cnocie dewotkę. Obie zakłamane postaci upokarzają się wzajemnie i wzajemnie „poprawiają” przez miłość.

Związki z utworem Romagnesiego

2