koniec dzieła - epilog - iywale spotykają się na w zaczątkach wojny siedmioletniej - bój na słowa, zwycięża Sułkowski
Dohaterowk
Postać Bruhla
barwy ujemne - obłudnik, egoista, oszust, rujnuje Saksonię, dla zaspokojenia
własnej nienasyconej chciwości,
minister w historii zjednujący sobie współczesnych
główne łysy cłiaraktem Bruhla wziął pisarz z bezimiennego dzieła z 1760 roku „Leben und Cliarakter des Grafens von Brulil” - domniemany autor kameralista Jan Henryk Bogusław Justi - podczas wojny siedmioletniej, służył Prusom i zachowaniu dobrego imienia Frydeiyka Wielkiego, który zniszczył Saksonie i zwalił winę na Bruhla - maska rzekomej cnoty i zasługi -odstraszający przykład - nieuczciwy i wszechwładny minister Brulil miał dar oszukiwania i zjednywania sobie ludzi
Z J.H.B. Justiego wziął Kraszewski konstrukcję intrygi powieściowej, szereg motywów epizodycznych - pochodzenie i początki Bruhla, dwór Sułkowskiego, satyryczny medal przeciw rządom paziowo-lojalskim, romansie króla i Bruhlowej
Drugim utworem, którego konstrukcja dała początek Bruhlowi był „Geschichte der deutchen Hofe seit der Reformation” Edwarda Vehse - 1854 rok - życie dworów niemieckich ze strony obyczajowo-anegdotycznej - większość faktów histoiycznych - dosłowne cytaty, tytulatura ministra, widowiska drezdeńskie, nazwiska aktorów
Postaci z utworu Velisego powielone przez Kraszewskiego założyciel gminy religijnej z braci morawskich - Zinzendorf powiernik Sułowskiego - Ludovid radcowie Globig, Loss, Stammer szambelan Watzdorf - dziennikarz Erell
kompozytor Hassę i żona Faustyna Bordoni, jej rywalka Teresa Albuzzi
Młodość i podróże królewicza Fiydeiyka Augusta cliarakter króla i królowej
kariera Bruhla - zwycięstwo nad Fleurym, Manteufflem i innymi rywalami; romans z hrabiną Moszyńską i Teresa Albuzzi
Kraszewski w Bruhlu okazał się człowiekiem „jednej książki” - rozległość i gruntowność studiów
Justi - Brulil jako narzędzie przeciw Sułkowkiemu z pomocą królowej i Guari niego
Kraszewski - Brulil jako narzędzie polityki rzymsko-habsburskiej Depesza, list króla Augusta II
Justi - Brulil nie mógł zredagować depeszy, zastępując zręcznie pijanego Pauliego, bo nie miał zdolności dyplomatycznych
Kraszewski - Brulil upija Pauliego, wychodzą jego charakterystyczne rysy