Szkoła jest płaszczyzną, na której wszechstronnie może rozwijać się zarówno uczeń, jak i nauczyciel. Ważnym faktem staje się wprowadzanie ucznia w świat osiągnięć dorobku nauki, kultury i techniki - niesie to za sobą możliwość kształtowania twórczej postawy ucznia, otwartej na wszystko co wartościowe, nowe i ciekawe. Nauczyciel winien głównie uczyć zdobywania wiedzy, musi być twórczy i poszukujący, aktywny, otwarty na wszystko, co nowe, partnerski w dialogu: nauczyciel - uczeń.
Warunki ekonomiczne i prawne podstawy funkcjonowania instytucji opieki nad dziećmi i młodzieżą, w tym również szkoły, stanowią najbardziej negatywny czynnik zaburzający ich funkcjonowanie. Podkreśla się niedostatek środków materialnych oraz zbyt duży centralizm w kwestiach organizacyjnych. W szkołach w zbyt małym stopniu integruje się wpływy wychowawcze oraz za mało udziela się pomocy pedagogicznej i psychologicznej, przygotowującej do układania poprawnych reakcji z nauczycielami, rówieśnikami i rodzicami. Braki w pracy profilaktyczno - wychowawczej rodzą nerwice szkolne, przemoc, zagrożenie uniezależnieniem.
Aby temu zapobiec, bądź przynajmniej nie dopuścić do pogłębiania się tego typu problemów, reforma systemu oświaty:
• zakłada większe dostosowanie kształcenia do właściwości rozwojowych dzieci i młodzieży
• zwraca uwagę na zdobywanie ważnych umiejętności społecznych w toku edukacji
• tworzy środowisko bardziej jednorodne rozwojowo, oddziela dzieci od młodzieży dorastającej
• zmienia system oceniania, co ma neutralizować stres szkolny, eksponować mocne strony ucznia
• akceptuje aktywność i samorządność uczniów, co ma prowadzić do demokratycznych i podmiotowych interakcji
Jeśli chodzi o propozycje udoskonalania działalności opiekuńczo - wychowawczej szkoły, idą one w dwóch kierunkach. A mianowicie w kierunku rozbudowy organizacyjnej szkoły oraz intensyfikacji jej wewnętrznych działań na rzecz opieki wychowawczej. Ważne jest również szukanie "partnerów" do opieki i wychowania. Na terenie szkoły chodzi konkretnie o intensywniejszą opieką lekarza i stomatologa nad dziećmi. Idzie również o bardziej zróżnicowane organizowanie pomocy materialnej uczniom pochodzącym z rodzin o trudnej sytuacji ekonomicznej oraz o stworzenie możliwości korzystania z dożywiania, szklanki mleka. Szkołą, jako instytucja wspomagająca pracujących rodziców i samotne matki w pełnieniu ich funkcji rodzicielskich musi poszerzyć swoją bazę świetlic i półinternatów, gdyż coraz większą grupę dzieci obejmuje. Konieczności jest wykorzystywanie do pracy opiekuńczej i wychowawczej sił społecznych (instytucje środowiskowe, gminy, komitety rodzicielskie, zakłady opiekuńcze).
Zawód pedagoga jest odpowiedzialnym stanowiskiem, podstawowym jego zadaniem jest udział w realizacji dydaktycznych oraz opiekuńczych funkcji szkoły. Pedagog, przystępując do pracy powinien znać wymagania związane z jego rolą.
Wymagania te obejmują:
• Współudział w realizacji zadań wychowawczych szkoły
• Prowadzenie profilaktyki wychowawczej
Prowadzenie i organizowanie pracy korekcyjno - wyrównawczej
• Indywidualną pomoc uczniom
• Organizowanie opieki wychowawczej nad uczniami w celu kompensowania braków środowiska rodzinnego