39844

demokracja i arystokracja). Każdy z tych typów może ulec degeneracji na wzór arystotelesowski. Najbardziej naturalną formą rządów jest monarchia, ponieważ ma najbardziej ojcowski charakter; arystokracja to rządy najlepsze, które wiążą się z mądrością; demokracja to rządy wszystkich, gdzie panuje wolność wszystkich. Każdy z tych typów może wytworzyć stabilność rządów, o ile nie pojawi się niesprawiedliwość i chciwość w obywatelach. Wada monarchii - brak udziału obywateli we władzy; wada arystokarcji - lud nie korzysta z wolności, poszczególne stany społeczne nie potrafią się ze sobą efektywnie komunikować. Wada demokracji - posiada niesprawiedliwą równość, stąd potrzebna jest stratyfikacja równości i wolności. Najlepszym ustrojem jest ten, który zawiera wszystkie zalety trzech form ustrojów - Rzym, oczywiście, realizuje ten eklektyczny ideał.

•    Od jakości arystokracji zależy jakość całego państwa.

Okres przejściowy między starożytnością i średniowieczem na przykładzie filozofii społecznej i politycznej św. Augustyna:

•    Człowiek jest z natury jedyną istotą społeczną wyposażona w mowę. zdolność do komunikacji (warunek konieczny doskonałości, która polega na zrzeszeniu się we wspólnotę polityczną); bez sprawiedliwości nie ma prawa i vice versa - tylko wtedy możliwy jest pokój i dobro wspólne społeczności. Jak dojść do społeczeństwa sprawiedliwego? - krytyka Platona i Arystotelesa, którzy starają się sprawiedliwość wyprowadzić z rozumu (a to w praktyce jest niemożliwe) - Augustyn; filozofia nie potrafi zapewnić przestrzegania sprawiedliwości (nieefektywność i nieużyteczność tego typu myślenia). Społeczeństwa niesprawiedliwe są związane z tylko ze wspólnotą rzeczy - społeczeństwa sprawiedliwe; tylko z prawem.

•    Związek porządku naturalnego i społecznego ustanowiony przez spekulatywny rozum dla zapewnienia społeczeństwa sprawiedliwego (sprawiedliwość - uporządkowanie rzeczy zgodnie z rozumem, tj. to. co niższe podporządkowuje się temu. co wyższe, np. dusza rządzi ciałem) - cnotliwi poddani winni być podporządkowani mądrym władcom, d zaś - boskiemu prawu. Każda harmonia sprawiedliwego podziału dóbr została zakłócona przez grzech, który rodzi pragnienie dominacji nad innymi - stąd interesy partykularne są na tej ziemi ważniejsze, niż dobro wspólnotowe (konsekwencja odwrócenia się człowieka od Boga, która przejawia się w przymusie, własności prywatnej, w rządzie i w niewolnictwie).

•    Genezą przymusu - nieumiejętność życia jednostki zgodnie z rozumem (przymus to środek panowania rozumu). Wasność prywatna dóbr doczesnych zaspokaja nienasyconą i wrodzoną chciwość człowieka. Zadaniem państwa jest powstrzymywania zła za pomocą siły (i coś jeszcze). Tylko łaska boska jest spoiwem wspólnoty.

•    W jaki sposób Augustyn uwolnił Boga od odpowiedzialnośd za zło? Jeżeli Bóg miałby dać człowiekowi wolną wolną, sam musi ją posiadać - stąd Bóg jest zdolny do zła i do dobra, ponieważ wolna woła to zdolność do wybrania dobra lub zła. Jeśli Bóg posiada wolną wolę. to nie może być Absolutem (zakwestionowanie dogmatu o wszechmocy boga). Skoro bóg jest wszechwiedzący, to Bóg wie, jakiego wyboru dokona człowieka - dlaczego Bóg zatem pozwolił czynić mu zło? Zło nie istnieje - grzech człowieka polega na tym, że nie pragnie większego dobra (dobra), lecz mniejszego dobra (zła).