33746

Reforma rolna w II RP

Bardzo istotne znaczenie dla gospodarki jako całości oraz poziomu życia społeczeństwa miał stan polskiego rolnictwa. W 1923 odbudowano poziom prod. rolnej z 1913. Tuż po odzyskaniu niepodl. przystąpiono do regulowania stosunków własnościowych w rolnictwie. Chłopi PL od wielu dziesiątków lat oczekiwali na ziemię. W 1919 sejm podjął uchwałę w sprawie reformy rolnej. Zapowiadała ona parcelację ziem państwowych i przejętych przez państwo oraz wykup nadwyżek majątków obszamiczych pow. 180ha (dla ziem zach. Ukr, Białorusi i zab.pru. pow. 400ha). W majątkach uprzemysłowionych (w których istniały np. gorzelnie lub cukrownie) maksimum było jeszcze wyższe. Uchwała ta została jednak odłożona ad acta w archiwum sejmowym.

Zasady parcelacji majątków obszamiczych określono dopierow lipcu 1920, gdy Armia Czerwona zbliżała się do Warszawy i chciano w ten sposób zwiększyć wysiłek wojenny społeczeństwa (chł-ów). Sejm 15.07.1920 uchwalił bez dyskusji tzw. ustawę wykonawczą w sprawie reformy rolnej. Przewidywała ona przymusowy wykup części majątków prywatnych, stanowiących nadwyżki ponad 60ha w okr. przem., ponad 400ha w niektórych okręgach w byłym zab.pru. i na ziemiach wsch. oraz ponad 180ha na pozostałych obszarach państwa. Za wywłaszczane majątki przysługiwało odszkodowanie w wys. Yi ceny rynkowej. 80% parcelowanej ziemi przeznaczono dla bezrolnych i małorolnych. Pierwszeństwo w nabywaniu ziemi przyznano inwalidom, żołnierzom i robotnikom rolnym. Uzupełnieniem tej ustawy były 2 ustawy z XII.1920 dot. osadnictwa wojskowego na ziemiach wsch. przewidujące znacznie korzystniejsze niż ustawa o reformie rolnej warunki uzyskania ziemi przez osadników.

Po wejściu w życie konstyt. marcowej 1921 przewidującej wywłaszczenie za odszkodowaniem w pełnej wysokości oraz na podst. art. 99 stanowiącego o nienaruszalności wł. pryw., przejmowanie nadwyżek majątków na cele reformy rolnej napotkało ogromne przeszkody. W efekcie na reformę przeznaczano gł. majątki państwowe. Przyczyniło się to do wzrostu konfliktów społ. na wsi. Ruch ludowy podjął zdecydowane działania w celu obrony interesów ch-skich. W maju 1923 w Lanckoronie doszło do zawarcia paktu PSL „Piast" z endecją i chadecją, który stanowił kompromis między interesami obszarnictwa a chłopów. Porozumienie to znalazło wyraz prawny w ustawie z grudnia 1925 o wykonaniu reformy rolnej. Parcelacji podlegały grunty państwowe oraz przekraczające 60ha w okr. przemysłowych i podmiejskich oraz 180ha na pozostałym obszarze państwa. W woj. wschodnich norma ta mogła być podniesiona do 300ha, w stosunku do majątków uprzemysłowionych - do 700ha.

W okresie 1919-25 rozparcelowano 740 688ha majątków ziemskich, najwięcej w 1921-22 339K ha.

W wyniku parcelacji pow. większej wł. pryw. (pow. 50ha) zmniejszyła się o -6%. Przeważnie parcelowano tylko część folwarku i były to grunty gorszej jakości. Parcelowana ziemia przypadała głównie bogatszym chł-om.

Pozytywne skutki reformy rolnej uwidoczniły się w dłuższym okresie. Bezpośr. i widoczny wpływ na sytuację wsi wywarła stabilizacja gospodarki, w wyniku której doszło do: zmiany cen produktów rolnych oraz przem. nabywanych przez rolników wzrostu dochodowości wsi podwyższenia obciążeń podatkowych

W 1924 uległa poprawie relacja cen art. rolnych do przemysłowych na korzyść rolnictwa. W ciągu roku wskaźnik wzrósł o ponad 35%. W 1925 tendencja ta utrzymywała się nadal.

Wpłynęło to na zwiększenie siły nabywczej wsi. Korzyści odniosły przede wszystkim gospodarstwa T, dysponujące nadwyżkami produktów. Pod wpływem dobrej koniunktury rosła wartość produkcji rolnej, jednak jej poziom globalny w 1925 nie osiągnął stanu z 1913.

Stabilizacja waluty spowodowała zwiększenie realnych obciążeń podatkowych wsi, które to odczuły wszystkie kategorie gospodarstw. W IV 1924 Rada Ministrów podniosła o 100% podatek gruntowy (najważniejszy podatek obciążający wieś). Chodziło tu o waloryzację podatków bezpośrednich zdeprecjonowanych w latach inflacji. W 1926-28 wyemigrowało z PL 500K chłopów (przeludnienie wsi, rząd popierał emigrację).