27470

Eliminowanie aktów normatywnych z systemu

Norma obowiązuje tak długo, dopóki nie zostanie z tego systemu wyeliminowana (dopóki nie utraci mocy obowiązującej.

Uchylanie (derogacja, łac. derogatio) - czynność konwencjonalna dokonywana przez upoważniony do tego podmiot i w wyznaczonej procedurze, mocą której norma (przepis prawny, akt normatywny) zostaje pozbawiona mocy obowiązującej przez jej wyeliminowanie z systemu.

-    do uchylania danych norm (aktów normatywnych), a także do zastępowania norm o określonej treści normami o innej treści lub brzmieniu, ma ten podmiot, który wydał dane normy

-    ustawę uchyla się (deroguje się) ustawą, rozporządzenie rozporządzeniem itd.

-    wyjątek - upoważnienie do uchylania aktów normatywnych wydanych poprzez podmiot A zostaje udzielone jakiemuś podmiotowi B, który nie był twórcą tych aktów; upoważnienie to musi być bezpośrednio i jednoznacznie sformułowane w przepisach prawnych (w RP: Rada Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów może uchylić rozporządzenia lub zarządzenia wydane przez ministra)

-    może mieć charakter całkowity (akt normatywny uchyla się w całości) albo częściowy (uchyla się jedynie określone przepisy danego aktu normatywnego)

Derogacja:

-    rozumiana szeroko: każde uchylenie aktu normatywnego (całkowite, częściowe), uchylenie zarówno bez zastąpienia dawnych przepisów przypisami nowymi, jak i połączonymi z zastąpieniem

-    rozumiana wąsko: uchylenie tylko niektórych przepisów aktu normatywnego oraz zastąpienie ich nowymi

*abrogacja - całkowite uchylenie aktu normatywnego bez ustanowienia w jego miejsce nowego aktu

Eliminowanie aktów o charakterze wykonawczym:

-    aktem derogującym (uchylającym)

-    utrata mocy obowiązującej w następstwie utraty mocy przez ustawę, która była podstawą jego wydania albo przez przepis ustawy, który był podstawą wydania aktu wykonawczego (uchylenie ustawy / uchylenie czy zmiana treści przepisu upoważniającego do wydania takiego aktu)

Orzeczenie o niezgodności z Konstytucją RP lub z ustawą jako aktem o wyższej mocy prawnej, względnie z ratyfikowaną umową międzynarodową - kolejna forma eliminowania norm czy przepisów z systemu prawa; kompetencja do kontroli konstytucyjności aktów normatywnych przyznawana jest określonym organom, np. sądom najwyższym czy specjalnie w tym celu tworzonym sądom konstytucyjnym. Akt (przepis) uznany za niekonstytucyjny traci moc obowiązującą.