42417

Trudności określenia s.k. wynikają przede wszystkim z wieloznaczności samego

pojęcia kultury, z jego szerokiego i niejednolitego zakresu, ze szczególnego nasilenia postaw wartościujących odnoszących się do zjawisk objętych tym pojęciem

oraz z różnorodności tych postaw. Wieloznaczność jest cechą pojęcia

kultury niemal od samych początków jego wprowadzenia do języka

humanistyki. Już HERDER napisał:,, Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż

słowo kultura". CYCERON użył wyrażenia cultura animi

Teoria G. PUFENDORFA reprezentuje nurt racjonalistycznych rozważań

nad

stanem i prawem natury, charakteryzuje się empiryczną orientacją i realizmem.

Stan natury, objawiający się najwyraźniej w obrazie odnajdywanych niekiedy dzieci

ludzkich wychowanych poza wpływami ludzkiego społeczeństwa, określał Pufendorf przez przeciwstawne kulturze. Włączał zaś do niej wszystkie wynalazki

i urządzenia zastosowane w ludzkim życiu, a więc ubranie, język, obyczaje,

różnorodne sztuki, a zwłaszcza cała organizację społeczeństw obywatelskich.

Pufendorf wprowadza Cyceroniański termin cultura animi, który odnosi się do uniwersalnego w obrębie ludzkości moralnego postulatu o racjonalistycznym

charakterze kultury. Kultura ducha . stanowiąca moralne zobowiązanie człowieka, polega na tym, aby „decyzje dotyczące jego obowiązków były podejmowane na właściwej drodze, aby sądy i opinie w sprawach budzących

zwykle jego pożądanie były właściwie kształtowane i aby popędy jego ducha były regulowane i rządzone zasadą sprawiedliwego rozumu".

W uwagach Pufendorfa na temat kultury występuje wyodrębnienie dziedzin kultury,

wśród których wyraźnie uwypuklona jest sfera organizacji społecznej i moralnej powinności o racjonalistycznym zabarwieniu.

J.G. HERDER posługuje się pojęciem kultury o wiele bardziej świadomie i refleksyjnie aniżeli Pufendorf. Pojawienie się kultury ujmuje jako etap ewolucyjnego procesu bytu związany z powstaniem gatunku ludzkiego.