32210

5

Znanym reformatorem związanym z pedagogiką byt także Jan Kalwin. W oparciu o doświadczenia Sturma, Kalwin opracował zasady organizacji szkoły, która miała przygotowywać chłopców do urzędów świeckich i stanowisk duchowych. W 1559r., w Genewie powołał do życia gimnazjum i wyższe kursy (o charakterze zawodowym) nazywane akademią;, opracował "Leges Academiae Genevensis”. Jednakże wprowadził inny system klas niż Melanchton (3 klasy) oraz Sturm" (10 klas), uważał że szkoła powinna składać się z 7 klas. Charakterystycznym rysem szkoły genewskiej było nauczanie języka francuskiego, równolegle z łaciną. Kalwin twierdził, że należy zmniejszyć znaczenie i naśladowanie wzorów klasycznych; świadczył o tym fakt, że w szkole genewskiej nie nauczano retoryki. Filozofia Kalwina, daleka od humanistycznej retoryki świadczy o jego zdrowym krytycyzmie i zachowaniu rozsądku w opracowywaniu programu szkoły średniej.

W Polsce początek krzewienia myśli pedagogicznej ściśle związany był z walką o władzę pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi. Szlachta, podpierając się ideami reformacji chciał zmniejszyć wpływy biskupów. Rzemieślnicy wierzyli, że reformacja przyniesie ze sobą sprawiedliwość społeczną, a ludzie najgorzej sytuowani materialnie - równy podział dóbr materialnych. Wszyscy zwolennicy reformacji, chcąc realizować postulaty Lutra, Kalwina, którzy m.in. domagali się, aby wierni czytali Pismo Święte w języku ojczystym, wiele uwagi poświęcali szkolnictwu. W ten sposób zaczęto zakładać szkoły w Polsce. W celu zapewnienia każdej szkole należytej opieki, powoływano instytucje scholarchatu. Scholarchat zapewniał szkołom fundusze i sprawował nad nimi nadzór pedagogiczny; czuwał nad dyscypliną szkolną. Pomimo, że szkoły protestanckie służyły interesom swoich wyznań, w związku z działalnością scholarchatu, religia nigdy nie przesłaniała w nich wymagań codziennego życia i nie przeszkadzała w przygotowywaniu dzieci do wzorowego wypełniania w wieku dojrzałym obowiązków społecznych i obywatelskich.

Postępowe myśli reformacyjne, w dziedzinie pedagogiki, znalazły także zwolenników wśród wielu nauczycieli i pisarzy. Jednym z pierwszych, który podjął myśl odbudowy zacofanej oświaty w Polsce był Szymon Maricius. Jego dzieło "O szkołach czyli akademiach" (1551) jest niejako pedagogiką uniwersytecką, opartą na wzorach włoskich. Maricius ubolewał nad zaniedbanym stanem szkół miejskich i kościelnych, których upadek w konsekwencji przyczynił się do niskiego poziomu uniwersytetu krakowskiego. Apelował, iż nauczyciele powinni otrzymywać lepsze pensje i posiadać wyższe kwalifikacje. Dzieło Mariciusa ukazało się w okresie rozprzężenia w Kościele polskim i nie uzyskało zbyt wielu odbiorców.

Podobnie, jak Maricius, wyrażał się Andrzej Frycz Modrzewski, który przywiązywał ogromną wagę do wychowania, jako czynnika wpływającego na rozwój państwa. W swoim wielkim dziele "O poprawie Rzeczypospolitej" zawarł osobną księgę o szkołach (V Księga), w której pisał, jak powinno się dbać o wychowanie młodzieży szlacheckiej. Postulował konieczność podniesienia oświaty i nauki na wyższy poziom; jego poglądy przepojone są krytyką myślenia scholastycznego i ideami antyfeudalizmu (powiedział, m.in. "Żywot chłopa nie różni się od żywota niewolnika. Nie wiem, czy egipska niewola była cięższa od chłopskiej"). Wydanie jego dzieła było wydarzeniem ogólnoeuropejskim, ponieważ zostało przetłumaczone fragmentarycznie na język hiszpański, a w całości na niemiecki i francuski.