35568

0 egzogenne (wymuszenie zmiany; procesy reaktywne, adaptacja); źródła zmiany tkwią poza systemem społecznym

0 endogenne (wewnętrzny mechanizm zmian); źródła zmian tkwią w systemie społecznym Wszystkie czynniki zmian o podłożu naturalnym (geograficzne, demograficzne, rasowe) są egzogenne. Większość czynników społecznych i kulturowych to czynniki endogenne.

Zasada zmiany immanentnej Sorokina (autodeterminizm) oznacza przyjęcie każdy system społeczno-kulturowy jest głównym czynnikiem kształtującym własne losy. Wpływy środowiska zewnętrznego nie mogą zmieniać immanentnych możliwości systemu. Przyszłość systemu nie jest zdeterminowana przez czynniki zewnętrzne, lecz przez sam system Ze względu na tempo zmian:

0 ewolucyjne; efekt ukierunkowanego procesu rozwojowego

0 rewolucyjne; efekt zamierzeń elit i wielkich mas ludzkich

Zmiana rewolucyjna jest szybka, gwałtowna i stanowi przeobrażenie systemu społecznego jako całości. Nigdy jednak nie osiąga założonych celów, jeśli takie w ogóle istnieją.

Zmiana ewolucyjna (reformatorska) jest stopniowa, umiarkowana i prowadzi do przeobrażeń części systemu