8054

168 Mtnnun

wody. Wreszcie uważając, żc wszystkie te same myśli, jakie mamy na jawie, mogą nam przychodzić wówczas, gdy śpimy, zasię wówczas żadna z nich me jest prawdziwa, postanowiłem założyć, iż wszystko, co kiedykolwiek doui ło do mego umysłu, me batdzięj jat prawdziwe niżeli złudzona seme. Ale zaraz potem zwróciłem uwagę, iż podczas gdy upieram się przypuszczać, żc wszystko jest fałszywe, koniecznym jest, abym ja. który to myślę, był czymś; 1 spostrzegłszy, iż ta prawda: myślę, więc jestem, jest tak mocna i pewna, ze wszystkie najskrajniejsze przypuszczenia sceptyków nie zdolne sąjcj obalić, osadziłem, iż mogę ją przyjąć bez skrupułu za pierwszą zasadę filozofii, której szukałem.

Następnie, rozpatrując z uwagą, czym jestem, spostrzegłem, iżo ile mogę sobie przedstawić, żc mc mam ciała t że nie ma żadnego świata ani miejsca, gdzie bym był, me mogę sobie jednakowoż przedstawić, jakobym nic istniał wcale. Przeciwnie, z tegoż w łaśnie, iż zamierzałem wątpić o prawdzie uinych rzeczy, wynikało bardzo jasno i pewnie, żc istnieję; natomiast gdybym tylko przestał myśleć, choćby nawet wszystka reszta tego. co sobie wyobraziłem, była prawdą, nic miałbym żadnej przyczyny mniemać, iz istnieję Poznałem stąd. żc jestem suh »taixją, której całą istotą, czyli naturą jest jeno myślenie, i która, aby istnieć, mc potrzebuje żadnego miejsca, ani nie zależy od żadnej ntcczy materialnej: tak. iż owo ja, to znaczy dusza, przez którąjcstcm tym, czym jestem, jest całkowicie odrębna od ciała, a naw et jest łatwiejsza do poznania niz ono. i że gdyby nawet ono nic istniało, byłaby: tak wszystkim, c/ymjest

Po czym rozważyłem w ogólności, czego potrzeba, aby twierdzenie jakieś było prawdziwe 1 pewne, skoro bowiem znalazłem tw ierdzenie, o którym wiedziałem. że jest pewne, sądziłem, iz powinienem również wiedzieć, na czyni polega U pewność. 1 stwierdziwszy, iż w owym. myślę, więc jestem, mc ma nic. co by mnie upewniało, iż mów ię prawdę, prócz tego. iż widzę bardzo jasno, żc nby myśleć, trzeba istnieć, osądziłem, iż mogę przyjąć za ogólną tegułę, żc wszelkie rzeczy, które pojmujemy bardzo jasno 1 bardzo wyraźnie, są prawdziwe zachodzi jeno niejaka trudność w tym. aby stwierdzić należycie, które ui rzeczy pojmujemy wyraźnie. Zastanawiając się następnie nad tym, iż wątpię, i żc tym samym istota moja nic jest zupełnie doskonało, widziałem bowiem jasno, iz znać jest większą doskonałością niz wątpić, powziąłem myśl, aby dochodzić, skąd nauczyłem się myśleć o czymś bardziej doskonałym niż ja sam, 1 rozeznałem z całą oczywistością, iż muualem się nauczyć tego od jakiejś istoty, która jest rzeczywiście hardziej ode mnie doskonała, (ó się tyczy myśli moich o wielu innych rzeczach na zewnątrz mnie, jak o niebie, o ziemi, o świetle, ciepłe i tysiącu innych, nic byłem w takim kłopocie, aby 1 w icdzicć. skąd pochodzą. Nie w idząc bowiem w nich mc. co by je miało czynić w moim mniemaniu wyższymi nade mnie, mo-glctn sądzić, iż jeżeli są prawdziwe. są dziedziną zależną od moje; natury. od tego. co posiada ona doskonałego: jeżeli nieprawdziwe. wziąłem je sradż z nicości, to /raczy znalazły się we mmc na słonek tego, co posiadam ułomnego Ale inna była sprawa z pojęciem istoty bardziej doskonałej niż moja; to bowiem, abym je czerpał z nicości, było rzeczą oczywiście niemożliwą Że zaś myśl. aby coś doskonałego mogło być następstwem czegoś mniej doskonałego i było dziedziną odeń zależną, jest równic odpy chająca jak to. aby coś mogło powstać z niczego, nie mogłem również wysnuć tego pojęcia z samego siebie tak iż pozostawało tylko, że pomieściła ją wc mnie istota rzeczywiście bardziej ode mnie doskonała, a nawet posiadająca winu w sobie wszystkie doskonałości, o których mogę mieć jakieś pojęcie, to znaczy, aby się wyrazić w jednym słowie, która jest Bogiem. Do tego dodałem, iż ponieważ znam doskonałości, których mi zbywa, nie jestem jedyną istotą, jaka istnieje (posłużę się Po. jeśli pozwolicie, swobodnie terminami Szkoły), ale musi koniecznie istnieć jeszcze jakaś inna. bardziej doskonała, od której jestem zalczny i od której nabyłem wszystko, co posiadam Gdybym bowiem był sam i niezależny od czego bądź innego, tak iż z siebie samego posiadałbym tę odrobinę, poprzez którą uczestniczę w doskonałej istocie, z tą samą racją mógłbym posiadać z siebie całą resztę, której braku mam św ladotność. i przeto być samemu mcidcończonym. wiecznym, niezmiennym. wszystkowiedzącym i mieć wreszcie wszystkie doskonałości, które mogłem dostrzec w Bogu Wedle powyższego rozumowania bowiem, aby poznać naturę Boga na tyle. na ile moja natuia jest do tego zdolna, trzeba ms było jedynie rozważyć w związku z każdą rzeczą, której jakąś ideę znajdowałem w sobie, czy jest doskonałością posiadać ją. czy nic. Byłem przy tym pewien, że każda z tych. które znamionują jakąś tuedoskonałość. mc znajdzie «ę w nim. ale żc wszystkie inne tan będą. Tak widziałem, iż wątpienie, niestałość, smutek i podobne rzeczy nie mogą w mm być, zważywszy, że ja sam wielce byłbym rad będąc od r.ich wolny Poza tym jeszcze mutłem idee wieki rzeczy pustrzcgalnych zmysłami i cielesnych; choćbym bowiem przypuścił, żc śnię i że wszystko, co widzę lub wy obrażam sobie, jest fałszywe, nic mogłem wszelako zaprzeczyć, żc idee te znajdują Mę istotnie w mojej myśli. Ponieważ rozpoznałem jednak w sobie bardzo jasno, żc natura myśląca różna jest od cielesnej, a zważywszy, ze wszelka złożoność świadczy o zależności, zależność zaś jest oczywistym brakiem, osądziłem, iż nie mogłoby to być doikona-łością w Bogu, gdyby był złożony z tych dwóch natur, i że co za tym idzie, nic jest on z nich złożony; jeżeli natomiast istnieją w święcie jakieś ciała lub też jakieś umysły, lub inne istoty niezupełnie doskonałe, istnienie ich musi zależeć od jego potęgi w ten sposób, iz nic mogą trwać bez niego ani chwili. Chciałem szukać następnie innych prawd Obrałem sobie przedmiot badań geometrów, który pojmowałem jako ciało ciągłe czy też przestrzeń nieskończenie rozciągniętą na dłu-