8299

Teoria mnożnika akceleratora

Sposób klasyfikacji cykli koniunkturalnych:

Z punktu widzenia przeciętnej długości trwania cyklu wyróżniamy:

-    cykle małe (tzw. cykle Kitchina), o okresie 4-5 lat, związane są głównie ze zmianami zapasów;

-    cykle duże (tzw. cykle Juglara), o okresie 6-10 lat, związane głównie z wahaniami inwestycji w kapitał trwały,

-    cykle długie (tzw. cykle Kondriatewa lub długie fale), o okresie trwania nawet 50-letnim, związane z przełomowymi wynalazkami i innowacjami.

Najważniejsze teorie cyklu koniunkturalnego:

Wyjaśnieniem przyczyn powstawania cykli koniunkturalnych zajmuje się wiele teorii. Ogólnie przyjmuje się ich podział na dwie podstawowe grupy: związane z przyczynami zewnętrznymi, pozagospodarczymi (teorie egzogeniczne) oraz przyczynami wewnętrznymi (teorie endogeniczne).

Model m noźnika - akceleratora jako współczesna teoria cyklu koniunkturalnego:

Model mnożnika akceleratora opisuje skutki i przyczyny zmian wydatków inwestycyjnych. W najprostszej wersji modelu keynesowskiego wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie do jeszcze większego wzrostu dochodu i produkcji. Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny poziom popytu nie tylko bezpośrednio, lecz - zwiększając dochody - pobudza pośrednio także popyt konsumpcyjny.

Co jest przyczyną zmiany skali wydatków inwestycyjnych? Przedsiębiorstwa inwestują wtedy, kiedy posiadane zasoby kapitału rzeczowego stają się mniejsze od pożądanego poziomu. Kiedy utrzymywane przez przedsiębiorstwa zasoby kapitału mają optymalne rozmiary, krańcowy koszt powiększenia zasobu kapitału o jednostkę jest dokładnie równy krańcowej korzyści z tej dodatkowej jednostki kapitału, korzyści mierzonej wartością zaktualizowaną oczekiwanych w przyszłości zysków w całym okresie eksploatacji dodatkowego obiektu. Tak określana korzyść może się zwiększyć albo w wyniku obniżki stopy procentowej, według której dyskontuje się wartość stłumienia oczekiwanych zysków, albo w rezultacie wzrostu wysokości spodziewanych w przyszłości zysków.

Zmiany tempa inflacji są główną przyczyną zmian nominalnej stopy procentowej. Realna wysokość stopy procentowej zmienia się de facto nieznacznie. Najprostszym sposobem obliczenia obecnej wartości nowych dóbr kapitałowych jest oszacowanie spodziewanej realnej wielkości zysków operacyjnych (przez wyrażenie przyszłych zysków w cenach stałych), a następnie zdyskontowanie ich za pomocą realnej stopy procentowej. Stąd też w praktyce wahania stopy procentowej nie mogą być najważniejszą przyczyną zmian wydatków inwestycyjnych. Jest niemal pewne, że ważniejszym czynnikiem są zmiany oczekiwań co do wysokości przyszłych zysków. Przy stosunkowo powolnych zmianach realnej stopy procentowej i płac realnych głównym czynnikiem określającym zmieniające się w krótkim okresie oczekiwania co do przyszłych zysków są oceny przyszłych rozmiarów sprzedaży i wolumenu produkcji. Przy innych czynnikach nie zmienionych, im większa oczekiwana w przyszłości produkcja, tym wyższe będą oczekiwane z niej zyski, a zatem większe korzyści z dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Takie jest ujęcie sugerowane w teoretycznym modelu inwestycji, który określamy mianem akceleratora.

Model akceleratora (znany w języku polskim także pod nazwą zasady przyspieszenia) zakłada, że przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez ekstrapolację dotychczasowego wzrostu produkcji. Wzrost produkcji w stałym tempie prowadzi do niezmiennego poziomu inwestycji i stałego tempa wzrostu pożądanego majątku produkcyjnego. Dla zwiększenia zamierzonego poziomu inwestycji konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji.

W modelu mnożnika -akceleratora cykle mogą występować także wtedy, kiedy nie istnieją żadne fizyczne ograniczenia skali wahań. Cykliczność będzie jednak jeszcze bardziej prawdopodobna, gdy uwzględnimy ograniczenia popytowe i podaż owe. Globalna podaż wyznacza w praktyce górny punkt zwrotny czyli szczyt cyklu. Wprawdzie można przez jakiś czas sprostać wysokiemu popytowi przez pracę w nadgodzinach lub zmniejszenie zapasu wyrobów gotowych, ale nie można zwiększać produkcji w nieskończoność. Sam ten fakt hamuje wzrost, w miarę jak gospodarka wchodzi w fazę rozkwitu. Po nadmiernym wysiłku gospodarka odbija się jakby od pułapu i rozpoczyna ruch w dół. Tu z kolei występuje dolny punkt zwrotny, czyli dno cyklu, wyznaczone przez poziom, do którego może obniżyć się popyt. Inwestycje brutto, łącznie z inwestycjami restytucyjnymi, nie mogą w istocie spaść poniżej zera, chyba że demontuje się maszyny i sprzedaje za granicę. Stąd spadek inwestycji, jakkolwiek może stanowić ważny element recesji gospodarczej, nie może trwać wiecznie, bez względu na to, jak tłumaczymy zachowanie inwestorów.