38611

Definicja i rodzaje umów

Przez umowę należy rozumieć zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, którego celem jest wywołanie określonych skutków prawnych. Umowa jest więc dwustronną czynnością prawną.

Umowy mogą być klasyfikowane z uwzględnieniem wielu kryteriów. Do najważniejszych klasyfikacji zaliczyć należy:

1    Podział umów na konsensualne i realne: do dokonania umowy konsensualnej wymagane są jedynie zgodne oświadczenia woli (np.: umowa o dzieło, umowa zlecenia), natomiast w przypadku umów realnych niezbędne jest dodatkowo wydanie rzeczy (np. umowa składu, umowa komisu).

2.    Podział na umowy o skutku rozporządzającym i zobowiązującym. Umowy rozporządzające polegają na przeniesieniu, zniesieniu lub obciążeniu prawa majątkowego na rzecz innej osoby; zmniejszają one aktywa danej osoby (np. zwolnienie z długu, przelew wierzytelności). Umowy zobowiązujące powiększają pasywa osoby, która zobowiązuje się względem innej osoby do świadczenia. Znakomita większość umów w obrocie gospodarczym

ma charakter zobowiązujący. Wiele z nich jest umowami o podwójnym skutku , zobowiązująco-rozporządzającym. Są to takie umowy zobowiązujące, które w ostatecznym rozrachunku prowadzą do rozporządzenia (np. sprzedaż, dzierżawa, darowizna) (J. Gajda, Z. Gawlik: Podstawy prawa cywilnego. Część ogólna, JFarszawa 2003)

3.    Podział na umowy jednostronnie i dwustronnie (wielostronnie) zobowiązujące.

W umowach jednostronnie zobowiązujących obowiązek świadczenia spoczywa tylko na jednej stronie (np. darowizna). W przypadku umów dwustronnie (wielostronnie) zobowiązujących obowiązek świadczenia spoczywa na obydwu (wielu) stronach (np. sprzedaż, umowa spółki cywilnej). Szczególnym rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących są umowy wzajemne. Specyficzna ceclia takich umów polega na tym, że świadczenie jednej strony musi być odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Przyjmuje się, że świadczenie jest odpowiednie, gdy wedle oceny stron, świadczenia ich są względem siebie równowartościowe. (Z. Radwański: Zobowiązania - część ogólna, JFarszawa 1995)

4.    Podział umów na kauzalne i abstrakcyjne. Umowy kauzalne (przyczynowe) to takie, w których świadczenia muszą mieć jakąś podstawę prawną. W czynnościach abstrakcyjnych (oderwanych) podstawa świadczenia nie ma znaczenia dla ważności zobowiązania. Zasadą jest reguła kauzalności. Zobowiązania abstrakcyjne można zaciągać tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie wskazanych (np. weksel, czek. przekaz).

5.    Podział umów ze względu na przedmiot świadczenia Wyróżnia się tu umowy:

2

-    o świadczenie rzeczy (np. sprzedaż, najem, pożyczka)

-    o świadczenie usług (np. umowa zlecenia, umowa agencyjna)

-    mieszane, których treść obejmuje zarówno rzecz jak i usługę (np. umowa hotelowa - pokój i sprzątanie) (R. Se idei: Elementy prawa, Poznań 2005).

6.    Podział umów na nazwane i nienazwane Umowy nazwane to takie, których essentialia negoti, czyli elementy istotne, objęte są przepisami ustawy, nawet o charakterze dyspozytywnym (np. sprzedaż, zamiana, darowizna, zlecenie itp). Umowy nienazwane są przejawem stosowania zasady swobody umów, ich treść jest ukształtowana całkowicie przez strony umowy, nie znajduje odzwierciedlenia w żadnych przepisach ustawowych (np. umowa factoringu). Wiele umów, które dzisiaj są umowami nazwanymi funkcjonowało początkowo w obrocie jako umowy nienazwane. Ze względu na popularność pewnych umów ustawodawca decyduje się czasami na objęcie ich regulacją ustawową. W taki sposób doszło do uregulowania m. in. umowy kontraktacji, dostawy, dożywocia a ostatnio leasingu.