27693

EWOLUCJONIZM

(1) Pojęcie ewoliicjonizinn w naitkadi społecznych

-    Ewolucjonizm w naukach społecznych pojmuje się niekiedy zbyt wąsko, niekiedy zaś zbyt szeroko.

• w pierwszym wypadku utożsamia się go z darwinizmem, zakładając, że mamy z nim do czynienia tylko wtedy, gdy w grę wchodzi przenoszenie do owych nauk założeń teorii ewolucji Darwina lub przynajmniej operowanie zbliżonym do darwinowskiego wyobrażeniem ewolucji

-    w dmgim wypadku za ewolucjoiustów uważa się tych wszystkich myślicieli, którzy traktowali o ewolucji w jakimkolwiek sensie i ośrodkiem uwagi czynili prawa rozwoju społecznego. W tym rozumieniu „ewolucjonistami" byli nie tylko Darwin czy Spencer, Taylor czy Morgan, Bastian czy Frazer, lecz również Hegel czy Marks. Guizot czy de Tocqueville, Saint-Simou czy Comte.

-    takie poszerzone rozumienie ewolucjonizmu jest ułatwione przez to. że słowo „ewolucja" nie stanowiło koniecznie wyróżnika jakiejś ściśle określonej grupy myślicieli, lecz bywało używane dość swobodnie w znaczeniu trudnym do odróżnienia od znaczeń takich słów jak „rozwój”, „wzrost”, „zmiana” czy „postęp"

-    Ewolucjoniści w naukach społecznych nie tworzyli jednej szkoły naukowej, toteż zaliczenie do nich tego lub innego myśliciela może być przedmiotem trudnego do rozstrzygnięcia sporu.

-    zarówno wąskie, jak i szerokie rozumienie ewolucjonizmu ma na swoje poparcie dobre racje. Darwinizm wywarł rzeczywiście pewien wpływ na nauki społeczne, można w związku z tym używać terminu „darwinizm społeczny" symbolicznie w celu oznaczenia pewnej wspólnoty poglądów, w której uczestniczył np. Spencer, nie uczestniczyli natomiast Comte czy Marks mimo zainteresowania tak lub inaczej pojmowaną ewolucją społeczeństw.

-    Trzeba także pamiętać, że:

-    najważniejsze koncepcje ewolucji społecznej powstały wcześniej od teorii ewolucji Darwina

-    miały one swoje źródła w myśli XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, przy czym te źródła to nie tylko Malthus. z którego korzystał także Darwin, ale i oświeceniowe teorie rozwoju (i postępu) społecznego

-    wszystkie ważniejsze koncepcje ewolucjonistyczne w naukach społecznych różniły się dość poważnie od koncepcji Darwina (na przykład „lamarckizm” Spencera)

■ wielu ewolucjonistycznych teoretyków społecznych zaznaczało wyraźnie swą niezależność od Darwina, mając z nim rzeczywiście niewiele wspóbiego

-    wskazane jest więc rozszerzenie pojęcia ewolucjonizmu w naukach społecznych poza darwinizm

-    koncepcje ewolucjonistyczne wyróżniało to, że:

-    po pierwsze były jednoznacznie naturalistyczne

-    po drugie były antyhistoryczne. reprezentowały na ogół tendencję do skupiania uwagi na prawidłowościach ogólnoświatowego procesu ewolucji i lekceważenia „przypadków” i osobliwości lokalnych

- były one kontynuacją historii „hipotetycznej" czy „filozoficznej"

-    czyniły swoim przedmiotem dzieje społeczeństw

-    interesowało je przede wszystkim nie tyle to. co rzeczywiście tu czy tam się zdarzyło, ile to. co zdarzyłoby się wszędzie, gdyby ewolucja przebiegała w sposób niezakłócony

-    Ewolucjoniści szukali praw ewolucji społecznej pojmowanej jako proces uniwersalny, a historie poszczegóbiych krajów były dla nich na ogół jedynie surowcem do budowy wielkich uogólnień.

-    metoda porównawcza służyła do ujawniania nie różnic, lecz podobieństw między społeczeństwami

-    ewolucjonizm był próbą odbudowania wiary w jednolita naturę ludzką

-    za ewolucjoiustów zwykło się uważać:

-    Herberta Spencera

• Edwarda Burnetta Ty lora

-    Lewisa Henry’ego Morgana

-    Johanna Bachofena

-    Adolfa Bastiana

-    Johna McLennana

-    Johna Lubbocka

-    Williama Smitha -Jamesa Fraz era

-    Edvarda Westermarcka

-    Henry ego Manie a

-    Nuiny Denisa Fustela de Coulangesa