3076

pokoju, prawo łaski. Wszystkie decyzje królewskie wymagają kontrasygnaty ministerialnej, co oznacza, że to ministrowie podejmują decyzję, które król faktycznie tylko firmuje. W praktyce pełnia władzy wykonawczej należy do rządu. Prawo sankcji wyszło z użycia, podobnie jak udział króla w pracach parlamentu. Król jest nietykalny i nieodpowiedzialny. Odpowiedzialność za jego działanie przeszła na ministrów. W imieniu króla wydawane są nadal ustawy oraz wyroki sądowe. Jest on także głową kościoła anglikańskiego. Parlament. Do parlamentu należy pełnia władzy ustawodawczej, inicjatywa ustawodawcza oraz prawo stanowienia budżetu Jego kadencja w r. 1911 skrócona do lat pięcia Do początku XX w. obie izby miały równorzędną pozycję. Izba Gmin, stała się po roku 1911, jedynym organem prawodawczym o pełnych kompetencjach ustawodawczych. Zasiadają w niej posłowie, wybierani w oparciu o czteroprzymiotnikowe prawo wyborcze, w jednomandatowych okręgach. Izba Gmin posiada pełnię kontroli nad rządem, który jest przed nią odpowiedzialny politycznie i solidarnie za swoją jak i króla działalność. Rząd, gabinet. Mianem rządu określa się wszystkich powoływanych przez króla lub premiera ministrów, których w sumie jest około 100. Gabinet jest natomiast znacznie węższym, właściwym organem rządowym i stanowi niejako nadbudówkę rządu. Wśród rządu wyróżnić należy tzw. ministrów właściwych, stojących na czele poszczególnych resortów oraz podporządkowanych im ministrów młodszych, pełniących głównie funkcje sekretarzy parlamentarnych, zapewniając łączność między szefem resortu a Izbą Gmin. Cały rząd ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Właściwe funkcje rządzenia należą do gabinetu. Wszyscy jego członkowie muszą być członkami parlamentu. System partyjny. Mechanizm funkcjonowania władzy oparty jest na dwupartyjnym systemie politycznym, co oznacza, że tylko 1 z 2 wielkich partii ma w danym okresie wpływ na sprawowanie rządów. Istniejące od okresu Restauracji partie torysów i wigów, przekształciły się po reformie wyborczej z 1832 w partie konserwatywną i liberalną. Partie prowadzą walkę o władzę, a nie o zmianę systemu rządów. Sądów nictwo. W Anglii nie ma ministerstwa sprawiedliwości. Nie znana jest też instytucja prokuratora. Oskarżenia wnoszą i popierają w sądach adwokaci, występujący na zlecenie poszkodowanego lub organów władzy, w zależności od tego czy skarga ma charakter prywatny czy publiczny. Na najniższym szczeblu istnieją sądy pokoju, wyższą instancją są sądy hrabstw, a Sądem Najwyższym tzw. Supreme Court w Londynie. Trybunałem apelacyjnym jest Sąd Izby Lordów. Uprawnienia sądów angielskich są szerokie. Wykonują one nie tylko jurysdykcję w sprawach cywilnych i karnych, ale pełnią także funkcje, nie znanych w Anglii, sądów administracyjnych. Zarząd terytorialny pozostaje oparty na samorządzie. Wpływ ustroju Anglii na kształtowanie się konstytucji innych państw był duży na cały świat. Sięganie do wzorów brytyjskich widać w konstytucji USA. W Europie ich adaptację rozpoczęła Francja po rewolucji 1789 r., a za jej pośrednictwem inne państwa kontynentu w XIX i XX w. Równość wobec prawa, znana w Anglii już od schyłku XVII w., stała się podstawowym hasłem rewolucji mieszczańskich. Struktura najwyższych organów ustawodawczych wzorowana była na brytyjskim parlamencie. Dwuizbowość stała ię niemal regułą w konstytucjach XIX w.

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO W. BRYTANII I BRYTYJSKA WSPÓLNOTA NARODÓW

Pow stanie Zjednoczonego Królestwa W. Brytanii. Problem irlandzki. Szkocja, stanowiąca od Xi w. lenno królów angielskich, stała się w wieku XIV niezależnym królestwem rządzonym przez dynastię Stuartów. Zawiązała się unia personalna między Anglią a Szkocją. Po obaleniu monarchii w Anglii (1649) Szkoci wystąpili w obronie praw do tronu syna ściętego Karola I. Armia republikańska stłumiła bunt w Szkocji, a Cromwell połączył cała wyspę w jedną RP. Stosunki między obu państwami nabrały charaktery ścisłej unii realnej. Restauracja Stuartów rozbiła tę jedność, a związki między Szkocją i Anglią nabrały ponownie wyłącznie charakteru unii personalnej. W roku 1707 doszło do zawarcia