- nie oblizuj palców,
- nie wyszukuj najlepszego kęsa z półmiska.
- chleb krój nożem,
- kielich z winem chwytaj oburącz, nie palcami.
Niemiecka tradycja (zapisy z XV w.);
Nowe pouczenie - nie należy spluwać na lub pod stół.
Standardy Średniowiecza:
- je się ze wspólnych misek,
- potrawy, mięsiwo bierze się palcami,
- nie ma osobnych naczyń,
- na stole jest tylko jeden nóż i jedna łyżka,.
Często dwie osoby jedzą z jednego talerze. Ludzie w Średniowieczu chwytają mięso rękami, piją wino z jednej czasy, czerpią (jedzą) zupę z jednego garnka lub talerza.
Stoły ludzi bogatych w XlIIw.:
- łyżki ze złota, kryształu,
- noże z trzonkami z kości słoniowej (używane na Wielkanoc)
Czerpaki są płaskie - trzeba szeroko otwiera usta. W XIVw. są już owalne. U schyłku Średniowiecza pojawia się widelec (stosowany do wynierania kęsów z misy). Zachowanie ludzi przy stole było zgodne ze strukturą społeczną i sposobem życia.
Widelec:
Już w XI w. księżna grecka używała widelca - to tak, jakby renesansowa renesansowa kurtyzana. Dopiero w XVI w. widelec przyjął się z Wioch - najwcześniej we Francji (warstwa wyższa), Anglia, Niemcy. W XVII stuleciu widelec jest jeszcze przedmiotem zbytku (wyższe warstwy).
[od tego miejsca teoretycznie o renesansie - dop. Kuby]
Rozprawa o zwyczajach renesansu Erazm z Rotterdamu:
- o zachowaniu się przy stole,
- o wysiąkaniu nosa,
- o pluciu,
- o zachowaniu się w sypialni,
- o potrzebach naturalnych.
O zachowaniu się przy stole (zachow ania cywilizacyjne):
- nie jedz palcami,
- nie maczaj chleba i palca w sosie,
- nie lizać palców (największa nieprzyzwoitość),
- mięso jexz widelcem, krój na desce,
- nie dotykaj mięsa ręką (w Średniowieczu jedzono mięso ręką),
- niczego nie wyciągaj z ust,
- nie wycieraj rąk w obrus,
- serwetkę przerzuć przez lewe ramię,
- nie rzucaj kości na podłogę,
- nie oblizuj łyżki,
- serwetka służy do wycierania: łyżki, widelca, talerza, ust; chroni ubranie, kładziono ją na