26136

2) Traktowanie całego społeczeństwa jako zbiorowości o strukturze dwuwarstwowej.

Dychotomiczna koncepcja struktury społecznej to uogólnienie na całe społeczeństwo stosunku dwuczłonowego asymetrycznego, gdzie jedna strona jest uprzywilejowana kosztem drugiej. Społeczeństwo w tej koncepcji rozpada się na dwie klasy korelatywne i przeciwstawne w ten sposób, że każdą z nich charakteryzuje stosunek każdego jej członka do osobników klasy przeciwstawnej.

Często interferują dwie dychotomie, oparte na rożnych kryteriach. Skrzyżowanie dwóch niezgodnych ze sobą podziałów dychotomicznych prowadzi do wydzielenia przynajmniej trzeciej dychotomii. W ten sposób powstaje aspekt trójczłonowy. W podobny sposób połączenie dwóch dychotomicznych podziałów komplikuje obraz społeczeństwa nowoczesnego. W marksistowskiej koncepcji klas społecznych, jako grup wyznaczonych przez stosunek do środków produkcji, mamy do czynienia z trzema kryteriami dychotomicznymi. Dwa najważniejsze to:

-    posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji

-    zatrudnianie lub niezatrudnianie najemnej siły roboczej.

Warunki sprzyjające powstawaniu dychotomicznego obrazu struktury społecznej:

1.    cechy stmktuiy społecznej, sprawiające, że pewne społeczeństwa są obiektywnie bliższe schematu dwudzielnego:

-    wielki dystans pozycji społecznej,

-    wysoki stopień polaryzacji ekonomicznej,

-    jaskrawe współistnienia bogactwa i nędzy

2.    okoliczności, które sprawiają, że obraz dwudzielności przemawia do pewnych klas społecznych albo sprzyja ich interesom:

-    w społeczeństwach, charakteryzujących się uciemiężeniem i wyzyskiem jednej klasy przez drugą, antagonistyczny stosunek łatwo przesłania klasie upośledzonej istnienie innych grup i konfliktów. Chce ona uwydatnić w budowie świata to, co najważniejsze z jej klasowej perspektywy.

-    w klasach uprzywilejowanych, przy mocno ustalonej dominacji, ostre przeciwstawianie własnej klasy reszcie społeczeństwa może być wyrazem dążeń do zwiększenia dystansu w stosunku do wszystkich innych klas, skoro sytuacja klasy panującej wydaje się tak pewna, że nie ma potrzeby szukania sprzymierzeńców. Zwiększenie dystansów prowadzi tu do rozszerzenia zakresu własnych przywilejów.

-    w okresie walk społecznych tendencja ujmowania ustroju w schemat dychotomiczny staje się ważnym czynnikiem propagandy ze strony tych, którym strategia walki sugeruje uwydatnienie jednej tylko linii frontu. Pozwala to odwrócić uwagę od pozycji pośrednich pomiędzy ścierającymi się grupami.