6289

Trzeba jednak pamiętać, iż mówiąc o nie przystosowaniu społecznym, interesującym specjalnie pedagogikę resocjalizacyjną, nie ma się na myśli jakiegokolwiek nieprzystosowania, lecz nieprzystosowanie do pełnienia roli członka społeczeństwa, tj. do norm wyznaczających zachowanie się obiektywnie sprzyjające społecznemu współżyciu ludzi, ujmowanemu w skali całego społeczeństwa

Niewątpliwie każda praktyczna nauka o wychowaniu podejmuje problem przystosowania w skali społeczeństwa traktowanego jako zbiorowość państwowa, narodowa, jako wspólnota światopoglądowa i kulturowa, Czy jednak wyczerpuje to problematykę pedagogiki?

Wydaje się, że tak nie jest. Pedagogika, obejmując wszystkie odmiany procesu wychowania,    nie może ograniczyć się do oddziaływań

wychowawczych, umożliwiających osiąganie maksymalnej kontroli przyszłych zachowań się osoby wychowywanej. Istnieją, bowiem i takie procesy wychowania, dzięki którym maksymalizacja pewnej cechy osobowości jednocześnie podnosi do maksimum stopień naszej nie pewności, co do przyszłych zachowań się przedmiotu wychowania.

Niewątpliwie w każdym społeczeństwie niezbędne jest wychowanie, Które wpaja człowiekowi pewien system ujednoliconych wzorów spostrzegania i pojmowania, myślenia i wartościowania oraz zachowania się, gdyż bez upowszechnienia się tego rodzaju wzorów jakikolwiek ład społeczny nie byłby możliwy.

Z drugiej jednak strony, w każdym społeczeństwie istnieje zapotrzebowanie na twórczość w dziedzinie poznawczej, artystycznej, moralnej i ideologicznej oraz na twórczość decydującą o rozwoju gospodarczym. Mówiąc inaczej, w każdym społeczeństwie potrzebni są ludzie, u których dyspozycje do twórczego wytwarzania wartości kulturowych dominują nad dyspozycjami przystosowawczymi. Niezbędna jest również mniej lub bardziej rozległa sfera czynności niekontrolowanych z pozycji nad systemu społecznego, a więc sfera czynności pozostawiona spontanicznym decyzjom członków danej zbiorowości.

W systemie stabilizacji konflikt między elementami systemu jest zjawiskiem patologicznym, jest swoistą dysfunkcją, natomiast w systemie postępu ścieranie się przeciwstawnych sił i tendencji stanowi dialektyczny czynnik dynamiki rozwoju systemu, jako efekt aktywności samodzielnych ludzi i samodzielnych zespołów. Rozwój ten dokonuje się, więc dzięki nieustannemu zakłócaniu stanów względnej równowagi, i to zarówno równowagi między elementami systemu, czyli równowagi wewnętrznej, jak i równowagi między systemem a otoczeniem, czyli równowagi zewnętrznej.

Wynika stąd, iż system nastawiony na stabilizację i przystosowanie cechuje kulturowy konserwatyzm i partykularyzm oraz tolerowanie zmiany jedynie w zakresie formalnych aspektów kultury, natomiast system nastawiony na postęp i aktywną zmianę otoczenia odznacza się stałym wzbogacaniem się w zakresie podstawowych wartości i znaczeń, czyli podstawowych treści kultury, oraz stałym czerpaniem z całokształtu kultury.

Tak, więc charakter systemu społecznego, wyznaczający preferowanie właśnie tych, a nie innych tendencji osobowościowych, stanowi o nasileniu bądź stabilizacyjno-przystosowawczych, bądź postępowo aktywnych osiągnięć kulturowych

Dokonując, zatem wyboru aksjologicznych podstaw wychowania, a więc również aksjologicznych podstaw działalności naukowej, której celem jest dostarczenie pedagogicznych twierdzeń celowościowych, musimy określić cele wychowania ze względu na wskazane wyżej relacje między stabilizacją a rozwojem i postępem społecznym.

Traktując wychowanie jako funkcję systemu społecznego, powiemy, że interesuje nas wychowanie zgodne z interesami społeczeństwa, którego rozwój można

2