2717

odzwierciedloną- taką, jaka przedstawia się w świadomości członków grupy. Z tymi właśnie wymiarami współcześnie kojarzy się socjometria; (z komunikacyjnym lub obserwacyjnym ustaleniem struktury odzwierciedlonej).

Jak ustalamy omawianą strukturę? Najpierw musimy zbudować narzędzie pomiaru np. kwestionariusz socjometryczny czy dzienniczek obserwacji. Stosując kwestionariusz socjometryczny powiązany z techniką ankiety audytoryjnej trzeba zwrócić uwagę na centralne kwestie:

1.    kryteria odniesień przychylnych i nieprzychylnych; atrakcji i repulsji- musimy znaleźć takie żywotne dla danej grupy dziedziny, w odniesieniu do których będziemy pytać o odrzucenie czy wybieranie konkremych osób. Kryteriami są wymiary realnie doświadczane, przeżywane, cenne w kontekście, których z jednymi osobami pragnęłoby się być a innymi- nie. Takich kryteriów wprowadza się kilka, zarówno, gdy stosuje się pomiar komunikacyjny jak i obserwacyjny (odrzucenie). Oznacza liczbę wskazań związanych z danym kryterium, akcentujących pragnienie funkcjonowania w danej dziedzinie albo życzenie nie uczestnictwa z pewnymi, wskazanymi osobami w tejże dziedzinie.

2.    Rząd wyboru (odrzucenia)- oznacza liczbę wskazań związanych z danym kryterium akcentujących pragnienie wspólnego funkcjonowania w danej dziedzinie albo życzenie nie uczestnictwa z pewnymi, wskazanymi osobami w tejże dziedzinie. Im mniejszy poziom wiedzy, rozwoju psychicznego, inteligencji, tym mniej wprowadzamy kryteriów i mniej rzędów wyborów (odrzuceń). Trzy rzędy stosuje się względem osób wykształconych czy rozwiniętych, dwa- w odniesieniu do osób z gimnazjum czy zasadniczej szkoły zawodowej, jedno- względem osób ze szkoły podstawowej czy względem starszaków przedszkola. Im młodszy wiek badanych, niższy poziom inteligencji oraz wiedzy, tym chętniej przeprowadza się plebiscyty życzliwości i sympatii a nie wybory preferujące jednych a odrzucające innych.

3.    Pytania czy dyspozycje do obserwacji mają zawsze charakter symetryczny. Skoro pytano o to z kim przykładowo z klasy szkolnej badana osoba pragnęłaby wyjechać na wycieczkę do Rzymu, to równocześnie musimy ustalić, z kim zdecydowanie na taką wycieczkę nie chciałoby się jechać.

Jeżeli wprowadzimy 5 kryteriów dziedziny odniesień, 2 rzędy wyborów oraz będziemy rozważali zarówno repulsję jak i atrakcję (2), to łącznie będziemy dysponować dwudziestoma egzemplarzami wskazań dokonanych przez każdego badanego, czy obserwowanego osobnika. Wybiera się spośród osób tego zespołu, którego strukturę chcemy obserwacyjnie poznać albo na drodze komunikacyjnej uchwycić jej odzwierciedloną postać. Ankieta socjometryczna nie może być anonimowa, bo poznajemy wybory, preferencje i odrzucenia danej osoby. Możemy wprowadzić kodujące symbole i prosić badanych, by zamiast nazwisk osób preferowanych czy odrzucanych, podawać ich hasła (ksywy, kody). Praktyka wykazuje, że wprowadzenie kodowań uruchamia więcej trudności i rodzi więcej kłopotów niż przynosi pożytków.

Jak przeprowadzamy analizę socjometrycznych danych? Zaczynamy ją od określenia globalnej pozycji każdej z badanych osób. Sprawnie socjometrię

2