2841

Pojęcie kultury organizacyjnej narodziło się właściwie w 1951 r. wraz z publikacją pozycji Jaquesa poświęconej fabryce Glacier w Anglii. W ślad za Jaquesem poszło wielu badaczy, m.in. ze słynnego brytyjskiego Tavistock Institute. W latach osiemdziesiątych nastąpił prawdziwy rozkwit literatury poświęconej kulturze — wraz z tzw. „nową falą w zarządzaniu". Literatura popularna uczyniła z kultury „receptę na sukces", tajny klucz, który dotąd nie doceniany, teraz miał otworzyć przedsiębiorstwom drzwi do efektywności, nowatorstwa i szczęścia, a także miał pomóc firmom amerykańskim (i europejskim) pokonać w konkurencji Japończyków.

Moda na kulturę powstała z wielu powodów. Częściowo firmy amerykańskie czuły się coraz silniej zagrożone japońską konkurencją i zgłaszano zapotrzebowanie na skuteczną metodę walki. Popularni autorzy zwracali uwagę na to, że kultura to coś „co mają firmy Japońskie", a czego „brakuje" innym. W ten sposób naturalnie zainteresowanie owym „brakującym czynnikiem" było niemal gwarantowane. Z drugiej strony, ludzie pod koniec naszego stulecia zaczęli interesować się mitologią, symbolami, wierzeniami. Ze sporym zaciekawieniem zaczęto je śledzić wszędzie, nie tylko w odległych egzotycznych krajach, ale także w firmie mieszczącej się po sąsiedzku, w tym samym mieście.

Kultura organizacyjna jest to „osobowość" konkretnego przedsiębiorstwa, urzędu czy firmy. Przejawia się w zachowaniach i reakcjach jednostek i grup społecznych, w ich sądach i postawach, w sposobie rozwiązywania problemów, zorganizowania hal produkcyjnych i biur, w wyposażeniu i estetyce wnętrz. Kultura organizacyjna jest wszechobecna: jest częścią każdego menedżera, sztabowca, pracownika wykonawczego — ich umysłów i serc („dzieje się" wewnątrz ludzi), jest nieodłącznym elementem stosunków międzyludzkich; jest obecna w całej organizacji i w poszczególnych jej częściach.

W modelu Edgara Scheina kultura jest wyobrażona jako pewna całość,

składająca się z poziomów wyodrębnionych ze względu na ich trwałość i widoczność. Najbardziej widocznym poziomem kultury są artefakty — sztuczne twory danej kultury. Dzielą się one na: językowe (język, mity, legendy),

behawioralne (ceremonie, rytuały, powitania, formy, w jakich ludzie zwracają się do

2