40464

Geneza partii politycznych,

Wśród wielu czynników przyczyniających się do powstania partii politycznych trzy miały największe znaczenie:

1)    Rozwój parlamentaryzmu. Już w zgromadzeniach stanowych ich członkowie łączyli się w grupy, frakcje. Istniały one krótko (np. na czas jednego głosowania) i nie posiadały obliczonego na dłuższy okres programu ani skrystalizowanych struktur. Zrzeszały w luźnych formach (np. klubu politycznego) zwolenników pewnych idei. Pierwsze dłużej działające frakcje powstały w XVII w. W parlamencie angielskim byli to torysi (konserwatyści) i Wigowie (liberałowie), w rewolucyjnym parlamencie francuskim - jakobini, źyrondyśd. kordelierzy. a w Stanach Zjednoczonych federaliśd i republikanie. Z nich później wykształciły się partie polityczne.

2)    Idee liberalne i oświeceniowe. Propagowały prawa jednostki i poprzez to stymulowały żywiołowy rozwój różnych form stowarzyszania się. zastępujących skostniałe i odgórnie kontrolowane organizacje społeczne (stany, cechy, gildie, zgromadzenia lokalne). Powstały wówczas różne związki: od tajnych przez półjawne po związki studenckie, kulturalno-literackie, czy też związki czytelników określonych gazet. Z czasem niektóre z nich przekształdły się w partie polityczne.

3)    Upowszechnianie się prawa wyborczego. Prowadził do zmiany dotychczasowych sposobów kreacji parlamentu i implikował szeroką akcję kandydatów na parlamentarzystów prowadzoną wśród społeczeństwa. Dla zapewnienia sobie masowego poparcia musieli oni połączyć swoje wysiłki wokół pewnych elementów programowych i oprzeć się na strukturze terenowej pomagającej im pozyskać zwolenników (np. casus clubs w Stanach Żjednoczonych). Z jednej strony powodowało to powstawanie partii politycznych z już istniejących klubów, zrzeszeń itp., lub też stymulowało zakładanie całkiem nowych partii jako odpowiedzi na konkretne zapotrzebowania społeczne (np. powstawanie partii z inicjatywy związków zawodowych). Poza tym oddziaływało to na przekształcenia charakteru samych partii - z elitarnych i kadrowych w masowe.