5020

Termin ekonomia wprowadził polityk ateński Ksenofont na przełomie IV i V w. p.n.e. w traktacie "Księga o gospodarstwie” (po grecku "Oikonomikos” , oikos - dom, nomos -prawo, zasady). Posługiwał się terminem oikonomika (źródło terminu ekonomia) jako nauka o zarządzaniu majątkiem, domem, folwarkiem opartym na pracy niewolników.

Ekonomia polityczna - ten termin wprowadził przedstawiciel merkantylizmu francuskiego -A. Montchretier w wydanym w 1615 r. dziele ‘Traktat o ekonomii politycznej dedykowany królowi i królowej matce” - zaczerpnął od Ksenofonta termin ekonomia i dodał przymiotnik polityczna dla podkreślenia, że ekonomia polityczna to nauka o zarządzaniu gospodarką narodową a nie gospodarstwem domowym.

MERKANTYLIZM

Kierunek myśli ekonomicznej i polityki ekonomicznej, który dominował w Europie zachodniej do XVI do połowy XVIII w. Jest to okres powstawania nowego kapitalistycznego systemu produkcji poza ramami systemu cechowego właściwego dla okresu średniowiecza. Jest ideologią pierwotnej akumulacji kapitału a więc tworzenia podstaw finansowych kapitalizmu. Akumulacja pierwotna jest to proces liistoryczny polegający na oddzieleniu dotychczasowych wytwórców: cliłopów i rzemieślników od narzędzi i środków produkcji i przyjęciu ich przez nową klasę kapitalistów. W sposób charakterystyczny przebiegała w Anglii - przy pomocy tzw. rugów (m.in. bardzo wysokie podatki) usuwano chłopów z ziemi którą zamieniano na pastwiska dla owiec dostarczających wełny dla rozwijającego się przemysłu włókienniczego. Ten proces nie dokonywał się w sposób dobrowolny. Merkantylizm jest to okres ingerencji państwa w życie gospodarcze i przy pomocy państwa dokonuje się przyspieszenie rozwoju kapitalizmu drogą wyzysku zarówno robotników krajowych jaki i grabieży kolonialnych. Geneza merkantylizmu - do rozwoju tego kierunku przyczynił się gwałtowny rozwój sił wytwórczych pod wpływem wynalazków technicznych: kompas, proch, napęd wodny do szeregu maszyn (maszyna parowa), czółenko latające -rewolucyjne przemiany w metodach produkcji. Merkantylizm jest pierwszą próbą teoretycznego wyjaśnienia kapitalistycznych stosunków produkcji, merkantyliści skupiali uwagę nie na produkcji lecz na handlu i obiegu pieniężnym. W ujęciu merkantylistów o bogactwie kraju nie decyduje produkcja (wyroby) lecz posiadane zasoby szlachetnych kruszców i pieniądza kruszcowego. Dlatego merkantyliści żądali od państwa aktywnej polityki która ograniczała wywóz pieniądza z kraju. Merkantylizm rozwijał się w dwóch etapach:

1.    Merkantylizm wczesny - głoszono wówczas zasadę dodatniego bilansu pieniężnego, państwo za pomocą różnych administracyjnych środków ograniczało import.

2.    Merkantylizm właściwy (rozwinięty) - manufakturowy, w tym okresie głosi się zasadę dodatniego bilansu handlowego, nie ogranicza się importu ale przedsiębiorcy starają się aby eksport przewyższał import, popiera się rozwój produkcji proeksportowej. Powstają manufaktury najpierw tzw. rozproszone a potem scentralizowane (produkcja pod jednym dachem - większa wydajność pracy i lepsza jakość produktów).

Merkantylizm najwcześniej rozwinął się we Włoszech, jeszcze przed odkryciem ameryki. Gdy Turcja opanowała basen morza śródziemnego, 1453 - upada cesarstwo wschodniorzymskie - utrudniona żegluga na morzu śródziemnym, przez to koncepcje merkantylizmu stały się popularne w Hiszpanii i Portugalii. Na przełomie XV i XVI w. Portugalczycy i Hiszpanie dokonują licznych odkryć geograficznych, podbijają kolonie. Hiszpania - Ameryka środkowa, południowa. Meksyk, Kalifornia, Peru, Chile a także w Europie - Neapol, Sycylia, Sardynia - bardzo intratne kolonie. Portugalia - tereny obecnej Brazylii. W XVI w. Hiszpania staje się potęgą morską i najsilniejszym krajem na arenie

2