6831

Dla człowieka jest grupą podstawową, to znaczy grupą, z którą on jest bardzo ściśle związany znaczną częścią swej osobowości i ważnymi pełnionymi przez siebie rolami społecznymi. Jest także przeważnie dlań tzw. grupa odniesienia, z która świadomie i mocno identyfikuje się jako jej członek reprezentant, współtworzy i przejmuje kultywowane w niej poglądy, postawy, obyczaje, wzory zachowania i postępowania.

Dla społeczeństwa jest bardzo ważna instytucją ze względu na powoływanie do życia dzieci oraz ich socjalizację, wychowywanie dla pełnienia ról w społeczeństwie. Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia dzieci i młodzieży i jako takie oddziałuje socjalizująco, stwarzając warunki sprzyjające rozwojowi lub hamujące go. Niezależnie od tego, jak funkcjonuje, czy jest środowiskiem zdrowym i wartościowym moralnie, czy też przejawia wyraźne cechy patologii - w każdym przypadku kształtuje ich osobowość, postawę społeczną, wyznacza koleje losu.

Do najważniejszych składników środowiska rodzinnego, które zapewniają prawidłowy rozwój dziecka należą:

•    atmosfera w rodzinie charakteryzująca się poczuciem więzi, umiejętnością współżycia i współdziałania, wzajemnym szacunkiem i zrozumieniem, tolerancją odmienności i zainteresowań, zwartością rodziny;

•    postawy rodziców wobec dzieci, poczucie odpowiedzialności za ich pomyślny rozwój i prawidłowe wychowanie, postawy dzieci wobec rodziców, miłość i szacunek;

•    znajomość podstawowych praw rozwoju dziecka oraz posiadanie przez rodziców umiejętności organizowania procesu wychowania;

•    umiejętność łączenia oddziaływań wspomagających rozwój w rodzinie z oddziaływaniem instytucji o charakterze planowym - przedszkolem, szkołą itp. Rodzina przeważnie nieświadomie poprzez wzory zachowań dorosłych kształtuje pierwsze wyobrażenia dziecka o otaczającym je świecie, panujących między ludźmi stosunkach zarówno w układach ścisłej bliskości, jak i w tych dalszych, bardziej sformalizowanych, wynikających z konieczności wchodzenia w różnego rodzaju styczności z osobami obcymi. Jej społeczno-wychowawcze konsekwencje mają niejednokrotnie decydujące znaczenie. Całe społeczne tło rodzinny, postawy rodziców wobec siebie i innych ludzi, wobec różnych problemów i zjawisk otaczającego świata stanowią źródło nieprawidłowych zachowań dziecka.

Na dziecko bardzo silnie oddziałuje również klimat psychiczny. Dobry klimat psychiczny zespala rodzinę jako całość, sprzyja porozumiewaniu się i wzajemnemu zrozumieniu, ułatwia rozładowywanie pojawiających się konfliktów, pozwala na tworzenie i doskonalenie systemu wychowania najbardziej korzystnego z punktu widzenia rozwoju osobowości dziecka i jego przygotowania do życia, hamuje dążenia egoistyczne, pobudza wyobraźnię, wzbogaca życie rodzinne o wartości najcenniejsze. To właśnie klimat psychiczny wywiera największy wpływ na to, jakie jest podstawowe środowisko życia dziecka.

2. RODZAJE RODZIN

Współcześnie rodzina występuje w zróżnicowanych formach w zależności od swej struktury. Strukturę rodziny określa: liczba i rodzaj pokrewieństwa członków rodziny, układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowanie, siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodzin, świadcząca o większej lub mniejszej spójności rodziny, podział czynności oraz

2