27706

różnymi postaciami. W jednych wypadkach był zorientowany na uchwycenie ogólnych prawidłowości procesu historycznego, w innych natomiast - na ogarnięcie tego . co swoiste dla jego poszczególnych fragmentów.

•    „nas" interesuje tzw. Historyzm absolutny. Żadna inna odmiana historyzmu nie miała w rzeczy samej tak daleko sięgających aspiracji.

•    Konstytutywne dla niemieckiego historyzmu absolutnego było:

(1)    „l liistoryćmienie życia”

Przekonanie, że żadnego faktu nie da się wyjaśnić tak długo, jak traktuje się go jako coś niezmiennego i raz na zawsze danego. Wszystko widziane jest tutaj jako istniejące w strumieniu stawania się. jako nieograniczony i nieustający proces indywidualizacji, zdeterminowany przez przeszłość i skierowany ku nieznanej przyszłości

(2)    „Żyde historyczne jako całość”

K. Mannheim: Historyzm to nie tylko świadomość nieustannego przepływu zdarzeii, lecz również zdolność przeniknięcia wewnętrznej struktury tej wszechobejmującej zmiany. Właściwie praca naukowa zaczyna się dopiero wtedy . gdy stawiamy sobie pytanie, jakie jest miejsce badanego przez nas faktu w obrębie określonej całości.

(3)    „Podejście indywidualizujące"

Według Meineckiego: Istotą omawianej odmiany historyzmu jest zastąpienie generalizującego poglądu na siły ludzkie w historii przez proces indywidualizującej obserwacji. Nie znaczy to jednak, że historyzm wyklucza tym samym wszelkie próby odkrycia w ludzkim życiu jakichś ogólnych praw czy typów, za to łączy takie podejście z wyczuciem indywidualności.

(4)    „Rezygnacja z przedwstawiania świadomośd naukowej i potocznej”

Traktując wszelkie zjawiska społeczne jako części konkretnych całości historycznych, człowieka zaś jako animal historicum. absolutny historyzm dokonał zarazem zatarcia wytyczonej przez pozytywistów granicy między podmiotem i przedmiotem poznania społecznego, między świadomością naukową i potoczną. Wiedza społeczna jest zarazem wiedzą lustoryczną człowieka należącego do określonej epoki, kultury, narodu. Traktuje się ją jako ekspresję życia. Stąd pojęcie „światopoglądu".

Wszelka wiedza historyczna jest obciążona wartościowaniem, bo człowiek poznaje świat jako całościowa istota duchowa, osobowość zakorzeniona w określonej kulturze.

(4)    ..Swoistość poznania historycznego”

Człowiek stwarza w świecie przyrody, świat historii jako imperium in imperio, gdzie rządzą raczej wartości niż przyczyny, raczej wola niż konieczność. Poznanie tego swoistego świata wymaga stosowania swoistych procedur, których istota polega na uświadomieniu między podmiotem poznającym i przedmiotem poznawanym szczególnej więzi duchowej określanej zwykle jako rozumieiue (nie jest to jednak rozumienie sprowadzone tylko do poznawania cudzych stanów psychicznych.) Historyzm nie chciał i nie był psychologizmem chociaż poświęcał psychologii wiele uwagi.

(5)    „Relatywizm”

Sąd. że sensowne wypowiadanie się o czymkolwiek wymaga brania pod uwagę odpowiedniego kontekstu historycznego. Idee i czyny nie mogą być oceniane z puntku widzenia żadnych bezwzględnych kryteriów ani przyporządkowane jakimś formulom.

Dawna krytyczna ocena wcześniejszych doktryn zostaje zastąpiona przez równouprawnienie ich jako różnych „ekspresji żyda”, nie lepszych czy gorszych, różnych.

Rozkwit absolutyzmu wiązał się również z kryzysem wiary w postęp społeczny, upadkiem zaufania do istniejących ideałów i z zanikiem postawy „optymizmu historycznego”.

Absolutny historyzm. był zdecydowaną negacją wszelkich koncepcji nastawionych na wyjaśnianie procesów historycznych na sposób przyrodniczy. Ta postawa zapewniła absolutyzmowi miejsce wśród nauk społecznych. Absolutny historyzm nie wydał żadnej koncepcji socjologicznej.

Jednak rozważania nad nim. pod względem socjologicznym są ważne bo: